CSI Cyprus: Η ιστορία των μαζικών τάφων… (7)

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Το 2007, όταν η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων είχε σκάψει τον μαζικό τάφο στην Κερύνεια, τον λεγόμενο «Βοτανικό Κήπο της Κερύνειας», είχε βρει εκεί τα οστά 39 «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων...

Αυτός ήταν στην πραγματικότητα ένας χώρος εκτέλεσης... Ομάδες Ελληνοκυπρίων αιχμαλώτων πολέμου, μεταφέρθηκαν εκεί και εκτελέστηκαν. Αυτές τις εκτελέσεις, τις πραγματοποίησαν κάποιοι Τουρκοκύπριοι -κάποιοι ήταν από το χωριό Τέμπλος, κάποιοι από την Κερύνεια. Αλλά, ταυτόχρονα, υπήρχαν και άλλοι Τουρκοκύπριοι που αντέδρασαν σε αυτές τις εκτελέσεις. Αυτοί οι Τουρκοκύπριοι ήταν από την περιοχή της Κερύνειας -ο ένας από αυτούς είναι από την Κερύνεια και οι άλλοι δύο είχαν μητέρα από την Κερύνεια και πατέρα από τη Λευκωσία. Είχαν πάει να αναζητήσουν τον Τούρκο διοικητή από την Τουρκία, τον βρήκαν και απαίτησαν να σταματήσει αυτές τις εκτελέσεις. Είχαν το θάρρος να πουν στον διοικητή: «Είτε θα σταματήσεις αυτές τις εκτελέσεις ή θα τις σταματήσουμε εμείς». Και πράγματι, είχαν καταφέρει να τις σταματήσουν. Μέχρι τότε είχαν ήδη σκοτωθεί πολλοί άνθρωποι, δεν μπόρεσαν να σώσουν τις ζωές τους, αλλά κάποια στιγμή κατάφεραν να σταματήσουν αυτές τις εκτελέσεις, σώζοντας έτσι τη ζωή πολλών Ελληνοκυπρίων αιχμαλώτων πολέμου, με την ανθρωπιά και το θάρρος αυτών των τριών Τουρκοκυπρίων. Γνωρίζουμε ποιοι είναι αυτοί οι τρεις Τουρκοκύπριοι και τους συγχαίρουμε από καρδιάς. Επειδή, όμως, δεν ήθελαν να αποκαλυφθούν τα ονόματά τους, σεβόμαστε την απόφασή τους. Η Κύπρος δεν είναι μόνο ένα νησί φρικαλεότητας και βαρβαρότητας -είναι επίσης ένα νησί όπου η ανθρωπιά μπορούσε να βγει σε κάποια σημεία και αυτά έδιναν πάντα το αποτέλεσμα της διάσωσης ζωών λόγω ειλικρινών, ανθρωπιστικών πρωτοβουλιών προσωπικοτήτων. Τόσο το 1963-64, όσο και το 1974, τόσο οι Τουρκοκύπριοι, όσο και οι Ελληνοκύπριοι είχαν ανάμεσά τους τέτοια ανθρωπιστικά, θαρραλέα και ειλικρινή πρόσωπα που είχαν καταφέρει να σώσουν ζωές από την άλλη κοινότητα.

Όμως, κανένας αξιωματούχος σε κανένα βήμα δεν τους ανέφερε ποτέ, κανένας δεν τους ευχαρίστησε ποτέ -οι άρχουσες ελίτ και των δύο πλευρών προσπάθησαν να καταστείλουν και να κρύψουν τις ιστορίες τους και να καταστρέψουν εντελώς αυτές τις ιστορίες. Αλλά, χάρη στους καλόψυχους αναγνώστες μας, μάθαμε και πάντα γράφουμε τις ιστορίες τους για να μην ξεχνούμε και να θυμούμαστε πάντα αυτήν την ανθρωπιστική πτυχή του νησιού μας. Όπως γράφουμε για τις σφαγές, έτσι γράφουμε και για τις ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες. Αυτοί οι τρεις Τουρκοκύπριοι, λοιπόν, είχαν καταφέρει να σταματήσουν άλλους Τουρκοκύπριους, που σκότωναν τυχαία κάποιους Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους πολέμου.

