Πιθανοί τόποι ταφής: Λευκόνοικο, Νεάπολη, Τράχωνας

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ένας από τους αναγνώστες, μου στέλνει ένα μήνυμα και λέει:

«Αγαπητή Sevgul,

Σήμερα ένας φίλος του πατέρα μου από το Λευκόνοικο (τώρα στη Λάρνακα) που λέγεται... μου είπε ότι ένας φίλος του, του είπε ότι γνωρίζει ένα μέρος στο Λευκόνοικο όπου είναι θαμμένοι εννέα Ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι. Το τηλέφωνό του είναι..».

Επικοινωνώ αμέσως με τον φίλο μας Μιχάλη Γιάγκου Σάββα, ο οποίος είναι επίσης συγγενής ενός «αγνοούμενου» και είχε βρει τον τόπο ταφής του «αγνοούμενου» αδελφού του με δικές του προσπάθειες και είχε δείξει τον τόπο αυτό στην Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων. Τελικά, όταν έκαναν εκσκαφές στο μέρος που είχε δείξει ο Μιχάλης Γιάγκου Σάββα, βρήκαν τα οστά του αδελφού του, μαζί με άλλους τέσσερις «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους στο Πιλέρι, στον λόφο Καλαμπάκη. Παρ' όλο που ο Μιχάλης είχε βρει τα οστά του δικού του «αγνοούμενου» αδελφού και τα πήρε και τα έθαψε, δεν σταμάτησε να ψάχνει για άλλους «αγνοούμενους», τόσο Τουρκοκύπριους όσο και Ελληνοκύπριους. Ζήτησα λοιπόν τη βοήθειά του.

Ένα πηγάδι στο Λευκόνοικο

Σύμφωνα με την πληροφορία, εννέα Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί το 1974 και είχαν θαφτεί σε ένα πηγάδι κοντά στον θερινό κινηματογράφο. Η πληροφορία αυτή του δόθηκε από έναν Τουρκοκύπριο φίλο του στο Λευκόνοικο. Στην πραγματικότητα, το πηγάδι που ανέφερε δεν ήταν άλλο από αυτό που είχαμε δείξει στη ΔΕΑ μαζί με έναν μάρτυρα πριν από χρόνια και αρκετές φορές. Ποτέ δεν έγιναν εκσκαφές από τη ΔΕΑ στο πηγάδι αυτό. Είχα γράψει πολλές φορές για το πηγάδι αυτό σε αυτές τις σελίδες.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχα συλλέξει για το συγκεκριμένο πηγάδι, κάποιοι Ελληνοκύπριοι που σκοτώθηκαν στο Λευκόνοικο το 1974 είχαν ριχτεί μέσα σε αυτό το πηγάδι. Πέρασαν κάποια χρόνια και ένας Τουρκοκύπριος, που ήθελε να χρησιμοποιήσει το πηγάδι αυτό για τις δικές του εργασίες στο Λευκόνοικο, αποφάσισε να το καθαρίσει, χωρίς να γνωρίζει ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν θαφτεί μέσα. Όταν προσπάθησε να το καθαρίσει, τα ανθρώπινα οστά βγήκαν στην επιφάνεια και κάλεσε τις αρχές. Κάποιοι πυροσβέστες και αστυνομικοί ήρθαν και μάζεψαν τα οστά από το εσωτερικό του πηγαδιού και στη συνέχεια τα πέταξαν σε μια κοίτη ποταμού στον δρόμο από το Λευκόνοικο προς τον Δαυλό. Ο μάρτυρας, μας έδειξε όχι μόνο αυτό το πηγάδι αλλά και τη συγκεκριμένη κοίτη ποταμού. Όλα αυτά τα χρόνια είχαμε δείξει πολλές φορές στη ΔΕΑ το πηγάδι αυτό, αλλά δεν είχε γίνει καμία εκσκαφή εκεί. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να είχε γίνει εκσκαφή στο συγκεκριμένο πηγάδι, αφού, ακόμα και αν δεν έβρισκαν τα μεγάλα οστά, θα μπορούσαν να βρουν ανθρώπινα υπολείμματα, όπως επιγονατίδες, δόντια και μικρά οστά, όπως έκαναν στο Ορνίθι και σε άλλα μέρη.

