Δικαστές θα ελέγχουν δικαστές για αθέμιτο πλουτισμό με δηλώσεις «Πόθεν Έσχες»

Ο θεσμός του «Πόθεν Έσχες» θα τύχει εφαρμογής και στη δικαστική εξουσία, με διαδικαστικό κανονισμό που ετοίμασαν οι 16 δικαστές του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Δικαστηρίου, και αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή πολύ σύντομα, με τη δημοσίευσή του στην εφημερίδα της Δημοκρατίας. Η υποχρέωση για κατάθεση δήλωσης «Πόθεν Έσχες» βαραίνει όλους τους δικαστές, όλων των βαθμίδων. Πρόσθετα, θα καλύπτει συζύγους και ανήλικα τέκνα. Ο εν λόγω κανονισμός προβλέπει όπως δικαστές ελέγχουν δικαστές για αθέμιτο πλουτισμό, ενώ οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων που θα υποβάλλονται. τόσο από τους δικαστές όσο και από τους/τις συζύγους και τα ανήλικα τέκνα, δεν θα δημοσιοποιούνται.

Όπως αναφέρουν οι 16 δικαστές στην αιτιολογική έκθεσή τους για την οικειοθελή εφαρμογή του «Πόθεν Έσχες» στη δικαστική εξουσία που αναρτήθηκε χθες στην επίσημη ιστοσελίδα του Ανώτατου Δικαστηρίου, «δεν θα ήταν ορθό να παραβλέψουμε την απαίτηση της κοινωνίας για έλεγχο των προσώπων που κατέχουν δημόσιο αξίωμα για τον σκοπό πρόληψης και καταπολέμησης της διαφθοράς στη δημόσια ζωή. Τέτοιος έλεγχος, αντίθετα, θα ενισχύσει το κύρος της δικαιοσύνης και θα την προστατεύσει από αόριστες και αβάσιμες σπερμολογίες. (…) Την απαίτηση, όμως, της κοινωνίας θα πρέπει να την προσαρμόσουμε στις καθ’ ημάς συνθήκες της δικαστικής λειτουργίας, να την ιεραρχήσουμε με βάση τη δικαστική ανεξαρτησία και να τη θέσουμε υπό το μέτρο που απαιτούν οι πραγματικές ανάγκες του σκοπού στον τόπο μας». Έτσι, λοιπόν, οι δικαστές αποφάσισαν την εισαγωγή της υποχρέωσης δήλωσης περιουσιακής κατάστασης και οικονομικών συμφερόντων από όλους τους δικαστές, κατά τρόπο, όμως, «που να διασφαλίζεται πλήρως η δικαστική ανεξαρτησία και να προστατεύεται η δικαστική αξιοπρέπεια». Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι:

• Πρώτο, οι δικαστές θα αυτοελέγχονται για να μην τους ελέγχουν τρίτα άτομα και παραβιαστεί η ανεξαρτησία τους.
• Δεύτερο, δεν θα δημοσιοποιούν τις περιουσιακές τους δηλώσεις για να μην αποτελούν αντικείμενο δημόσιας συζήτησης και χλευασμού, προστατεύοντας έτσι την αξιοπρέπειά τους.

Πότε θα υποβάλλονται

Η δήλωση περιουσιακής κατάστασης θα περιέχει τα υφιστάμενα, κατά την ημερομηνία που θα καθοριστεί, περιουσιακά στοιχεία των δικαστών στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Θα συμπληρώνονται οι ακόλουθες δηλώσεις:

1. Η αρχική δήλωση, η οποία θα υποβάλλεται σε ειδικό έντυπο από όλους τους υπηρετούντες δικαστές εντός τεσσάρων μηνών από τη δημοσίευση του κανονισμού και από κάθε νέο δικαστή εντός τεσσάρων μηνών από τον διορισμό του.

2. Για σκοπούς απλοποίησης, και συνεπώς ευχερέστερου και αποτελεσματικότερου ελέγχου, δεν θα υποβάλλεται από τους δικαστές εξ υπαρχής δήλωση «Πόθεν Έσχες» ανά τριετία, αλλά θα κατατίθεται μια επικαιροποιημένη δήλωση στην οποία θα περιλαμβάνεται οποιαδήποτε διαφοροποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων, ως επίσης των συζύγων και των ανήλικων τέκνων τους. Η εν λόγω δήλωση θα υποβάλλεται μαζί με επαρκείς εξηγήσεις που να δικαιολογούν τη διαφοροποίηση στα περιουσιακά στοιχεία καθώς και κατάσταση των χρεών των ιδίων και των συζύγων τους. Εάν δεν υπάρχει διαφοροποίηση στην κινητή και ακίνητη περιουσία, θα υποβάλλεται δήλωση περί τούτου.

• Θα προβλέπεται μια τελική δήλωση από τους δικαστές με την αφυπηρέτηση ή παραίτηση ή την απώλεια άλλως πως των θέσεών τους.