Οι Βοτανικοί Κήποι

Η είδηση για έναν τεράστιο μαζικό τάφο στην περιοχή που ονομάζεται «Βοτανικοί Κήποι Κερύνειας» είχε γραφτεί τη δεκαετία του ’80 στην εφημερίδα μας YENIDUZEN, πολύ πριν η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων αρχίσει τις εκσκαφές στην Κύπρο το 2006. Ένας καλός αναγνώστης μας, ένας προοδευτικός νέος, που ήταν πρόσφυγας από τη Λεμεσό και είχε εγκατασταθεί στην περιοχή αυτή με την οικογένειά του, είχε δει ανθρώπινα οστά στην κοίτη του ποταμού, ιδιαίτερα όταν έβρεχε και τα οστά έβγαιναν έξω. Ήταν ο πρώτος που το ανέφερε στην εφημερίδα YENIDUZEN, ότι υπήρχαν ανθρώπινα οστά στην κοίτη του ποταμού στην περιοχή αυτή και αυτό ήταν κατά τη δεκαετία του 1980. Αργότερα, πριν γίνουν οι πραγματικές εκταφές στην περιοχή αυτή, ο αναγνώστης μάς έδωσε πολύ σαφείς και πολύ λεπτομερείς πληροφορίες για τον μαζικό τάφο στην περιοχή αυτή. Και στα σημεία που υπέδειξε, εντοπίστηκαν τα οστά συνολικά 39 «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων κατά τις εκταφές της ΔΕΑ τον Απρίλιο του 2007.

Επισκεφτήκαμε την περιοχή αυτή πολλές φορές, μαζί με τους λειτουργούς της ΔΕΑ, πηγαίνοντας στον αναγνώστη αυτό και στην οικογένειά του, που είπαν τι είχαν δει και προσπάθησαν να βοηθήσουν τη ΔΕΑ με περαιτέρω πληροφορίες. Τους επισκεφτήκαμε το 2009, το 2011 και το 2015 πολλές φορές και γράψαμε όσα είχε αναφέρει για την περιοχή και άλλες περιοχές της Κερύνειας, καθώς και τις αναφορές άλλων αναγνωστών προς εμάς. Και δώσαμε όλες αυτές τις πληροφορίες στους λειτουργούς της ΔΕΑ.

Κώστας Παναγιώτου Αρτεμίου

Το 2004, δηλαδή πριν από 19 χρόνια, δημοσιεύσαμε επίσης τη συνέντευξή μας με τον Κώστα Παναγιώτου Αρτεμίου στην εφημερίδα YENIDUZEN, στο πλαίσιο της σειράς με τίτλο «Αυτοί που επέστρεψαν από την άκρη του θανάτου». Ο Κώστας Παναγιώτου Αρτεμίου είχε πυροβοληθεί στην περιοχή αυτή, αλλά είχε καταφέρει να παραμείνει ζωντανός και η αείμνηστη μητέρα μου τον έπεισε στο τηλέφωνο μου της CYTA, μιλώντας του στα ελληνικά, να μου μιλήσει. Και πήγαμε μαζί με την καλή μου φίλη Μαρία Χρυσάνθου, στο σπίτι του στο χωριό Κλήρου για να του πάρω συνέντευξη. Μας περίγραψε αυτό το μέρος και μας είπε την ιστορία του...

Κατά τη διάρκεια των ερευνών μας εκείνες τις μέρες, υπολογίστηκε ότι στην περιοχή αυτή είχαν σκοτωθεί και θαφτεί 150 Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι». Όμως, 3 χρόνια μετά τη συνέντευξή μας με τον Αρτεμίου, όταν η ΔΕΑ άρχισε τις εκσκαφές εδώ, βρήκε τα οστά μόνο 39 «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε πόσοι σκοτώθηκαν και «αγνοούνται» σε αυτή την περιοχή. Ο προφορικός αριθμός είναι 150. Αλλά, δεδομένου ότι αυτή η περιοχή ήταν μια από αυτές που «αδειάστηκαν», όταν η ΔΕΑ άρχισε τις εκσκαφές ξανά το 2009, δεν βρήκε κανένα ίχνος.

Η περιοχή

Στις 5 Απριλίου 2011, δηλαδή πριν από 12 χρόνια, είχαμε επισκεφθεί ξανά την περιοχή αυτή και ακούσαμε από τον αναγνώστη μας, που είχε δώσει τις αρχικές πληροφορίες για την περιοχή, να υποδεικνύει διάφορα άλλα σημεία έξω από τους «Βοτανικούς Κήπους». Αναφέρεται ένα πηγάδι πίσω από ένα βενζινάδικο και εκείνη τη μέρα βρέθηκε ένα σημείο που έψαχνε ο Ξενοφών Καλλής, σε μια διασταύρωση πάνω από τους «Βοτανικούς Κήπους» -ο Καλλής έψαχνε αυτό το σημείο και ο αναγνώστης μου βοήθησε να το υποδείξει.

