Πείτε μας ποιοι είναι διεφθαρμένοι και μην φοβάστε…

Την περαιτέρω ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου που στοχεύει στην προστασία των εργαζομένων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς στον εργασιακό τους χώρο αποφάσισε το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως με έναν και μοναδικό στόχο: Να λύσει τη σιωπή των υπαλλήλων που γνωρίζουν αλλά φοβούνται να μιλήσουν για περιπτώσεις διαφθοράς στον χώρο εργασίας τους. Προς την κατεύθυνση αυτή, το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε στην προχθεσινή συνεδρία της Ολομέλειας της Βουλής τροποποιητικό νομοσχέδιο (βλέπε φωτό) που διασφαλίζει περαιτέρω τα δικαιώματα των εργαζομένων και δημιουργεί το νομικό υπόβαθρο για την επιδίκαση αυξημένων χρηματικών αποζημιώσεων σε υπαλλήλους που απολύονται εκδικητικά από την εργασία τους, διότι αποκάλυψαν πράξεις διαφθοράς.

Τι αλλάζει με το νομοσχέδιο

Ειδικότερα, ο νόμος που τέθηκε σε εφαρμογή πριν από ενάμιση χρόνο για να προστατεύει τους εργαζόμενους - πληροφοριοδότες που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς στους χώρους εργασίας τους τιτλοφορείται ως «ο περί της Προστασίας Προσώπων που Αναφέρουν Παραβάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου Νόμος του 2022». Ο υπό αναφορά νόμος απαγορεύει ρητά οποιαδήποτε εκδικητική ενέργεια από πλευράς εργοδοτών, προϊσταμένων ή και συναδέλφων σε βάρος των εργαζομένων - πληροφοριοδοτών και προβλέπει ισχυρά μέτρα στήριξης και προστασίας, τα οποία συμπληρώνουν τα δικονομικά και φυσικά μέτρα προστασίας που ήδη λαμβάνονται για μάρτυρες που συνεργάζονται με τη Δικαιοσύνη.

Τα αντίποινα μπορούν να λάβουν οποιαδήποτε μορφή, όπως παύση, απόλυση, υποβιβασμό ή στέρηση προαγωγής κ.ά. Σε περίπτωση που υπάρξουν αντίποινα, η κείμενη νομοθεσία προβλέπει την ποινική δίωξη αυτών των προσώπων είτε είναι εργοδότης, είτε προϊστάμενος είτε συνάδελφος. Παράλληλα, προβλέπεται η επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων προς τον εργαζόμενο - πληροφοριοδότη, ειδικά στις περιπτώσεις απολύσεων.

Με το νομοσχέδιο που κατατέθηκε προχθές στη Βουλή για ψήφιση, προστίθεται διάταξη στην κείμενη νομοθεσία, η οποία, επιτρέπει στους εργαζόμενους - πληροφοριοδότες να ζητούν την έκδοση προσωρινών διαταγμάτων από δικαστήριο για την αποτροπή ή τον τερματισμό των αντιποίνων, απειλών και αποπειρών αντεκδίκησης που δέχονται στον χώρο εργασίας τους.

Πρόσθετα, με το προτεινόμενο νομοσχέδιο προστίθεται διάταξη που δίδει τη δυνατότητα στον εργαζόμενο - πληροφοριοδότη να ζητήσει την επαναφορά των πραγμάτων στην κατάσταση που βρίσκονταν πριν την επιβολή των αντιποίνων (επανορθωτικά μέτρα). Δηλαδή, αν πρόκειται για απόλυση, τότε την επαναπρόσληψή του, αν πρόκειται για μετάθεση ή απόσπαση, τότε, την ανάκλησή τους κ.ο.κ. Στην περίπτωση που ο προϊστάμενος ή ο εργοδότης αρνηθούν να συμμορφωθούν, τότε, με βάση τη νέα πρόνοια, η άρνησή τους αυτή θα προσμετράται επιβαρυντικά τόσο κατά την επιβολή της ποινής όσο και στον καθορισμό του ύψους των αποζημιώσεων που το δικαστήριο θα επιδικάσει στον υπάλληλο για εκδικητική συμπεριφορά εις βάρος του.

Επιπλέον, με το νομοσχέδιο προστίθεται διάταξη που επιβάλλει στις αρμόδιες αρχές την υποχρέωση να ενημερώνουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης, τον πρώτο μήνα κάθε έτους, για τον αριθμό των καταγγελιών - αναφορών που έλαβαν κατά το προηγούμενο έτος και αφορούν πράξεις διαφθοράς, για σκοπούς διευκόλυνσης του υπουργείου στην υποβολή των στατιστικών στοιχείων που απαιτούνται.

Τέλος, προστίθεται διάταξη που υποχρεώνει τον πληροφοριοδότη να ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές σε περίπτωση που υποβάλει ταυτόχρονα καταγγελία σε περισσότερες από μία αρμόδιες αρχές.

Υλικές και άλλες αποζημιώσεις

Οι αποζημιώσεις που δύναται να επιδικάσει σε έναν υπάλληλο – πληροφοριοδότη το αρμόδιο δικαστήριο, το οποίο μπορεί να είναι το Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών ή το Επαρχιακό Δικαστήριο ή το Διοικητικό Δικαστήριο ανάλογα με την περίπτωση, θα πρέπει να καλύπτουν την υλική ζημιά αλλά και τυχόν ηθική ή σωματική βλάβη που έχει υποστεί. Ταυτόχρονα, οποιοδήποτε μέτρο αντιποίνου έχει υποστεί ο πληροφοριοδότης θεωρείται εξ αρχής άκυρο, δηλαδή, ως να μην έγινε ποτέ. Μάλιστα, αν πρόσωπο απολύθηκε λόγω της υποβολής καταγγελίας και επιθυμεί να επιστρέψει στην εργασία του, τότε το δικαστήριο μπορεί να διατάξει ακόμη και την επαναπρόσληψή του.

