Ασπαρτάμη: Από αναψυκτικά μέχρι και σε φάρμακα

Σαν βόμβα έπεσε η είδηση πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σκέφτεται να καταγράψει την ασπαρτάμη, το πιο δημοφιλές γλυκαντικό, ως πιθανώς καρκινογόνα ουσία. Οι ειδικοί συστήνουν προσοχή και όχι πανικό, καθώς πρόκειται για κάποιες υποψίες, οι οποίες προς το παρόν δεν έχουν επιβεβαιωθεί στη βάση επιστημονικών δεδομένων. Κάτι τέτοιο δεν αποκλείεται να συμβεί στις 14 Ιουλίου 2023, ημέρα κατά την οποία αναμένεται να ανακοινωθούν τα ευρήματα της μελέτης που θα γίνει πρώτη φορά από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC). Ο ΠΟΥ έχει δώσει μία πρώτη προειδοποίηση τον Μάιο του 2023 συνιστώντας την αποφυγή της χρήσης γλυκαντικών για έλεγχο του σωματικού βάρους και ότι διερευνάται τώρα η ποσότητα που ίσως πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να είναι ασφαλής η κατανάλωσή της. Εν αναμονή κατευθυντήριων οδηγιών από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) βρίσκεται, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, το Υπουργείο Υγείας.

Πού εντοπίζεται

Προς το παρόν δεν δικαιολογείται πανικός για την ασπαρτάμη, πριν δούμε τα αποτελέσματα μελετών τα οποία θα δείξουν εάν όντως πρόκειται για καρκινογόνα ουσία, ανέφερε σε δηλώσεις της στον «Π» η κλινική διαιτολόγος, διατροφολόγος δρ Νικόλ Πηλείδου. Η ίδια επεσήμανε ότι δεν είναι τόσο εύκολο το να βγάλει κανείς από τη ζωή του την ασπαρτάμη, καθώς είναι ένα γλυκαντικό το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και ως συντηρητικό. «Αυτό που πρέπει να προσέχουμε γενικότερα είναι η ποσότητα», ξεκαθάρισε, προσθέτοντας ότι έχει διαφορά το να καταναλώνεις ένα αναψυκτικό την ημέρα από το να πίνεις 5-6. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ασπαρτάμη δεν περιέχεται μόνο σε αναψυκτικά light ή zero, αλλά και σε:

• Ορισμένα κατεψυγμένα τρόφιμα, π.χ. μπιφτέκια, νάκετς κ.λπ.
• Τσίχλες
• Καραμέλες
• Δημητριακά
• Σιρόπια για καφέ
• Παγωτά
• Ζελέ και επιδόρπια χωρίς ζάχαρη
• Υποκατάστατα γεύματος και συμπληρώματα διατροφής
• Μπάρες
• Μπισκότα χωρίς ζάχαρη
• Γιαούρτια
• Έτοιμα ροφήματα, όπως smothies, καφέδες κ.λπ.
• Ορισμένα φάρμακα, όπως σιρόπια και καραμέλες για τον βήχα.

Προσοχή στα μικρά γράμματα

Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (FDA) έχει ορίσει ότι η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (ADI) για την ασπαρτάμη είναι τα 50mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Οι αντίστοιχοι φορείς στην Ευρώπη, όπως η μεικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων των οργανισμών FAO/WHO για τα πρόσθετα, έχουν ορίσει το όριο στα 40mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για να καταναλώσει ένας ενήλικας την ποσότητα αυτή, θα πρέπει να καταναλώσει περίπου 10 κουτάκια αναψυκτικού τύπου light την ημέρα ή περίπου 80 δισκία γλυκαντικού ασπαρτάμης. Κατά την δρα Πηλείδου, δεν αποκλείεται οι αριθμοί αυτοί να διαφοροποιηθούν το επόμενο χρονικό διάστημα, να μειωθεί δηλαδή η ποσότητα της αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης. Η διατροφολόγος συνέστησε προσοχή αλλά και προσεκτική ανάγνωση της ετικέτας τροφίμων, η οποία βρίσκεται στο πίσω μέρος της συσκευασίας.

Η παγίδα του light

Σύμφωνα με την δρα Πηλείδου, η βασική διαφορά της ασπαρτάμης είναι ότι η γλυκύτητά της ξεπερνάει κατά περίπου 200 φορές αυτήν της ζάχαρης, με αποτέλεσμα να απαιτείται εξαιρετικά μικρή ποσότητα ασπαρτάμης για να αποδοθεί η ίδια γλυκιά γεύση με τη ζάχαρη. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στην πράξη, η θερμιδική αξία της ασπαρτάμης είναι μηδαμινή. Η ίδια σημείωσε ότι το ιδανικό για να χάσει κάποιος κιλά είναι η επιλογή φυτικών προϊόντων και όχι η στροφή προς τα γλυκαντικά, τα οποία έχει αποδειχθεί μέσα από μελέτες ότι μπορεί να δημιουργήσουν άλλου είδους προβλήματα στον οργανισμό. «Υπάρχει τρόπος αποφυγής της ζάχαρης, χωρίς να χρειαστεί η αντικατάστασή της με γλυκαντική ουσία», σημείωσε η δρ Πηλείδου, συμπληρώνοντας ότι «αντί να χρησιμοποιήσεις κάποιο γλυκαντικό στον καφέ, μπορείς να βάλεις μια κουταλιά του γλυκού μέλι».

Ξανά στο μικροσκόπιο

Όπως μετέδωσε το Reuters, δεν αποκλείεται η ασπαρτάμη να ανακηρυχθεί καρκινογόνα ουσία εντός του επόμενου μήνα. Όπως ανέφερε, η ασπαρτάμη, η οποία χρησιμοποιείται σε πολλά προϊόντα, θα καταχωριθεί τον Ιούλιο ως «πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο» για πρώτη φορά, από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), τον ερευνητικό βραχίονα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τον καρκίνο, δήλωσαν οι ίδιες πηγές. Η απόφαση της IARC, που οριστικοποιήθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα μετά από συνάντηση των εμπειρογνωμόνων της ομάδας, έχει ως στόχο να αξιολογήσει αν κάτι αποτελεί δυνητικό κίνδυνο ή όχι, με βάση όλα τα δημοσιευμένα στοιχεία. Δεν είναι η πρώτη φορά που η γλυκαντική αυτή ουσία τίθεται στο μικροσκόπιο. Πρόσφατα ο ΠΟΥ προειδοποιούσε πως τα γλυκαντικά (ακεσουλφάμη Κ, ασπαρτάμη, αντβαντάμη, σακχαρίνη, σουκραλόζη, στέβια κ.ά.) δεν παρέχουν μακροπρόθεσμα οφέλη στη μείωση του σωματικού λίπους, συμπληρώνοντας πως ενδέχεται να υπάρχουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις από τη μακροχρόνια χρήση των γλυκαντικών χωρίς ζάχαρη, όπως αυξημένος κίνδυνος διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα και θνησιμότητα στους ενήλικες. Στο παρελθόν, επιστημονικοί φορείς που αξιολόγησαν την ασφάλεια της ασπαρτάμης, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της ΕΕ (European Food Safety Authority, EFSA) και ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (Food and Drug Administration, FDA), έχουν πει ότι είναι ασφαλής για κατανάλωση από τον γενικό πληθυσμό (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες και παιδιά) εντός των τιμών αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης, με την εξαίρεση των ατόμων με το κληρονομικό μεταβολικό νόσημα φαινυλκετονουρία.