Το Κυπριακό αναζωπυρώνεται λόγω Ουκρανικού - Μια Τριμερής στην Αθήνα και επισκέψεις Νιούλαντ και Γιέντζα στη Λευκωσία

Ενδιαφέρουσα έως και καυτή μπορεί να αποδειχθεί η εβδομάδα που μπαίνει για το Κυπριακό, στο περιθώριο πάντα των εξελίξεων και κυρίως των κραδασμών που προκαλεί στο διεθνές σύστημα το Ουκρανικό. Την ερχόμενη Τρίτη, πραγματοποιείται στην Αθήνα μια ακόμα Τριμερής με τη συμμετοχή Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, την Πέμπτη 7 Απριλίου, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θα δεχθεί την υφυπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Βικτόρια Νούλαντ στο Προεδρικό, ενώ από τις 10 έως και τις 13 Απριλίου, θα βρίσκεται στην Κύπρο ο βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μίροσλαβ Γιέντζα. Πρόκειται για μια κινητικότητα που «κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να χαρακτηρισθεί», σύμφωνα με ανώτατη διπλωματική πηγή, στο επίκεντρο της οποίας θα βρεθεί το Κυπριακό, τα θέματα ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο βάθος η Τουρκία, με κερασάκι στην τούρτα την αναβάθμιση της τελωνειακής της ένωσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κύπρος στον βαθμό που της αναλογεί είναι έτοιμη να κάνει τεράστιες υπερβάσεις στο Κυπριακό, σύμφωνα με την ίδια ανώτατη διπλωματική πηγή.

Η Τριμερής

Στην Τριμερή των Αθηνών, το Ισραήλ αναμένεται να συνοψίσει τις επαφές που έχει με την Τουρκία σε θέματα συνεργασιών για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Σε ό,τι αφορά τη μεγάλη εικόνα, οι υπουργοί Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, Γιαΐρ Λαπίντ και Ιωάννης Κασουλίδης θα πιάσουν το νήμα από την τελευταία συνάντησή τους τον περασμένο Αύγουστο, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Θα εξετάσουν τη συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και του ενεργειακού, και θα συζητήσουν τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, υπό το φως και των ριζικών αλλαγών στο γεωστρατηγικό επίπεδο, που συντελούνται και μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ειδικότερα ο ισραηλινός υπουργός Λαπίντ θα συνοψίσει τα αποτελέσματα των τελευταίων επαφών με την Άγκυρα σε ό,τι αφορά την ενεργειακή συνεργασία των δύο χωρών. Ειδικό ενδιαφέρον σε αυτήν την προοπτική επιδεικνύουν κυρίως οι Αμερικανοί, των οποίων οι εταιρείες ελέγχουν κάποια από τα διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Νιούλαντ

Η συνάντηση της δυναμικής αμερικανίδας υφυπουργού Εξωτερικών πραγματοποιείται λίγες μόλις μέρες μετά τη συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζον Μπάιντεν στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στη συνάντηση με την κ. Νούλαντ αναμένεται, σύμφωνα με ανακοίνωση του Προεδρικού, ότι ο Πρόεδρος θα αναλύσει την πρότασή του για τα ΜΟΕ και θα αναφερθεί στην ετοιμότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων που θα οδηγήσουν σε επίλυση του Κυπριακού. Το αμερικανικό ενδιαφέρον για το Κυπριακό αλλά και για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι μεν διαχρονικό, αλλά δεν φαίνεται οι Αμερικανοί να προσδοκούν σε συνολικές προσεγγίσεις του, με δεδομένο ότι εντός του 2023 αναμένονται εκλογές στην Τουρκία, την Κύπρο αλλά και την Ελλάδα. Από την άλλη, ο Νίκος Αναστασιάδης έχει διαβιβάσει στους συνομιλητές του «ότι από τη στιγμή που δεν είναι υποψήφιος για την Προεδρία, έχει έως και το 2023 μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων στο Κυπριακό, με αιχμή του δόρατος τα ΜΟΕ».

Η κ. Νιούλαντ έρχεται στην Κύπρο, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, με στόχο να δράσει ως καταλύτης σε ό,τι αφορά τις ευρύτερες σχέσεις Τουρκίας -ΕΕ, αναγνωρίζοντας βέβαια τις δυσκολίες που προκύπτουν από το μπλοκ που βάζει η Λευκωσία (συνεπικουρούμενη και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες) στην αναβάθμιση της τελεωνειακής Ένωσης Τουρκίας-ΕΕ, λόγω μη εφαρμογής του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας. Στο πλαίσιο αυτό, η Λευκωσία, ειδικά επί υπουργείας Ιωάννη Κασουλίδη, αναγνωρίζοντας τις ανησυχίες της Δύσης για το πού μπορεί να στραφεί τελικά η Τουρκία μετά τη ρήξη Δύσης και Ρωσίας, επιχειρεί να δώσει σάρκα και οστά στην πρόταση της Λευκωσίας για ΜΟΕ με την τουρκοκυπριακή πλευρά, σε μια λογική win-win.