Πότε προστατεύονται

Εργαζόμενος - πληροφοριοδότης που καταγγέλλει πράξεις διαφθοράς στην εργασία του προστατεύεται από τις πρόνοιες του νόμου όταν πληρούνται όλες οι πιο κάτω προϋποθέσεις:

• Έχει βάσιμους λόγους να θεωρεί ότι οι πληροφορίες σχετικά με παραβάσεις που ανέφερε ήταν αληθείς κατά τον χρόνο της καταγγελίας.
• Οι πληροφορίες δεν πρέπει να έχουν εξασφαλιστεί και δοθεί κατά παράβαση: των κανόνων προστασίας διαβαθμισμένων πληροφοριών, του δικηγορικού ή ιατρικού απορρήτου, του απορρήτου των δικαστικών συσκέψεων και των κανόνων της ποινικής δικονομίας ή η πρόσβαση σε αυτές και η κοινοποίησή τους να μην συνιστά ποινικό αδίκημα.

Πώς προστατεύονται

Πληροφοριοδότης που υποβάλλει καταγγελία σύμφωνα με τις πρόνοιες του νόμου προστατεύεται αυτόματα στον χώρο εργασίας του από μια σειρά από πράξεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εκδικητικές συμπεριφορές ή αντίποινα και παράλληλα απολαμβάνει σημαντικά μέτρα προστασίας. Ο νόμος απαγορεύει ρητά την απεμπόληση των δικαιωμάτων και των μέσων προστασίας που προσφέρει στους πληροφοριοδότες μέσα από συμφωνία ή όρο απασχόλησης ή πολιτικής που ισχύει στο εργασιακό περιβάλλον. Οποιοσδήποτε τέτοιος όρος θεωρείται εξ αρχής άκυρος.

Ο οργανισμός στον οποίο εργάζεται ο υπάλληλος - πληροφοριοδότης είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα απαγορεύεται να προβεί σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις ως αντίδραση για την υποβολή καταγγελίας που αφορά κατ' ισχυρισμόν πράξεις διαφθοράς:

• Παύση, απόλυση ή ισοδύναμο μέτρο.
• Υποβιβασμό ή στέρηση προαγωγής.
• Μείωση μισθού, μεταβολή ωραρίου εργασίας.
• Μεταβίβαση καθηκόντων, αλλαγή τόπου εργασίας.
• Στέρηση κατάρτισης.
• Αρνητική αξιολόγηση επιδόσεων ή επαγγελματικής σύστασης.
• Επιβολή ή εφαρμογή οποιουδήποτε πειθαρχικού μέτρου, επίπληξης ή άλλης ποινής περιλαμβανομένης χρηματικής ποινής.
• Καταναγκασμό, εκφοβισμό, παρενόχληση ή περιθωριοποίηση.
• Διάκριση ή άδικη αντιμετώπιση.
• Μη μετατροπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης σε μόνιμη απασχόληση.
• Μη ανανέωση ή πρόωρη διακοπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης.
• Βλάβη περιλαμβανομένης προσβολής της φήμης ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή οικονομική ζημιά περιλαμβανομένης επιχειρηματικής ζημιάς και απώλειας εισοδήματος.
• Καταχώριση σε μαύρη λίστα βάσει τομεακής ή κλαδικής επίσημης ή ανεπίσημης συμφωνίας που μπορεί να συνεπάγεται ότι το πρόσωπο δεν πρόκειται να βρει θέση εργασίας στον τομέα ή στον κλάδο του στο μέλλον.
• Πρόωρη διακοπή ή ακύρωση σύμβασης για εμπορεύματα ή υπηρεσίες.
• Ακύρωση άδειας ή έγκρισης αυτής.
• Παραπομπή για ψυχιατρική ή ιατρική παρακολούθηση.
• Μονομερή βλαπτική μεταβολή των συνθηκών εργασίας που προκαλεί άμεση ή έμμεση υλική ή ηθική ζημιά στον εργαζόμενο ή προσβάλλει με οποιονδήποτε τρόπο την προσωπικότητα ή την αξιοπρέπειά του.

Διώξεις και ποινές φυλάκισης

Ενέργειες εις βάρος εργαζομένων - πληροφοριοδοτών μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα την έναρξη δικαστικών διαδικασιών από τους πληροφοριοδότες με τις οποίες να διεκδικούνται αποζημιώσεις για τυχόν βλάβη που έχουν υποστεί. Παράλληλα, όμως, ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης, μπορούν να οδηγήσουν και στη στοιχειοθέτηση ποινικού αδικήματος.

Συγκεκριμένα, η κείμενη νομοθεσία προβλέπει ότι πρόσωπο το οποίο παρεμποδίζει την υποβολή καταγγελίας ή προβαίνει σε εκδικητική συμπεριφορά ή αντίποινα κατά πληροφοριοδότη ή κινεί κακόβουλη διαδικασία κατά ενός τέτοιου προσώπου ή αποκαλύπτει την ταυτότητα πληροφοριοδότη είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης του υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €30.000 ή και στις δύο αυτές ποινές.