Ανοιχτή πληγή ο αθέμιτος ανταγωνισμός - Το εμπόριο με τα κατεχόμενα και ποιες συνθήκες δημιουργούνται

Η συνολική αξία των εμπορικών συναλλαγών από τα κατεχόμενα προς την Κυπριακή Δημοκρατία αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο. Σύμφωνα με τα επίσημα διαθέσιμα στοιχεία που καταγράφονται στην ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή, η συνολική αξία των εμπορικών συναλλαγών από τα κατεχόμενα προς την Κυπριακή Δημοκρατία για την περίοδο 2018-2022 ανήλθε στα €35 εκατ., καταγράφοντας αύξηση από το 2018 μέχρι το 2022 της τάξης του 328%. Αυτές, βεβαίως, είναι οι νόμιμες και δηλωμένες συναλλαγές καθώς το λαθρεμπόριο προϊόντων και πρώτων υλών οργιάζει κατά μήκος της πράσινης γραμμής, και δη μέσω της Πύλας, με όλους τους συνεπακόλουθους κινδύνους για την ασφάλεια και υγεία των καταναλωτών. Αντίθετα, το εμπόριο από την Κυπριακή Δημοκρατία προς το ψευδοκράτος παρουσιάζει μείωση. Συγκεκριμένα, για την περίοδο 2018-2022 η συνολική αξία των εμπορευμάτων που κατέληξαν στα κατεχόμενα ανήλθε στα €3,7 εκατ.

Η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) απέστειλε πρόσφατα υπόμνημα στη Βουλή και στο Υπουργείο Εξωτερικών, που έχει την ευθύνη εφαρμογής του κανονισμού της Πράσινης Γραμμής, με το οποίο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και καταγγέλλει τον αθέμιτο ανταγωνισμό που δέχονται επιχειρήσεις οι οποίες βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές από τελικά προϊόντα και πρώτες ύλες που μεταφέρονται από τα κατεχόμενα. Καλώντας, παράλληλα, την πολιτεία να λάβει αμέσως μέτρα για την αύξηση της ασφαλείας κατά μήκος της πράσινης γραμμής με σκοπό την πάταξη του λαθρεμπορίου.

Όπως ξεκάθαρα προκύπτει μέσα από το υπόμνημα της ΟΕΒ, η ομοσπονδία αντιλαμβάνεται την πολιτική διάσταση του ζητήματος και κατανοεί απόλυτα τη σημασία του κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή, που στόχο έχει τη διευκόλυνση του εμπορίου των κυπριακών προϊόντων ένθεν κι ένθεν των οδοφραγμάτων. Αυτό που ζητά η ΟΕΒ, και αποτελεί απαίτηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή Δημοκρατία, είναι το κράτος να διασφαλίσει, στον καλύτερο δυνατό βαθμό, τις συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού, ίσης μεταχείρισης και αντιμετώπισης και να μεριμνήσει κατά τρόπο ομοιόμορφο για την προστασία της ασφάλειας και υγείας των καταναλωτών και την πιστή εφαρμογή του κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή προτού η κατάσταση ξεφύγει και καταστεί μη αναστρέψιμη.

Τα προϊόντα από τα κατεχόμενα

Οι κυριότερες κατηγορίες εμπορευμάτων που φτάνουν στην Κυπριακή Δημοκρατία από το ψευδοκράτος έχουν ως εξής:

*Δομικά / οικοδομικά υλικά, όπως τούβλα, κουφώματα και εξαρτήματα στήριξης πορτοπαράθυρων, μπογιές, σοβάδες, μεταλλικά φύλλα επικάλυψης, δομικός χάλυβας κ.λπ.

*Έπιπλα.

*Πλαστικά προϊόντα, όπως σακούλες σκυβάλων, σακούλες μεταφοράς, δοχεία και κάλαθοι.

*Μωσαϊκά, μάρμαρα και γρανίτες.

*Νωπά ψάρια.

