Παρεμβάσεις και αδιαφάνεια στα ΜΜΕ της Κύπρου - Τι διαπιστώνει το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων

Νέες προκλήσεις και μια σειρά από σημαντικούς κινδύνους αντιμετωπίζει ο ευρύτερος τομέας της πολυφωνίας στα μέσα ενημέρωσης (media plurality) στην Κύπρο, όπως αναδεικνύεται από σχετική έκθεση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (MedDMO). Η έκθεση αφορά τις τρεις χώρες στις οποίες δραστηριοποιείται το MedDMO, συγκεκριμένα σε Κύπρο, Ελλάδα και Μάλτα. Μεταξύ άλλων, στην έκθεση επισημαίνονται ζητήματα πολιτικών παρεμβάσεων αλλά και αδιαφάνειας στα μέσα.

Η συγκεκριμένη έκδοση, που αφορά στο έτος 2022, πραγματεύεται ζητήματα που σχετίζονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος των μέσων ενημέρωσης της κάθε χώρας. Εξετάζει διαφορετικούς δείκτες που άπτονται της πολυφωνίας στα μέσα ενημέρωσης, όπως η θεμελιώδης προστασία, η πολυφωνία αγοράς, η πολιτική ανεξαρτησία και η κοινωνική συσσωμάτωση. Έχοντας ως βάση τις εκθέσεις που δημοσιεύονται σε ετήσια βάση από τους φορείς Centre for Media Pluralism and Media Freedom, International Press Institute, European Centre for Press, Media and Freedom καθώς και εθνικές εκθέσεις σχετικές με την αγορά των μέσων ενημέρωσης, ενσωματώνει στοιχεία και δεδομένα από διαφορετικές πηγές, μεταξύ των οποίων και προτάσεις από ειδικούς, πρόσφατες έρευνες από φορείς της ΕΕ και επιστημονικές δημοσιεύσεις στο πεδίο της δημοσιογραφίας.

Παρεμβάσεις και αδιαφάνεια

Μεταξύ άλλων, στην ετήσια έκδοση αναφέρεται ότι η έλλειψη προληπτικών μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του ρυθμιστικού πλαισίου και τη θέσπιση σύγχρονων κανόνων για το νέο τοπίο των μέσων ενημέρωσης στη χώρα μας παραμένουν σημαντικά θέματα. Σε αυτό το νέο σκηνικό, η έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων και μετρήσεων, σε συνδυασμό με προκλήσεις και κινδύνους που άπτονται θεμάτων διαφάνειας ιδιοκτησίας, πολιτικής μεροληψίας ή παρεμβάσεων αλλά και ζητημάτων επιρροής εμπορικών συμφερόντων, συχνά μπορεί, είτε να μεγεθύνουν το πρόβλημα, είτε να συγκαλύψουν τη σοβαρότητά του. Επίσης, η προστασία του δικαιώματος στη λήψη πληροφοριών συνιστά έναν ακόμη προβληματικό τομέα με έντονα χαρακτηριστικά, όπως κατά περιπτώσεις η δυσκολία πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες ή η έλλειψη συνεργασίας από κρατικούς φορείς. Τα παραπάνω αποτελούν προκλήσεις, όχι μόνο για το περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης στην Κύπρο, αλλά συναντώνται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και στις άλλες δύο χώρες, Ελλάδα και Μάλτα. Στο πλαίσιο αυτό είναι χαρακτηριστικό πως σύμφωνα με την έκθεση για την ελευθερία του Τύπου που δημοσιεύει κάθε χρόνο η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» (Reporters sans frontières, RSF) και οι τρεις αυτές μεσογειακές χώρες κατατάσσονται στην ίδια κατηγορία που περιλαμβάνει χώρες στις οποίες η κατάσταση περιγράφεται ως προβληματική.