Η τελευταία φορά που δείξαμε στη ΔΕΑ για άλλη μια φορά το πηγάδι αυτό και την κοίτη του ποταμού ήταν στις 12 Απριλίου 2019. Είχαμε πάει εκεί μαζί με δύο ερευνητές, τη Sila Murat και τον Ρωμανό Λυρίτσα. Και είχαμε δείξει και κάποιους άλλους πιθανούς τόπους ταφής στους ερευνητές. Υπήρχαν φήμες ότι ακριβώς απέναντι από το πηγάδι που ανέφερα, είχαν θαφτεί κάποιοι άλλοι σε ένα χωράφι με ελιές και είχαμε δείξει με έναν μάρτυρα και αυτή την περιοχή.

Ελπίζω ότι η ΔΕΑ θα λάβει υπόψη της όλες αυτές τις πληροφορίες που είχαμε συγκεντρώσει όλα αυτά τα χρόνια για το πηγάδι αυτό, για τη μετακίνηση στην κοίτη του ποταμού και για άλλους τόπους ταφής που τους είχαμε δείξει, εμβαθύνοντας την έρευνα και κάνοντας εκσκαφές σε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής.

Πιθανός τόπος ταφής στη Νεάπολη

Ένας άλλος αναγνώστης μου στέλνει ένα σημείωμα που λέει τα εξής:

«Το 1974, κατά τη διάρκεια του πολέμου έγιναν μάχες στη Λευκωσία, στην περιοχή της Νεάπολης. Εκεί ζούσαν κάποιοι Ελληνοκύπριοι. Και κατά διαστήματα υπήρχαν απώλειες, τόσο από αυτούς όσο και από εμάς. Η δική μας πλευρά μάζευε τους Τουρκοκύπριους που είχαν πεθάνει και τους έπαιρνε για να τους θάψει στο νεκροταφείο στους Κήπους του Tekke στη Λευκωσία. Όμως, οι Ελληνοκύπριοι που σκοτώθηκαν στον πόλεμο παρέμειναν εκεί που ήταν.

Κάποια στιγμή αυτά τα νεκρά σώματα των Ελληνοκυπρίων μαζεύονταν και μεταφέρονταν για να μην εξαπλωθούν ασθένειες. Όταν ρωτήσαμε από περιέργεια «Πού τους πήραν για να τους θάψουν;», η απάντηση ήταν «Έχουν θαφτεί».

Ανέφεραν δύο τόπους ταφής, αλλά δεν τους έχω δει. Αν δεν κάνω λάθος, ο ένας από τους τόπους που ανέφεραν ήταν πηγαίνοντας από την εκκλησία του Τράχωνα προς τις Hamit Mandrez και είχαν θαφτεί στα άδεια οικόπεδα στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Σε αυτή την περιοχή σήμερα βρίσκεται μια στρατιωτική μονάδα.

Το άλλο μέρος που ανέφεραν ήταν στη Νεάπολη. Υπάρχει μια εκκλησία στη Νεάπολη στη συμβολή των τεσσάρων δρόμων – και μου ανέφεραν ότι θάφτηκαν σε μια περιοχή πίσω από αυτή την εκκλησία με πολλά δέντρα. Αυτοί ήταν οι πιο κοντινοί και εύκολοι τόποι ταφής. Μπορούν τώρα να σκάψουν και αν βρουν τα οστά αυτών των ανθρώπων, να τα επιστρέψουν στους συγγενείς τους. Είναι αμαρτία να αφεθούν εκεί. Ο πόνος είναι μεγάλος και δεν είναι εύκολο, είναι τα παιδιά τους, τα αδέλφια τους, οι μητέρες, οι πατεράδες. Ο πόλεμος τελείωσε, τώρα πρέπει να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον και μετά από τόσα χρόνια να δώσουμε λίγη ανακούφιση σε αυτές τις οικογένειες. Είμαι 70 χρονών, ήθελα να σας πω αυτά που ξέρω για να μην τα πάρω μαζί μου όταν πεθάνω. Αν όλοι ενεργούσαν έτσι, θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μια πιο τίμια, πιο ειλικρινή χώρα.»