Σε αυτήν την επίσκεψη, η οικογένεια του αναγνώστη μάς είχε δώσει λεπτομερείς πληροφορίες για το πώς είχε «αδειαστεί» αυτή η περιοχή. Εκείνες τις μέρες, χτιζόταν ένα υπαίθριο θέατρο στην Κερύνεια και είχαν μεταφερθεί τουλάχιστον 48 φορτηγά χώμα από αυτήν την περιοχή στο μέρος που χτιζόταν το υπαίθριο θέατρο. Το σπίτι τους ήταν ακριβώς δίπλα στους «Βοτανικούς Κήπους» και έτσι είχαν δει όλα όσα είχαν συμβεί εκεί.

Για να καταλάβουν οι αναγνώστες τι πραγματικά συνέβη σε αυτή την περιοχή: Τα φορτηγά του Δήμου Κερύνειας είχαν αδειάσει εδώ τόνους μπάζων πριν από χρόνια, αυτά ήταν μπάζα από εργοτάξια. Και όταν χτιζόταν ένα υπαίθριο θέατρο, έπαιρναν χώμα και μπάζα από αυτήν την περιοχή για να τα μεταφέρουν στην οικοδομή του θεάτρου. Έτσι, όταν τον Ιούνιο του 2009, η ΔΕΑ προσπάθησε να σκάψει αυτήν την περιοχή, είχε ήδη «αδειαστεί» λόγω αυτής της μετακίνησης των φορτηγών που μετέφεραν χώμα και μπάζα. Το «άδειασμα» αυτής της περιοχής υποτίθεται ότι έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Όταν το ερευνήσαμε περαιτέρω, ένας από τους αναγνώστες μάς είχε πει ότι «κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας εκκένωσης, δηλαδή των φορτηγών που μετέφεραν χώμα και μπάζα από τους Βοτανικούς Κήπους, υπήρχαν ανθρώπινα οστά μέσα στο χώμα που μετέφεραν».

Φρεάτιο ανελκυστήρα

Πολύ κοντά στην περιοχή αυτή, σε μια μισο-οικοδομημένη πολυκατοικία, υπήρχαν πληροφορίες ότι κάποιοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί στο φρεάτιο του ανελκυστήρα της πολυκατοικίας. Το 2021 είχα γράψει σε αυτές τις σελίδες τα εξής για την περιοχή αυτή:

«...Στο σπίτι της οικογένειας που είχα πάρει τους λειτουργούς της ΔΕΑ το 2015, είχαμε σταθεί μαζί στο μπαλκόνι στην πίσω πλευρά και είχαμε κοιτάξει τη θάλασσα... Στου τόπους που έγιναν τα φονικά... Τα δέντρα που είχαν κοπεί... Την περιοχή «Βοτανικοί Κήποι»... Είχαμε κατέβει και είχαμε δει την περιοχή.

Υπήρχε ένα μικρό ρυάκι που κατέληγε στη θάλασσα, το οποίο δεν ήταν πλέον ορατό λόγω της αλλοίωσης της περιοχής και ο γιος της ηλικιωμένης γυναίκας θυμήθηκε πως όταν μετακόμισαν σε αυτήν την περιοχή το 1975, έβλεπαν παντού ανθρώπινα οστά.

Και υπήρχαν και άλλοι αναγνώστες που είχαν τηλεφωνήσει και είχαν δώσει πληροφορίες για την περιοχή αυτή, για το σημείο ταφής, για τα ανθρώπινα οστά που είχαν δει πριν από χρόνια σε αυτήν την περιοχή...

Όσον αφορά την πολυκατοικία και το φρεάτιο του ανελκυστήρα, δεν έχει γίνει καμία εκσκαφή εκεί, αν και είναι πολύ απλό να σκάψει κανείς, υποθέτω λόγω του ότι στρατιωτικοί αξιωματούχοι ζουν στο κτήριο και η ΔΕΑ δεν μπόρεσε ακόμα να πάρει 'άδεια' για να σκάψει εκεί.. Ελπίζω ότι θα δοθεί 'άδεια' για να ελεγχθεί το φρεάτιο του ανελκυστήρα και να δούμε αν όντως κάποιοι 'αγνοούμενοι' ήταν θαμμένοι εκεί ή αν τους είχαν μετακινήσει αργότερα και το μέρος αυτό είναι άδειο».

(συνεχίζεται)