Τα ΜΟΕ

Τι προνοεί η πρόταση της Λευκωσίας; Έχει ως στόχο να θέσει τέλος στα «περί απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων», δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης, στερώντας τους με αυτόν τον τρόπο την ευχέρεια προπαγάνδας σε αυτό το σημείο, αλλά και αποδυναμώνοντας το αίτημά τους περί κυριαρχικής ισότητας πριν τη λύση του Κυπριακού. Έχει επίσης ως στόχο τη διάσωση των Βαρωσίων. Τα 4 σημεία της πρότασης έχουν ως εξής:

1. Εφαρμόζεται το ψήφισμα 550 και η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου παραδίδεται στα Ηνωμένα Έθνη τα οποία θα λειτουργούν ως θεματοφύλακες για να την παραδώσουν μετά τη λύση στους νόμιμους κατοίκους της.

2. Το λιμάνι της Αμμοχώστου τίθεται υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ και της Αρχής Τελωνείων της ΕΕ. Θα μπορεί να λειτουργεί βασικά ως ευρωπαϊκό λιμάνι μόνο για εμπορεύματα από και προς λιμάνια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. Αναγνωρίζεται ως διεθνές το αεροδρόμιο της Τύμπου. Θα δηλωθεί επισήμως στον ICAO και θα θεωρείται ως ένα από τα αεροδρόμια της Κύπρου. Ως εκ τούτου, θα μπορεί να δέχεται πτήσεις και επιβάτες από όλο τον κόσμο.

4. Η Τουρκία εφαρμόζει το πρωτόκολλο της Άγκυρας που υπέγραψε τον Δεκέμβριο του 2004 ο Τάσσος Παπαδόπουλος, το οποίο επιτρέπει μεταξύ άλλων υπερπτήσεις Κυπριακών Αερογραμμών πάνω από την Τουρκία και ελεύθερη πρόσβαση όλων των πλοίων υπό κυπριακή σημαία σε τουρκικά λιμάνια.

Το θέμα των ΜΟΕ, μετά από έκκληση της Κυπριακής Δημοκρατίας, συζήτησε πρόσφατα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ με τον Ταγίπ Ερντογάν, με τον Τούρκο Πρόεδρο, σύμφωνα με ευρωπαϊκή πηγή, να απαντά: «Μπορούμε να συζητήσουμε χωρίς δεσμεύσεις κάθε πρόταση που θα θεωρήσουμε ότι λειτουργεί προς όφελος των Τουρκοκυπρίων».

Σε περίπτωση που η πρόταση για ΜΟΕ γίνει αποδεκτή, σύμφωνα με κυπριακή διπλωματική πηγή, καθίσταται αντιληπτό ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει λόγο, ούτε και ισχυρό έρεισμα, να μπλοκάρει τη διαδικασία αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας-ΕΕ, για την ολοκλήρωση της οποίας θα απαιτηθούν βέβαια σκληρές προσπάθειες τα επόμενα χρόνια.

Προς αυτήν την κατεύθυνση αναμένεται να εργαστεί τις επόμενες βδομάδες η Βικτώρια Νιούλαντ, στο πλαίσιο της περαιτέρω εμβάθυνσης των σχέσεων της Δύσης με την Τουρκία, σε μια προσπάθεια αποτροπής περαιτέρω διολίσθησης της χώρας προς τον διαφαινόμενο άξονα της Ανατολής.

Ο Γιέντζα

Η αποστολή Γιέντζα ίσως αποκτήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αν όντως υπάρξει κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό κι αν όντως η κ. Νιούλαντ επιτύχει μέσω Άγκυρας να στείλει τα απαραίτητα μηνύματα στον Ερσίν Τατάρ, όπως είχε γίνει το 2014 και στην περπίπτωση του Ντερβίς Έρογλου.

Επισήμως, ο βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έρχεται στην Κύπρο με αντικείμενο την ανάληψη πρωτοβουλιών για επανεκκίνηση των διεργασιών στο Κυπριακό. Ειδικότερα, θα εξετάσει το ενδεχόμενο διορισμού ειδικού απεσταλμένου στο Κυπριακό, αλλά για να γίνει κάτι τέτοιο υπάρχουν δύο προϋποθέσεις. Ότι θα υπάρχει αντικείμενο προς συζήτηση και δεύτερον, θα γίνει αυτός ο διορισμός αποδεκτός (και με ποιους όρους εντολής) από την Άγκυρα και τους Τουρκοκυπρίους.

