Με εξαρτήσεις η Αρχή κατά των… Εξαρτήσεων;

kateliadi@politis-news.com

Στις 2 Οκτωβρίου 2023, η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO), δημοσίευσε τη νέα της έκθεση, στην οποία, μεταξύ άλλων, σημειώνεται ότι αναφορικά με την ενίσχυση της διαφάνειας, της ακεραιότητας και της λογοδοσίας στη δημόσια ζωή στην Κύπρο, «ενώ η νομοθεσία, ως έχει καταγραφεί, έχει κάποια δυνατά χαρακτηριστικά, η αποτελεσματικότητά της τίθεται σε κίνδυνο από θεσμικά ελαττώματα, συμπεριλαμβανομένων της πληθώρας των επιτροπών με λίγο συντονισμό, της έλλειψης επαρκών πόρων, τεχνογνωσίας και εξουσίας, της έλλειψης ανεξαρτησίας, καθώς επίσης και της έλλειψης αποτελεσματικής συνεργασίας και μηχανισμών ελέγχου και αντίβαρου. Η Κύπρος χρειάζεται ένα πιο δυνατό σύστημα λογοδοσίας στην κυβέρνηση, για αποτροπή κινδύνων αθέμιτης επιρροής».

Peanuts το κονδύλι

Η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ) είναι ο ανώτατος συντονιστικός φορέας της Κύπρου στον τομέα των νόμιμων και παράνομων ουσιών εξάρτησης και της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια και αποτελεί από τον Νοέμβριο του 2017 τη μετεξέλιξη του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου (2000). Η ΑΑΕΚ χωρίζεται σε δυο τμήματα, το Τμήμα Πολιτικής και το Τμήμα Παρακολούθησης/ΕΚΤΕΠΝ, και έχει τις εξής αρμοδιότητες: τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής για την Αντιμετώπιση της Εξάρτησης από Παράνομες Ουσίες και την Επιβλαβή Χρήση του Αλκοόλ 2013-2020, τον συντονισμό και την παρακολούθηση όλων των σχετικών μέτρων και παρεμβάσεων, την προώθηση νομοθετικών μέτρων, την προώθηση έγκαιρης και επιστημονικά τεκμηριωμένης πληροφόρησης, ενημέρωσης και διαφώτισης, την αδειοδότηση μέτρων, προγραμμάτων και παρεμβάσεων πρόληψης, θεραπείας, μείωσης της βλάβης και κοινωνικής επανένταξης και επιχορήγηση των αδειοδοτημένων προγραμμάτων των μη κυβερνητικών οργανισμών, την παρακολούθηση για εντοπισμό τυχόν άμεσης ή έμμεσης προβολής ή διαφήμισης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, την ανάπτυξη συνεργασίας με αντίστοιχα διεθνή και εθνικά Σώματα/ Οργανισμούς, την υλοποίηση παρεμβάσεων ή προγραμμάτων, τη συλλογή, επεξεργασία, μελέτη και αξιολόγηση πληροφοριών, στοιχείων και δεδομένων, τη δημιουργία, οργάνωση και λειτουργία ηλεκτρονικού δικτύου πληροφοριών και τη συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA). [πληροφορίες από την ιστοσελίδα της ΑΑΕΚ: https://www.naac.org.cy]. Για όλα τα πιο πάνω, σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή της Αρχής, Κωνσταντίνο Στυλιανού, ο οποίος μίλησε στον «Π», ο προϋπολογισμός της ΑΑΕΚ είναι 2,8 εκατομμύρια ευρώ κρατική χορηγία, εκ των οποίων 1,4 εκατομμύρια είναι οι επιχορηγήσεις της Αρχής σε προγράμματα κλπ (περίπου 800.000 ευρώ είναι οι αποδοχές προσωπικού).

«Κολλημένη καρέκλα»

Τώρα, από την ίδρυση τής Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (πρώην Αντιναρκωτικό Συμβούλιο) μέχρι και σήμερα, σχεδόν 23 χρόνια, παρατηρούνται κάποια ενδιαφέροντα φαινόμενα, όπως είναι αυτό της «κολλημένης καρέκλας» και της «περιστρεφόμενης πόρτας». Για παράδειγμα, επειδή δεν υπάρχει όριο στον αριθμό των θητειών (πέντε χρόνια η θητεία για τον πρόεδρο της Αρχής που διορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τρία χρόνια για τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου που διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο κατόπιν εισήγησης τού εκάστοτε υπουργού Υγείας), μέλη του ΔΣ της Αρχής έχουν διορισθεί πάνω από δύο θητείες [υπάρχει άτομο που διορίσθηκε επτά φορές: 2001-2004, 2004-2007, 2007-2011, 2011-2014, 2014-2017, 2017-2020, 2023-2026(;)], με αποτέλεσμα να αποφασίζουν τα ίδια άτομα -κάποια από αυτά τα άτομα είναι προσκείμενα σε συγκεκριμένα πολιτικά κόμματα ή/και μπορεί να έχουν διάφορες δυσκολίες, ίσως και «εξαρτήσεις», λόγω άλλων ιδιοτήτων. Ο τέως πρόεδρος της ΑΑΕΚ ήταν την ίδια περίοδο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και επικεφαλής του Γραφείου Υγείας του ΑΚΕΛ, υποψήφιος ευρωβουλευτής του κόμματος το 2019. Ο νυν πρόεδρος της ΑΑΕΚ είναι ταυτόχρονα και διευθυντής κλινικής σε δημόσιο νοσηλευτήριο (ΟΚΥπΥ), ένα μέλος του ΔΣ εργάζεται στο Γενικό Χημείο του κράτους, στο οποίο διετέλεσε διευθύντρια η νυν υπουργός Υγείας. Σημειώνεται ότι, όπως προνοείται στη σχετική νομοθεσία, «τα μέλη της Αρχής επιλέγονται από κατάλογο προσώπων που καταρτίζεται από τον υπουργό (σ.σ. Υγείας), στον οποίο περιλαμβάνονται και εισηγήσεις του προέδρου (σ.σ. η εισήγηση τού νυν προέδρου της Αρχής αγνοήθηκε) και είναι πρόσωπα με ειδικές επιστημονικές γνώσεις και αναγνωρισμένη εμπειρία στα θέματα των εξαρτήσεων». Σημειώνεται, ακόμα, ότι τα μέλη του ΔΣ της Αρχής διαχειρίζονται τον προϋπολογισμό του κράτους στον τομέα των εξαρτήσεων, δηλαδή λαμβάνουν αποφάσεις για το ποια προγράμματα θα εγκριθούν/επιχορηγηθούν. Ερωτηθείς σχετικά με τη διαδικασία έγκρισης των επιχορηγήσεων, ο εκτελεστικός διευθυντή της Αρχής, Κωνσταντίνος Στυλιανού, ανέφερε στον «Π» ότι την αξιολόγηση των προτάσεων που υποβάλλονται κατόπιν πρόσκλησης από την Αρχή, την κάνει επιτροπή από το προσωπικό, αλλά υπάρχει και μία δεύτερη επιτροπή από το ΔΣ, που υποβάλλει και αυτή εισήγηση/σχόλια στη διαδικασία της αξιολόγησης.

«Δεν ξέρουν να αξιολογούν»

Σημειώνεται ότι σε αυτή τη δεύτερη επιτροπή συμμετέχουν μέλη του ΔΣ, με αιτιολογικό ότι έχουν σχετική εμπειρογνωμοσύνη. Το τελικό κείμενο πάει για έγκριση στο διοικητικό συμβούλιο της Αρχής, στο οποίο συμμετέχουν και τα μέλη του ΔΣ που έκαναν εισηγήσεις/σχόλια κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης μιας πρότασης. Αναφέρονται περιπτώσεις που δεν λήφθηκαν καθόλου υπόψη οι αξιολογήσεις του προσωπικού, διότι «δεν ξέρουν να αξιολογούν», όπως λέχθηκε όταν ζητήθηκαν εξηγήσεις. «Ο προϋπολογισμός της ΑΑΕΚ για τις επιχορηγήσεις θεραπείας ανέρχεται στις 430.000 ευρώ περίπου. Γιατί το 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού, δαπανάται σε δομές που εξυπηρετούν μόνο το 10% του προϋπολογισμού», διερωτώνται πηγές που μίλησαν στον «Π», ζητώντας να παραμείνουν ανώνυμες για ευνόητους λόγους.

Πού πάνε οι χορηγίες;

Σύμφωνα με καλά γνωρίζοντες το θέμα που μίλησαν στον «Π» υπό τον όρο της ανωνυμίας, «το φαινόμενο των εξαρτήσεων είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και ως τέτοιο χρήζει σωστής διαχείρισης και νέων επιστημονικών προσεγγίσεων -ο συνεχής επαναδιορισμός των ίδιων και των ίδιων προσώπων δεν αφήνει την Αρχή να επιτελέσει αντικειμενικά το έργο της». Σημειώνεται, επίσης, ότι το θέμα του μη καθορισμού ορίου θητειών, δηλαδή το γεγονός ότι η ΑΑΕΚ δεν εναρμονίζεται με τον «περί Ορισμένων Προσώπων Δημοσίου Δικαίου - Διορισμός Διοικητικών Συμβουλίων Νόμο», ενδεχομένως να συντηρείται και από κάποια μέλη του ΔΣ που επιθυμούν την παραμονή τους στο διοικητικό συμβούλιο και δεν προωθούν άλλα, αλλά αντιστέκονται στην εναρμόνιση της νομοθεσίας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Π», η εν λόγω Αρχή φαίνεται να ταλαιπωρείται για χρόνια από διάφορα θέματα, όπως κακοδιαχείριση, εξυπηρέτηση μικροσυμφερόντων, καβγάδες/αντιπαραθέσεις, εργασιακό εκφοβισμό (υπάρχουν παραδείγματα). Πηγές που μίλησαν στον «Π» κάνουν λόγο για «διοχέτευση κονδυλίων του οργανισμού, δηλαδή επιχορήγηση προγραμμάτων, σε συγκεκριμένα πλασματικά θεραπευτικά κέντρα (σε κάποιες περιπτώσεις, πίσω από αυτά βρίσκεται το ίδιο άτομο) και για υποτιθέμενα θεραπευτικά κέντρα που εξυπηρετούν από μηδέν μέχρι ελάχιστους ασθενείς, ενώ λαμβάνουν επιχορηγήσεις δεκάδων χιλιάδων ευρώ».

Υποδείξεις, διαρροές

Σημειώνεται, τέλος, ότι ο «Π» έχει στην κατοχή του στοιχεία που καταδεικνύουν πολλά και διάφορα απ’ όσα συμβαίνουν στην ΑΑΕΚ, όπως υποδείξεις για αποφάσεις που πρέπει να λάβει το ΔΣ, διαρροές αποφάσεων σε πρόσωπα εκτός Αρχής κλπ. Επίσης, ο «Π» έχει γνώση του περιεχομένου της προκαταρκτικής έκθεσης τού Γενικού Ελεγκτή με πολλές και σοβαρές επισημάνσεις. Αναμένεται με ενδιαφέρον η απάντηση της Αρχής για όλα τα ζητήματα που θίγει η έκθεση τής Ελεγκτικής Υπηρεσίας, όπως για παράδειγμα το θέμα της αγοράς κινητών τηλεφώνων και της κάλυψης εξόδων τηλεφωνικών κλήσεων πέραν του επιτρεπόμενου ορίου.

Ιδού η Ρόδος

Το 2022, το ΑΚΕΛ, με πρόταση νόμου ζήτησε την τροποποίηση τού περί Στοιχημάτων Νόμου, ώστε να ρυθμιστεί το ζήτημα της θητείας του προέδρου και μελών του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Στοιχημάτων (ΕΑΣ), διότι είχε διαπιστωθεί ότι ο πρόεδρος και ορισμένα μέλη της Αρχή διανύουν την τρίτη κατά σειρά θητεία τους. Το ΑΚΕΛ σημειώνει ότι, η προτεινόμενη τροποποίηση κρίνεται αναγκαία, καθώς η εν λόγω Αρχή διαχειρίζεται ευαίσθητα ζητήματα και, συνακόλουθα, η παραμονή επί σειρά ετών προσώπων σε καίριες θέσεις, δύναται να δημιουργήσει σχέσεις εξάρτησης και διαπλοκής με επιχειρήσεις και πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στον τομέα του στοιχήματος. Το ΑΚΕΛ γιατί δεν ζητά κάτι ανάλογο και για την Αρχή Αντιμετώπιση Εξαρτήσεων Κύπρου; Άλλα κόμματα, όπως ΔΗΣΥ και ΔΗΚΟ, γιατί δεν έχουν αγγίξει καθόλου το θέμα;

Έτοιμη για αλλαγές η υπουργός Υγείας

Η υπουργός Υγείας, Πόπη Κανάρη, ερωτηθείσα από τον «Π» για το τι προτίθεται να πράξει σε σχέση με τη λειτουργία της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, ανέφερε ότι γνωρίζει τα θέματα, την προβλημάτισαν και είναι έτοιμη να προχωρήσει με προτάσεις, αφότου διαβουλευθεί με το διοικητικό συμβούλιο της ΑΑΕΚ: «(α) Επειδή αναγνωρίζω τον σημαντικό ρόλο της Αρχής και της εξάπλωσης, δυστυχώς, της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, έχουμε αυξήσει το κονδύλι για την Αρχή κατά 600.000 ευρώ για το 2024, (β) Αναμένω από τον ΟΚΥπΥ απάντηση για την προώθηση, επιτέλους, της χρήσης της υγρής μεθαδόνης για αντικατάσταση των οπιοειδών -κάτι που εφαρμόζεται σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, για τη μείωση της βλάβης και εμείς μείναμε πίσω, (γ) Αλλαγή της νομοθεσίας, ώστε να προστεθεί στο ΔΣ της Αρχής τουλάχιστον ακόμα ένα μέλος στην υφιστάμενη σύνθεση -για παράδειγμα, δεν εκπροσωπούνται οι νοσηλευτές, (δ) Πρόθεσή μου είναι να τεθεί θέμα ορίου των θητειών των μελών του ΔΣ, αλλά είναι κάτι που θα συζητήσω με το διοικητικό συμβούλιο της ΑΑΕΚ. Όμως, πρέπει να υπάρχουν άτομα στο ΔΣ που να γνωρίζουν καλά τα θέματα, γιατί χρειαζόμαστε την εμπειρία τους και την τεχνογνωσία τους στα σημαντικά ζητήματα που χειρίζεται η Αρχή».