Σύμφωνα με τον κανονισμό για την Πράσινη Γραμμή, τα εμπορεύματα που διέρχονται από τις κατεχόμενες προς τις ελεύθερες περιοχές πρέπει να έχουν παραχθεί εξ ολοκλήρου σε περιοχές ευρισκόμενες εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κυπριακής Δημοκρατίας ή να έχουν υποστεί την τελευταία, ουσιαστική, οικονομικά δικαιολογημένη μεταποίηση ή επεξεργασία σε επιχείρηση εξοπλισμένη για τον σκοπό αυτόν σε περιοχές ευρισκόμενες εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Τουρκοκυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο έχει αρμοδιότητα να βεβαιώνει την προέλευση των προϊόντων με σκοπό να αποτρέπεται το ενδεχόμενο μη κυπριακά παραγόμενα προϊόντα να διατίθενται στην Κυπριακή Δημοκρατία ως κυπριακά.

Στρεβλώσεις και επιπτώσεις

Σύμφωνα με την ΟΕΒ, από το εμπόριο από και προς τα κατεχόμενα προκύπτουν τα πιο κάτω προβλήματα, τα οποία προκαλούν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος των επιχειρήσεων που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές:

1. Δεν επιβεβαιώνεται η προέλευση των προϊόντων ότι όντως είναι κυπριακά και ότι έχουν μεταποιηθεί στα κατεχόμενα. Διαπιστώνεται διέλευση βιομηχανικών και γεωργικών προϊόντων για τα οποία εγείρονται εύλογα ερωτηματικά κατά πόσον παράγονται στα κατεχόμενα ή στην Τουρκία ή και αλλού και κατά πόσον έχουν υποστεί ουσιαστική, οικονομικά δικαιολογημένη μεταποίηση ή επεξεργασία στα κατεχόμενα.

2. Είναι άγνωστη η προέλευση των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των τελικών προϊόντων στα κατεχόμενα, με κίνδυνο οι πρώτες ύλες να μην είναι βέβαιο ότι πληρούν τις προδιαγραφές, όπως ισχύει για τις πρώτες ύλες που εισέρχονται στην ΕΕ. Επιπλέον, οι πρώτες ύλες ενδεχομένως να προέρχονται από χώρες στις οποίες η ΕΕ επιβάλλει κυρώσεις (π.χ. Ρωσία, Ιράν) ή δασμούς λόγω επιδότησης των τοπικά παραγόμενων προϊόντων (π.χ. Κίνα), με αποτέλεσμα οι Τουρκοκύπριοι να έχουν πρόσβαση σε πιο φθηνές πρώτες ύλες και να αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των προϊόντων που παράγονται ή εισάγονται στις ελεύθερες περιοχές.

3. Παρόλο που στα σημεία διέλευσης ελέγχονται τα συνοδευτικά έγγραφα και οι σημάνσεις των προϊόντων (π.χ. οικοδομικά υλικά, τούβλα, κεραμικά, πλαστικά) σε σχέση με συμμόρφωση με ευρωπαϊκά πρότυπα και νομοθεσίες που ισχύουν για όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην κοινοτική αγορά, δεν διενεργούνται ποιοτικοί και τεχνικοί έλεγχοι σε διαπιστευμένα εργαστήρια προς επιβεβαίωση της συμμόρφωσης και των συνοδευτικών πιστοποιητικών. Οπότε, τίθεται ζήτημα ασφάλειας και καταλληλόλητας των προϊόντων αυτών με μεγάλες προεκτάσεις για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία.

4. Συνεχώς διευρύνεται ο κατάλογος με τα επιτρεπόμενα προϊόντα από τα κατεχόμενα προς τις ελεύθερες περιοχές, με την ένταξη των προϊόντων μη ζωικής προέλευσης επεξεργασμένων τροφίμων όπως καφές, κατεψυγμένα λαχανικά, μπίρα, συμπυκνωμένοι χυμοί, αναψυκτικά. Επί τούτου, σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε την περ. Παρασκευή τη διεύρυνση του καταλόγου των αγαθών που διακινούνται στο πλαίσιο του κανονισμού της Πράσινης Γραμμής με την προσθήκη άλλων έξι προϊόντων, χωρίς να τα κατονομάζει.