Τουρκία και Δύση

Είναι έτοιμη η Τουρκία να επαναφέρει το Κυπριακό στην ατζέντα της; Στην πραγματικότητα, δεν έχει λόγο να μην το κάνει. Αυτό που είναι δύσκολο είναι να αποδεκτεί να λειτουργήσει σήμερα με τον παραδοσιακό τρόπο που την αντιμετώπιζε η Δύση τα τελευταία χρόνια; Πριν μερικές βδομάδες, η Τουρκία βρισκόταν απομονωμένη λόγω μέτρων που της είχαν επιβληθεί από τις ΗΠΑ, λόγω της αγοράς των S-400 από τη Ρωσία και υπό το βάρος μιας τεράστιας συναλλαγματικής κρίσης. Με τα ποσοστά του Ταγίπ Ερτογάν να κλυδωνίζονται και από πολλούς να θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα επανεκλεγεί. Μετά την ουκρανική κρίση, η Τουρκία εμφανίζεται ως κεντρικός διεθνής παίκτης, φιλοξενώντας ειρηνευτικές συνομιλίες, ενώ την ίδια στιγμή καλείται να συμμετέχει ως εγγυήτρια δύναμη μετά τη λύση του Ουκρανικού. Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά τη γεωπολιτική αυτή αναβάθμιση της χώρας του, αυτή τη στιγμή επιχειρεί να επαναφέρει τη φιλόδοξή του πολιτική, για μια Τουρκία η οποία θα έχει ρόλο στη Μαύρη θάλασσα στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρειο Αφρική. Κινείται προς τη λογική μιας αυτόνομης Τουρκίας που θα δρα ως περιφερειακή δύναμη, αντλώντας την ισχύ της από τη γεωπολιτική της θέση, από τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και από τις ειδικές σχέσεις που έχει με τη Ρωσία αλλά και τις ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί και το Κυπριακό, αφού θα ενισχύσει περαιτέρω την εικόνα που διεκδικεί η Τουρκία ως μιας διαλλακτικής δύναμης στην περιοχή.

Σε ό,τι αφορά την αναβάθμιση της τελωνειακής της ένωσης με την ΕΕ, σαφώς την επιθυμεί, αφού το 55% του εμπορίου της διακινείται επί ευρωπαϊκού εδάφους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα συγκατανεύσει στον τερματισμό κάθε εμπορικής σχέσης με τη Ρωσία. Σε ό,τι αφορά την ενέργεια και ειδικά το φυσικό αέριο, στην πραγματικότητα αυτό που η Τουρκία επιθυμεί δεν είναι η εξάρτηση ή απεξάρτησή της από κάποιους, αλλά η μετατροπή της χώρας σε ένα ενεργειακό κόμβο μεταφοράς φυσικού αερίου, κυρίως προς την ΕΕ.

Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και κατ' επέκταση κάποιοι πολιτικοί στην Κύπρο και την Ελλάδα, έχουν την εντύπωση ότι η Τουρκία μπορεί να πειθαναγκαστεί να κάνει κινήσεις, κάτι που δεν αποκλείεται βέβαια, αλλά το πιθανότερο είναι ότι δεν θα το κάνει. Αυτό που σίγουρα επιθυμεί η ίδια η Τουρκία είναι να αναγνωρισθεί η κομβική θέση της, κάτι που εμάς εδώ στην Κύπρο δεν θα έπρεπε να μας απασχολεί ιδιαίτερα, αν το ζητούμενο είναι να λυθεί το Κυπριακό εντός της ΕΕ, με τους Τ/Κ να αποκτούν πλήρη και λειτουργικά δικαιώματα Ευρωπαίου πολίτη και το κοινοτικό κεκτημένο να αφορά ολόκληρη την κυπριακή επικράτεια. Σαφέστατα και η Κύπρος στο εγγύς μέλλον, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, θα προτιμούσε να συνεργάζεται με μια χώρα που επιθυμεί να αναγνωρίζεται ως ειρηνοποιός, παρά ως ταραξίας που είναι σήμερα. Όπως σημειώνει ο αναλυτής Steven Cook στο ίδρυμα Enri Mattei που ειδικεύεται σε θέματα Μέσης Ανατολής, «η κρίση στο Ουκρανικό απέδειξε πόσο τυχεράκιας είναι ο Ταγίπ Ερντογάν και πώς σήμερα επιχειρεί να επανασυστήσει τις πολιτικές φιλοδοξίες της χώρας του». Η ιστορία παρατηρεί, «αποδεικνύει καμιά φορά πως είναι προτιμότερο να είσαι τυχερός παρά έξυπνος».