Εκτεταμένες έρευνες σχεδόν σε όλη την ελεύθερη Κύπρο σε έκταση περίπου 142 τετραγωνικών χιλιομέτρων πραγματοποιούν πέντε εταιρείες, που ανήκουν σε ξένους και Κύπριους επενδυτές, με στόχο τον εντοπισμό κοιτασμάτων χρυσού.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Μεταλλίων, υπάρχει ενδιαφέρον για ερευνητικές δραστηριότητες, κυρίως, για χρυσό και χαλκό. Σήμερα βρίσκονται σε ισχύ 61 άδειες επισκόπησης ενώ τελούν υπό εξέταση άλλες 15 αιτήσεις. Οι άδειες επισκόπησης για χρυσό περιλαμβάνουν και άλλα μεταλλεύματα. Οι ερευνητικές δραστηριότητες μπορεί μέχρι στιγμής να μην έχουν αποδώσει αλλά όπως εκτιμάται, υπάρχουν ελπιδοφόρες προοπτικές. Σήμερα, η ερευνητική δραστηριότητα πραγματοποιείται σε περιοχές των επαρχιών Λευκωσίας, Λάρνακας, Λεμεσού και Πάφου από ξένους και ντόπιους επενδυτές των οποίων οι εταιρείες τους είναι εγγεγραμμένες στην Κύπρο.
Έσοδα εκατομμυρίων
Από τα μέσα του 2017 έως και το 2020 λειτούργησε στο μεταλλείο της Σκουριώτισσας μονάδα παραγωγής κράματος χρυσού-αργύρου (ασήμι) από το χρυσοφόρο μετάλλευμα του εν λόγω μεταλλείου, με την εφαρμογή της μεθόδου της εκχύλισης σωρών με κυάνωση, δηλαδή απορρόφηση/εκρόφηση με ενεργό άνθρακα-ηλεκτρανάκτηση. Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως από την Υπηρεσία Μεταλλίων, η παραγωγή χρυσού-αργύρου με τη συγκεκριμένη μέθοδο αναστάλθηκε προσωρινά το 2021 μέχρι την εξασφάλιση νέων αποθεμάτων.
Με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Μεταλλίων (βλέπε πίνακα) από το 2017 μέχρι το 2020 εντοπίστηκαν και εξήχθησαν από την Κύπρο συνολικά 189 κιλά χρυσού για περαιτέρω επεξεργασία σε εξειδικευμένα εργοστάσια του εξωτερικού. Η αξία αυτού του χρυσού ανέρχεται στα €11 εκατ. στην αγορά. Σήμερα η ισοτιμία του χρυσού έναντι του ευρώ είναι περίπου στις €60.000 το κιλό χρυσού.
Οι ερευνητικές δραστηριότητες
Τις άδειες για ερευνητικές δραστηριότητες προς εντοπισμό κοιτασμάτων χρυσού έλαβαν από την Υπηρεσία Μεταλλίων οι ακόλουθες εταιρείες:
- Hellenic Copper Mines στην ευρύτερη περιοχή της Σκουριώτισσας
- Easter Mediterranean Resources σε περιοχές των κοινοτήτων Μιτσερού, Αγροκηπιάς, Κλήρου και Πολιτικού
- Kimon Enterprises στην ευρύτερη περιοχή των Κελλιών
- Katla Exploration (Northern Lion Gold Corp.) σε περιοχές των κοινοτήτων Κλήρου, Πολιτικού, Καμπιών, Καπέδων, Αναλιόντα, Μαθιάτη, Σιας, Ασπρογιάς, Λυσού, Κινούσας και Πόλης της Πάφου από την
- Treasure Development σε περιοχές των Καπέδων της Λευκωσίας, Βρετσιών της Πάφου, Λουβαρά και Πραστιού Κελλακίου της Λεμεσού.
Οι ερευνητές επιβαρύνονται με αρκετά έξοδα και αναλαμβάνουν υψηλό ρίσκο να μην τα ανακτήσουν. Όμως, από τις εργασίες αυτές δημιουργούνται θέσεις εργασίας για επιστημονικό προσωπικό (γεωλόγοι και μηχανικοί μεταλλείων) και για αριθμό εργατικού προσωπικού, εξειδικευμένου και μη. Για τους λόγους αυτούς, στο στάδιο της έρευνας η νομοθεσία δεν προνοεί αντισταθμιστικά μέτρα προς τις κοινότητες, κάτι που συμβαίνει στην περίπτωση της εκμετάλλευσης.
Αυστηροί όροι
Οι ερευνητικές δραστηριότητες για ανεύρεση κοιτασμάτων χρυσού και γενικά μεταλλευμάτων δεν έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον, ούτε δημιουργούν οχλήσεις στους κατοίκους. Και αυτό, διότι, οι δραστηριότητες αυτές αφορούν χαρτογράφηση, εφαρμογή γεωφυσικών και γεωχημικών μεθόδων και κατά την τελική φάση τους, στη διενέργεια γεωτρήσεων όπου χρησιμοποιείται μόνο νερό ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις βιοδιασπώμενος αφρός. Παρ' όλα αυτά, οι άδειες επισκόπησης εγκρίνονται πάντοτε μετά από προσεκτική εξέταση, έτσι ώστε, οι περιοχές στις οποίες παραχωρούνται να είναι ελπιδοφόρες για την ανεύρεση μεταλλευμάτων και παράλληλα, οι ερευνητικές δραστηριότητες να μην επηρεάζουν αρνητικά τις ανέσεις των κατοίκων, την αρχαιολογική κληρονομιά της χώρας, τις δασικές εκτάσεις, τα επιφανειακά και υπόγεια νερά, τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες κ.λπ. Επίσης, οι άδειες αυτές παραχωρούνται μόνο σε πρόσωπα που έχουν την τεχνοοικονομική δυνατότητα να φέρουν σε πέρας τις ερευνητικές εργασίες.
Ένα μάτσο άδειες
Με βάση την κείμενη νομοθεσία, η εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος χρυσού προϋποθέτει την εξασφάλιση των ακόλουθων αδειών: Πολεοδομικές άδειες ανάπτυξης μεταλλείου και σχετικών εγκαταστάσεων, άδειες απόρριψης υγρών και στερεών αποβλήτων όπως και διαχείρισης εξορυκτικών αποβλήτων, άδεια οικοδομής για τις εγκαταστάσεις καθώς και άδεια εκμετάλλευσης μεταλλεύματος.
Σε περίπτωση παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης, ο φορέας της εκμετάλλευσης εκτός του ότι παρακολουθείται στενά, είναι υποχρεωμένος να επικαιροποιεί κάθε πέντε χρόνια τις μελέτες που εγκρίνονται από τις αρμόδιες αρχές και να ακολουθεί το πρόγραμμα εργασιών που περιγράφεται σε αυτές. Προς τούτο, έχει κατατεθειμένες στο κράτος επαρκείς χρηματικές εγγυήσεις με τις οποίες εγγυάται τόσο τους όρους των αδειών του όσο και την υλοποίηση του προγράμματος των εγκεκριμένων μελετών του.
Προμήθεια επί των κερδών
Τα οφέλη, οικονομικά ή άλλως πώς της Δημοκρατίας από τις εκμεταλλεύσεις μεταλλευμάτων είναι αρκετά και έχουν ως εξής:
- Θέσεις εργασίας.
- Εισαγωγή συναλλάγματος, όταν το προϊόν εξάγεται από τη χώρα.
- Είσπραξη εταιρικού φόρου.
- Είσπραξη φόρου προστιθέμενης αξίας όταν το προϊόν καταναλώνεται επιτόπια.
- Είσπραξη τελών και μισθωμάτων. Οι ελάχιστες διενεργούμενες δαπάνες από τον κάτοχο άδειας επισκόπησης για κάθε έτος ισχύος της άδειας είναι οι ακόλουθες: Για άδεια αναγνώρισης - €10.000. Για ερευνητική άδεια Κατηγορίας Α - €50.000, για ερευνητική άδεια Κατηγορίας Β - €20.000.
Εκτός από τα προαναφερόμενα, η Δημοκρατία εισπράττει από τις μεταλλευτικές εταιρείες ως δικαιώματα εκμετάλλευσης των μεταλλευμάτων χρηματικό ποσό επί των ακαθάριστων εσόδων τους (τζίρος) ανάλογα με το είδος του προϊόντος που παράγουν. Για το έτος 2022 η Δημοκρατία εισέπραξε ποσό €230.560 από τις ερευνητικές άδειες και ποσό €97.107 ως δικαιώματα μεταλλευμάτων.
Σημειώνεται ότι τα τέλη, τα μισθώματα και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης αναθεωρούνται κάθε πέντε χρόνια.