5. Εντός του 2024 θα τεθεί σε εφαρμογή ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της ΕΕ για τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM). Με βάση τον κανονισμό, τα προϊόντα τσιμέντου, σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου που θα εισάγονται στην ευρωπαϊκή αγορά από τρίτες χώρες θα επιβαρύνονται με κόστος αποφυγής της διαρροής άνθρακα. Λόγω του ότι πρόκειται για διασάφηση προϊόντων η οποία διενεργείται από τις εθνικές Τελωνειακές Αρχές, το Τμήμα Τελωνείων θεωρεί ότι δεν μπορεί να προβεί σε έλεγχο στις συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων που έρχονται από τα κατεχόμενα για να διαπιστώνει κατά πόσον πληρούν τις πρόνοιες του κανονισμού, καθότι ελλοχεύει ο κίνδυνος αναγνώρισης του ψευδοκράτους σε περίπτωση που αυτά βεβαιωθούν ως κυπριακά από το Τουρκοκυπριακό Επιμελητήριο.

6. Δεν επιβάλλεται από τις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας ο ΦΠΑ στα προϊόντα από τα κατεχόμενα με αποτέλεσμα να είναι τουλάχιστον κατά 19% φθηνότερα.

7. Οι αρχές του ψευδοκράτους εφαρμόζουν δικό τους εμπορικό καθεστώς για προστασία των επιχειρήσεών τους, σύμφωνα με το οποίο επιβάλλονται εισαγωγικοί δασμοί και απαιτείται η εξασφάλιση αδειοδότησης. Η στρέβλωση της αγοράς επιτείνεται από το γεγονός ότι για τα προϊόντα που πωλούνται από Ελληνοκύπριους εμπορευόμενους σε Τουρκοκύπριους αγοραστές στα κατεχόμενα επιβάλλεται από την Κυπριακή Δημοκρατία ο ΦΠΑ. Αντίθετα, τα τουρκοκυπριακά προϊόντα καταλήγουν στις ελεύθερες περιοχές χωρίς καμία άμεση επιβάρυνση, καθιστώντας αυτόματα τα προϊόντα που παράγονται στις ελεύθερες περιοχές και πωλούνται στα κατεχόμενα πολύ πιο ακριβά και εκτός ανταγωνισμού.

8. Ως αποτέλεσμα της μη επιβολής ΦΠΑ, Ευρωπαίοι προμηθευτές παραχωρούν τις εμπορικές αντιπροσωπείες σε Τουρκοκύπριους εμπόρους στα κατεχόμενα, οι οποίοι στη συνέχεια πωλούν αυτά τα προϊόντα στην Κυπριακή Δημοκρατία ως κυπριακά χωρίς ΦΠΑ.

9. Προμήθεια και μεταφορά από τα κατεχόμενα πετρελαιοειδών από πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα (για εμπορική χρήση).

Σε όλα τα πιο πάνω, προστίθεται και το λαθρεμπόριο (αγνώστου οικονομικού ύψους) από μη ελεγχόμενα σημεία διέλευσης, με όλους τους συνεπακόλουθους κινδύνους για την ασφάλεια και υγεία των καταναλωτών. Ιδιαίτερα για το μεικτό χωριό της Πύλας υπάρχουν αρκετές αναφορές για διενέργεια λαθρεμπορίου. Η ΟΕΒ εκτιμά ότι το λαθρεμπόριο από την Πύλα θα αυξηθεί λόγω των τετελεσμένων που προσπαθούν να επιβάλουν οι κατοχικές αρχές με το άνοιγμα του δρόμου Πύλας - Άρσους στη νεκρή ζώνη.

Έτσι θα αντιμετωπιστούν

Για αντιμετώπιση των πιο πάνω προβλημάτων και μέχρι την εξεύρεση λύσης του Κυπριακού, η ΟΕΒ εισηγείται στο υπόμνημά της προς το Υπουργείο Εξωτερικών και τη Βουλή τα ακόλουθα μέτρα προς υιοθέτηση:

*Ενίσχυση της στελέχωσης των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών για τη διενέργεια των απαραίτητων ελέγχων.

*Ενδελεχείς ελέγχους από τις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας στα σημεία διέλευσης για όλα τα οικοδομικά υλικά, πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα για να διαπιστώνεται η συμμόρφωση με τις εθνικές και ευρωπαϊκές νομοθεσίες, κανονισμούς και προδιαγραφές. Κάτι ανάλογο εφαρμόστηκε πρόσφατα για τη διέλευση μεταποιημένων τροφίμων μη ζωικής προέλευσης (ελαιόλαδο, ελιές, χυμούς, μαρμελάδες κ.λπ.) στα οποία γίνεται λήψη δειγμάτων για εργαστηριακό έλεγχο στο Χημείο του Κράτους.