Ποιοι θα ελέγχουν ποιους

Όσο αφορά την αρχή στην οποία οι δικαστές θα υποβάλλουν τις δηλώσεις «Πόθεν Έσχες», ο κανονισμός ορίζει ως αρμόδια όργανα τους εξής:

• Προκειμένου για τον πρόεδρο και τα μέλη του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, τον πρόεδρο του Ανώτατου Δικαστηρίου.
• Προκειμένου για τον πρόεδρο και τα μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ως επίσης όλους τους υπόλοιπους δικαστές της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον πρόεδρο του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Διενέργεια έρευνας

Οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» θα τηρούνται σε ειδικό αρχείο και θα θεωρούνται εμπιστευτικά έγγραφα. Θα καταστρέφονται μετά την παρέλευση τριών χρόνων από την ημερομηνία αφυπηρέτησης ή παραίτησης ή απώλειας του αξιώματος από τον υπόχρεο δικαστή. Ο πρόεδρος κατ' αρχάς θα ελέγχει κατά πόσον υπάρχει συμμόρφωση προς την υποχρέωση υποβολής δήλωσης και αν αυτή είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του κανονισμού. Ο πρόεδρος δύναται, σε περίπτωση που εύλογα δικαιολογείται κατά την κρίση του, να ζητήσει περαιτέρω στοιχεία και διευκρινίσεις από τον υπόχρεο δικαστή και εν ανάγκη να διατάξει έρευνα από εξειδικευμένα προς τούτο πρόσωπα. Ηθελημένη παράλειψη τήρησης των προνοιών του κανονισμού θα αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα.

«Δεν είμαστε πολιτικοί»

Στο καίριο ερώτημα κατά πόσο θα δημοσιοποιούνται οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» των δικαστών, όπως συμβαίνει, άλλωστε, με τους κρατικούς και αιρετούς αξιωματούχους, οι 16 δικαστές του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Δικαστηρίου απαντούν ευθαρσώς με ένα βροντερό «όχι». «Η απάντηση πρέπει να είναι αδιαμφισβήτητα αρνητική», αναφέρουν στην αιτιολογική τους έκθεση οι δικαστές, και εξηγούν το γιατί: «Στο προοίμιο του Νόμου 50(Ι)/2004 που αφορά τα δημόσια εκτεθειμένα πρόσωπα και αξιωματούχους της Δημοκρατίας, η ανάγκη για δημοσιοποίηση των προσωπικών τους στοιχείων κρίθηκε τέτοια ώστε να κατισχύει της ανάγκης για προστασία των προσωπικών δεδομένων, με το σκεπτικό ότι 'η αυξημένη έκθεση στη δημοσιότητα των προσώπων που κατέχουν δημόσια θέση, καθώς και η άσκηση από μέρους τους ενός σημαντικότατου τμήματος δημόσιας εξουσίας επεκτείνει σαφώς τα όρια της θεμιτής πληροφόρησης των πολιτών». Οι δικαστές δεν έχουν αυξημένη έκθεση σε δημοσιότητα, ενώ η άσκηση της εξουσίας τους, ακόμα και η επιβολή της μικρότερης χρηματικής ποινής, αιτιολογείται δημοσίως και πλήρως κατά συνταγματική επιταγή και υπόκειται σε έλεγχο από ανώτερο δικαστικό όργανο. Είναι εντελώς διαφορετική η φύση και η ζωή του δικαστή, η οποία επιβάλλει, ακριβώς, να μην βρίσκεται σε «αυξημένη έκθεση σε δημοσιότητα». Εντελώς διαφορετικός είναι και ο δικαιοδοτικός του ρόλος που υπόκειται εκ του Συντάγματος, σε πλήρη διαφάνεια, δημοσιότητα και έλεγχο. Η δημοσιοποίηση των προσωπικών του δεδομένων, υπό τη μορφή περιουσιακών στοιχείων, δεν θα εξυπηρετούσε τη διαφάνεια, αλλά αντίθετα θα υπέβαλλε τον δικαστή στην άσκοπη και αδικαιολόγητη υποχρέωση να εκτίθεται πλέον, ως εάν να ήταν πολιτικό πρόσωπο στη δημοσιότητα και θα τον υποχρέωνε σε δημόσιο διάλογο προς αποκατάσταση της αλήθειας, ώστε να αντιμετωπίσει κακόπιστα αναληθή σχόλια και τη δημιουργία της οποιασδήποτε εσφαλμένης και παραπλανητικής εικόνας».

Συνεπώς, καταλήγουν οι δικαστές, η δημοσιοποίηση των δικών τους δηλώσεων «Πόθεν Έσχες» «δεν θα εξυπηρετούσε τη διαφάνεια, αλλά θα ενείχε κινδύνους για την εικόνα ακεραιότητας και την αξιοπρέπεια των δικαστών, που είναι ακριβώς το αντίθετο από το ζητούμενο. Ο σκοπός εξυπηρετείται πλήρως με τις εισηγούμενες πρόνοιες. Η δημοσιοποίηση θα ήταν, όχι μόνο δυσανάλογη του σκοπού, αλλά θα έπληττε αυτό τούτο τον σκοπό».