Η συγκλονιστική ιστορία της Σκεύης Φιλίππου (Μέρος Α΄)

Η Σκεύη Φιλίππου είναι τώρα 67 ετών αλλά δεν της φαίνεται. Αυτή η όμορφη γυναίκα είναι από το Βαρώσι. Ήταν ένα από τα άτομα που σώθηκε η ζωή της στους κήπους της Perdjana στο Βαρώσι το 1974. Συναντηθήκαμε και μιλήσαμε μαζί της και τον αγαπημένο μας φίλο από το Λονδίνο, Φώτιο Κουζούπη, που διευθέτησε αυτή τη συνέντευξη και τον ευχαριστώ πολύ για τη βοήθεια. Μαζί με τον Φώτιο, παίρνουμε συνεντεύξεις και κάνουμε έρευνες για να καταγράψουμε, όχι μόνο τις φρικαλεότητες που έκαναν και οι δύο πλευρές, αλλά και τις ανθρώπινες ιστορίες και από τις δύο πλευρές του νησιού μας. Με τον Φώτιο έχουμε κάνει μέχρι τώρα αρκετές συνεντεύξεις, μία με τη Σκεύη, μία με τον Φίλιππο Γιαπάνη, μία με τον Κυριάκο Κυριάκου – και οι τρεις σώθηκαν από κάποιους υψηλόβαθμούς Τούρκους στρατιώτες από βέβαιη δολοφονία στους κήπους της Perdjana στο Βαρώσι το 1974.

Σκεύη Φιλίππου.

Η ιστορία της

Η Σκεύη είχε γεννηθεί στην Αγία Παρασκευή, νούμερο 193, τα θυμάται όλα πολύ καθαρά. Αγία Παρασκευή λεγόταν και η περιοχή και ο δρόμος όπου βρισκόταν το σπίτι της. Πήρε το όνομά της από τη γιαγιά της Παρασκευή. Ο πατέρας της ήταν ο Αντρέας Φιλίππου και η μητέρα της λεγόταν Γλυκερία Αντρέα Φιλίππου. Οι γυναίκες από τον μαχαλά φώναζαν τη μητέρα της Γλυκού. Ήταν από τον Καραβά της Λαπήθου και ο πατέρας της ήταν από τη Γαστριά. Η Γλυκού και ο Αντρέας είχαν πέντε κόρες και έναν γιο. Το 1974, δύο από τις αδελφές της Σκεύης είχαν πάει στην Αγγλία. Η άλλη αδελφή ήταν στο σπίτι και η Σκεύη ήταν το «νούμερο 3» ανάμεσα στα παιδιά. Το 1974 ήταν μόλις 19 ετών. Ο πατέρας της στην αρχή μπογιάτιζε σπίτια, αλλά αργότερα, το 1974, ήταν ταξιτζής. Και η μητέρα της δούλευε στο εργοστάσιο του Χατζησωτήρη στις συσκευασίες από πορτοκάλια. Πολλοί Τουρκοκύπριοι που δούλευαν εκεί ήξεραν τη μητέρα της Σκεύης και τη μικρότερη αδελφή της που δούλευαν στο εργοστάσιο. Η Σκεύη πήγε σχολείο στο Κάτω Βαρώσι και για τρία χρόνια πήγε στο γυμνάσιο που λεγόταν ