«Κάτω από τη βάση» η Κύπρος στα ζητήματα ανακύκλωσης

Η υπερβολική εξάρτηση από την υγειονομική ταφή και η απουσία φόρου υγειονομικής ταφής, οι ανεπαρκείς υποδομές και συστήματα για τη χωριστή συλλογή και επεξεργασία των βιολογικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής ποιότητας των προϊόντων λιπασματοποίησης και της έλλειψης ειδικού συστήματος διαχείρισης ποιότητας, καθώς και τα ζητήματα ποιότητας των δεδομένων που σχετίζονται με τα απορρίμματα συσκευασίας, θέτουν σε κίνδυνο τον στόχο προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων για το 2025.

Η Κύπρος εξακολουθεί να απέχει κατά πολύ από τον στόχο του περιορισμού της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων σε 10 % κατ’ ανώτατο όριο μέχρι το έτος 2035. Η έκθεση της επιτροπής θα απασχολήσει σήμερα τη συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος. Όπως αρμοδίως έχουμε πληροφορηθεί, εκπρόσωποι του Υπουργείου Γεωργίας θα προβούν σε παρουσίαση ενώπιον των βουλευτών για τις δράσεις της κυβέρνησης προς την επίτευξη των στόχων. Σύμφωνα με την έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο, το 2020 το ποσοστό υγειονομικής ταφής ήταν 67,0 %, περίπου τριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ. Αξίζει να σημειωθεί πως η ΕΕ θεωρεί πως η υγειονομική ταφή αποτελεί τη λιγότερο προτιμητέα επιλογή επεξεργασίας αποβλήτων.

Η Οδηγία περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων υποχρεώνει τα κράτη μέλη να μειώσουν την υγειονομική ταφή των αστικών αποβλήτων στο 10% κατ’ ανώτατο όριο έως το 2035 και εισάγει απαγόρευση της υγειονομικής ταφής των χωριστά συλλεχθέντων αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων. Σύμφωνα με έγγραφο εργασίας της Κομισιόν, η Κυπριακή Δημοκρατία περιλαμβάνεται στα 18 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σουηδία, Φινλανδία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και της ανακύκλωσης του 55 % των αστικών αποβλήτων έως το 2025. Περαιτέρω, η Κύπρος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 10 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Κύπρος, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της ανακύκλωσης του 65 % των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2025, παρουσιάζοντας ιδιαίτερη δυσκολία στην ανακύκλωση του πλαστικού, του γυαλιού και του αλουμινίου.

Τέλος, η Κύπρος συμπεριλαμβάνεται επίσης στα 13 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Τσεχία) που εξακολουθούν να απέχουν κατά πολύ από τον στόχο του περιορισμού της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων σε 10 % κατ’ ανώτατο όριο μέχρι το έτος 2035.

«Έγιναν λάθη»

Μιλώντας στον «Π», ο πρόεδρος του Κινήματος Οικολόγων και πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, εξήγησε πως η κακοδιαχείριση των αποβλήτων ξεκίνησε όταν ανέλαβε τη διαχείρισή τους το Υπουργείο Εσωτερικών. Όπως εξήγησε ο κ. Θεοπέμπτου, έγινε από την αρχή κακός σχεδιασμός, σπαταλήθηκαν πολλά χρήματα και εφαρμόστηκαν κακές πολιτικές. Σήμερα, όπως είπε, υπάρχουν δύο μονάδες στο Πεντάκωμο και την Κόσιη, οι οποίες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ξεκινήσει η σοβαρή δουλειά, να γίνει προετοιμασία να εφαρμοστεί ο νόμος έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι», δήλωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος.

Έχουμε δρόμο

Με βάση το έγγραφο, η Κύπρος θεωρείται ότι κινδυνεύει να μην επιτύχει τον στόχο της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και της ανακύκλωσης του 55 % των αστικών αποβλήτων έως το 2025. Κινδυνεύει, επίσης, να μην επιτύχει τον στόχο να ανακυκλώνει το 65 % των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2025. Η απόσταση από τον στόχο για υγειονομική ταφή του 10 % των αστικών αποβλήτων έως το 2035 προκαλεί επίσης ανησυχία. Το 2019, η παραγωγή αστικών αποβλήτων στην Κύπρο (648 kg ανά άτομο) ήταν πολύ μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της ΕΕ (502 kg ανά άτομο). Από την άλλη, τα απορρίμματα συσκευασίας που παρήχθησαν το 2019 ήταν περίπου το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ (92 kg ανά άτομο έναντι 177 kg ανά άτομο).

Όπως σημειώνει η έκθεση, ο φαινομενικά χαμηλός αριθμός μπορεί να υποδηλώνει ότι σημαντικές ποσότητες συσκευασιών οι οποίες διατίθενται στην αγορά και θεωρούνται ως η ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων συσκευασίας, δεν αναφέρονται. Επιπλέον, σημαντικό ποσοστό των παραγόμενων αστικών αποβλήτων δεν καταγράφεται όσον αφορά την επεξεργασία. Αυτό οφείλεται κυρίως στην προσωρινή αποθήκευση και στις απώλειες κατά τη διάρκεια των διαδικασιών μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας. Ωστόσο, το στοιχείο αυτό μπορεί επίσης να υποδηλώνει άμεση υγειονομική ταφή σε παράτυπες ή μη ανταποκρινόμενες στα πρότυπα εγκαταστάσεις. Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων που ανέφερε η Κύπρος ήταν 16,8 % (το οποίο είναι 38 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από τον στόχο του 55 % για το 2025) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής ήταν 67,0 % (περίπου τριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ). Οι γενικές τάσεις στη διαχείριση των αποβλήτων προκαλούν επίσης ανησυχία: το ποσοστό ανακύκλωσης παρέμεινε στάσιμο κατά την περίοδο 2016-2020 (περίπου 16 %) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής μειώθηκε ελαφρά. Το 2019, το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των συσκευασιών ανήλθε σε 66,8 %, ποσοστό που υπερβαίνει τον στόχο για το 2025 (65 %). Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των απορριμμάτων συσκευασίας μειώθηκε σε 59,9 %.

Οι συστάσεις

Στην έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο παρατίθενται κατωτέρω τρεις κύριες συστάσεις έτσι ώστε η Κύπρος να βελτιώσει τις επιδόσεις της στη διαχείριση των αποβλήτων,

• Να στηριχθεί η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών αποβλήτων και τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών.
• Να επεκταθεί η χωριστή συλλογή στην πηγή σε ολόκληρη τη χώρα (ιδίως για τα βιολογικά απόβλητα) και να βελτιωθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη διαλογή των αποβλήτων και την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Η χώρα θα πρέπει να εφαρμόσει οικονομικά μέσα, όπως συστήματα πληρωμής κατά την απόρριψη και να εισαγάγει φόρο υγειονομικής ταφής με σκοπό την παροχή κινήτρων για τη χωριστή συλλογή και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
• Να αναπτυχθούν περαιτέρω οι υποδομές επεξεργασίας αποβλήτων που συνδέονται με τα υψηλότερα στάδια της ιεράρχησης των αποβλήτων (ειδικότερα, με την ενίσχυση της ικανότητας επεξεργασίας των βιολογικών αποβλήτων και με την υποστήριξη της οικιακής λιπασματοποίησης) και να καθοριστούν εθνικά πρότυπα ποιότητας για το λίπασμα/χώνευμα από βιολογικά απόβλητα.
• Η Κύπρος θα πρέπει να βελτιώσει το οικείο σύστημα διαχείρισης δεδομένων ώστε να παρουσιάζει συνεκτικά και επαληθεύσιμα σύνολα δεδομένων (ιδίως για τα απορρίμματα συσκευασίας).