* Διενέργεια ποιοτικών και τεχνικών ελέγχων σε διαπιστευμένα εργαστήρια προς επιβεβαίωση της συμμόρφωσης των τεχνικών απαιτήσεων και των συνοδευτικών πιστοποιητικών για τα προϊόντα που διέρχονται από τα κατεχόμενα.

* Να αναγράφονται στις συσκευασίες των προϊόντων το όνομα και τα στοιχεία επικοινωνίας του διανομέα στις περιοχές που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να τηρείται κεντρικό μητρώο με τα στοιχεία του παραγωγού/παρασκευαστή και του διανομέα.

* Σε περιπτώσεις στις οποίες εντοπίζονται κατά τον έλεγχο μη συμμορφωμένα προϊόντα να γίνεται άμεση απόσυρσή τους από την αγορά επιπρόσθετα από την αναστολή της διέλευσής τους από τα οδοφράγματα. Σημειώνεται ότι σε συγκεκριμένη περίπτωση εντοπισμού εκ των υστέρων μη συμμορφούμενου προϊόντος δεν κατέστη δυνατός από τις αρχές ο εντοπισμός του διανομέα στις ελεύθερες περιοχές, με αποτέλεσμα το προϊόν να διατεθεί στην αγορά.

* Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου και επιβεβαίωσης της προέλευσης των προϊόντων όταν εγείρονται υποψίες ότι δεν είναι κυπριακά. Κάτι ανάλογο εφαρμόστηκε μεμονωμένα για πρώτες ύλες αλουμινίου και τσιμέντου όπου τεκμηριώθηκε ότι τα προϊόντα αυτά δεν είχαν παραχθεί στα κατεχόμενα. Η πιστοποίηση της παραγωγής χαλλουμιού Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) στα κατεχόμενα ανατέθηκε σε ανεξάρτητο και διεθνώς διαπιστευμένο φορέα, κάτι το οποίο μπορεί να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα.

* Καλύτερη επιτήρηση από τις αρχές ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας των «γκρίζων σημείων» από τα οποία διενεργείται λαθρεμπόριο. Ιδιαίτερα, πρέπει να ληφθούν μέτρα από τις αρχές για καταπολέμηση του λαθρεμπορίου διά μέσου της Πύλας.

* Θα πρέπει οι Αρχές της Δημοκρατίας να βρουν τρόπους, με ειδικές διευθετήσεις του ΦΠΑ και των άλλων φορολογιών (π.χ. φόρων κατανάλωσης), που να καθιστούν τη βάση του εμπορίου μέσω της Πράσινης Γραμμής ισότιμη για όλους τους Κύπριους παραγωγούς στις ελεύθερες περιοχές και στα κατεχόμενα. Αυτές οι διευθετήσεις, στη συνέχεια, θα πρέπει να γίνουν αποδεκτές και να αποτελέσουν μέρος των κανονισμών.

* Τοποθέτηση σήμανσης στα κυπριακά προϊόντα στο πλαίσιο του Branding «Made in Cyprus» που προωθεί το Υπουργείο Εμπορίου για αναγνώριση των προϊόντων που έχουν παραχθεί από επιχειρήσεις οι οποίες βρίσκονται στις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία.

* Εφαρμογή της απαγόρευσης προμήθειας καυσίμων από τα κατεχόμενα με σκοπό τη μεταπώληση ή τη χρήση από πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα.

* Καταγραφή και συμπερίληψη των πιο πάνω προβλημάτων και ανησυχιών που εκφράζουν οι Ελληνοκύπριοι εμπορευόμενοι στην ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Συμβούλιο για την εφαρμογή του κανονισμού της Πράσινης Γραμμής για να δοθεί η ολοκληρωμένη και η πραγματική διάσταση του προβλήματος, το οποίο, όπως φαίνεται από προηγούμενες εκθέσεις, δεν είναι σε γνώση της ΕΕ.