Μια άλλη κοντινή περιοχή

Ευχαριστώ αυτόν τον αναγνώστη για τις πολύτιμες πληροφορίες του. Όταν έκανα περαιτέρω έρευνα για την περιοχή με τα δέντρα πίσω από την εκκλησία της Νεάπολης, κάποιοι αναγνώστες μου υπέδειξαν μια περιοχή με δέντρα στη Νεάπολη όπου γύρω υπάρχουν κάποιες ταβέρνες. Χρειάζονται περισσότερες έρευνες γι' αυτό, αλλά αυτό μου θύμισε μια άλλη κοντινή περιοχή με δέντρα που είχαμε δείξει στη ΔΕΑ. Στις 10 Μαρτίου 2019, είχα γράψει γι' αυτό στον ΠΟΛΙΤΗ:

«… Το πρωί της Τρίτης 12 Φεβρουαρίου 2019 πάμε για να συναντήσουμε έναν μάρτυρα που επικοινώνησε μαζί μου… Μαζί μου είναι η Sila Murat από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, μια νεαρή ερευνήτρια… Ο μάρτυράς μου θα μας δείξει έναν πιθανό τόπο ταφής… Το μέρος είναι στη Λευκωσία, στη Νεάπολη, κοντά στην εκκλησία, ακριβώς απέναντι από τον δρόμο σε έναν πίσω δρόμο…

Στο μέρος αυτό ο πατέρας του είχε δει θαμμένα στην επιφάνεια 4-5 κρανία (σκελετούς) και είχε σκεπάσει αυτόν τον τόπο ταφής με χώμα… Μας εξηγεί ότι αυτό είχε γίνει μετά το 1976 και ότι «Κανένας δεν έχει έρθει σε αυτή την περιοχή από τότε – είναι μια περιοχή χωρίς καμιά δραστηριότητα…».

Επειδή ζούσαν στην περιοχή αυτή από το 1976, μπορούσαν να παρατηρούν το άδειο χωράφι καθώς το χρησιμοποιούσαν ως πέρασμα – θυμάται ενόσω πήγαινε σχολείο, περνούσε από αυτό το άδειο χωράφι και σε εκείνη τη νεαρή ηλικία εκείνο τον καιρό, απέφευγε να περνά ακριβώς δίπλα από τον τόπο ταφή που του είχε υποδείξει ο πατέρας του και του είχε πει την ιστορία…

Ο μάρτυράς μας τώρα λέει ότι πριν από δύο χρόνια είχε επικοινωνήσει με την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων για αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής που είχε δει ο πατέρας του και είχε σκεπάσει με χώμα… Λέει ότι πριν από δύο χρόνια είχαν έρθει εκεί δύο Τουρκοκύπριοι λειτουργοί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων και τους είχε δείξει την περιοχή αυτή, αλλά έχουν περάσει δύο χρόνια και δεν υπήρχε κινητικότητα εδώ και άρχισε να νιώθει ανήσυχος…».

Μια περιφραγμένη περιοχή

Μου τηλεφώνησε και πήγαμε με τη Sila Murat και μας έδειξε τον πιθανό τόπο ταφής. Λίγο αργότερα, η ΔΕΑ έκανε κάποιες εκσκαφές εκεί και δεν βρήκε τίποτα. Συναντηθήκαμε ξανά μαζί του και πήγαμε στην περιοχή, αφού ένας από τους στενούς του συγγενείς του είχε πει ότι αυτός δεν ήταν ο πιθανός τόπος ταφής, αλλά μπορούσε να είναι ακριβώς απέναντι από τον δρόμο από όπου είχε σκάψει η ΔΕΑ.

Πήγαμε και είδαμε ότι αυτός ο νέος πιθανός τόπος ταφής είναι μια περιφραγμένη περιοχή, μια στρατιωτική ζώνη και είδαμε ένα παλιό υπόγειο καταφύγιο. Και πάλι, η περιοχή έχει πολλά δέντρα. Αυτή η περιοχή είναι ακριβώς πίσω από το διάσημο εργοστάσιο σόδας Bambakian, το οποίο μετά το 1974 μετατράπηκε σε εργοστάσιο καπνού.

Θα ήταν εύκολο για τη ΔΕΑ να κοιτάξει παλιές αεροφωτογραφίες του 1974, καθώς και να ψάξει σε αρχεία για περαιτέρω μαρτυρίες Ελληνοκυπρίων μαρτύρων που βρίσκονταν στην περιοχή αυτή το 1974.