Έλλειψη πολιτικής

Σημαντικά είναι και τα στοιχεία που αφορούν σε δύο άλλους άξονες με τους οποίους το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων ασχολείται συστηματικά: αυτόν του γραμματισμού στα Μέσα (Media Literacy) αλλά και την αντιμετώπιση του φαινομένου της παραπληροφόρησης. Πιο συγκεκριμένα, ο τομέας που σχετίζεται με τον γραμματισμό των πολιτών στα Μέσα φαίνεται να υστερεί στη χώρα μας σε σχέση με τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ κυρίως λόγω της απουσίας ενός επίσημου πλαισίου πολιτικής. Αξίζει να σημειωθεί πως, τόσο η Κύπρος όσο και οι άλλες δυο χώρες, καταλαμβάνουν μια θέση (Μάλτα - 26η θέση, Κύπρος - 28η θέση, Ελλάδα - 29η θέση) μεταξύ των χωρών που βρίσκονται σε κίνδυνο να υποχωρήσουν περαιτέρω με βάση τη λίστα Media Literacy Index. Η λίστα αυτή δημοσιεύεται σε ετήσια βάση από το Open Society Institute στη Σόφια της Βουλγαρίας, σε μια προσπάθεια μέτρησης και κατάταξης των χωρών ανάλογα με την ανθεκτικότητά τους στην παραπληροφόρηση και τον γραμματισμό τους στα Μέσα.

Όπως αναφέρεται στη έκθεση του MedDMO, η αναγνώριση του γραμματισμού στα Μέσα επικοινωνίας ως βασική δεξιότητα και η καταβολή προσπαθειών για περαιτέρω προώθηση και ενσωμάτωσή του στα εκπαιδευτικά συστήματα και των τριών χωρών θα ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. «Ο γραμματισμός στα Μέσα ή ψηφιακός γραμματισμός, αν θέλουμε να προσαρμόσουμε καλύτερα τον όρο στη σημερινή πραγματικότητα, δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντικός όσο είναι σήμερα», επισημαίνει ο δρ Δημήτρης Γιομελάκης, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, προσθέτοντάς ότι «η καλύτερη εκπαίδευση των ίδιων των πολιτών είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς μπορεί να δημιουργήσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη ισχυρότερης κριτικής σκέψης και παράλληλα την ανάπτυξη δεξιοτήτων επαλήθευσης και ελέγχου της αξιοπιστίας των πληροφοριών που διακινούνται στο σύγχρονο ειδησεογραφικό περιβάλλον. Είναι επιβεβλημένη η ανάγκη για αυξημένες ενέργειες και δραστηριότητες που θα αφορούν στον γραμματισμό των πολιτών γύρω από τις ψηφιακές τεχνολογίες και το ειδησεογραφικό περιεχόμενο και, παράλληλα, πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και στις τρεις αυτές χώρες».

Το MedDMO

Το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (MedDMO) αποτελεί κόμβο (hub) του αντίστοιχου κεντρικού ευρωπαϊκού παρατηρητήριου (EDMO), που αριθμεί συνολικά 14 εθνικά και πολυεθνικά hubs, τα οποία καλύπτουν τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία. Το έργο ξεκίνησε ως ερευνητική κοινοπραξία, στην οποία μετέχουν από τη χώρα μας τα Πανεπιστήμια Κύπρου (Πρόγραμμα Δημοσιογραφίας, Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών) και Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής), το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), το ΑΠΘ (Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ), το ΕΚΕΤΑ (Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης) μέσω του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεματικής, ο οργανισμός ελέγχου ειδήσεων «Ellinika Hoaxes», οι «Times of Malta», το Πανεπιστήμιο Μάλτας (Τμήμα Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας) και η ATC, εταιρεία παροχής ολοκληρωμένων λύσεων και υπηρεσιών πληροφορικής.

Μπορείτε να βρείτε την ετήσια έκθεση και να διαβάσετε περισσότερα για το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων στον διαδικτυακό τόπο του προγράμματος www.meddmo.eu.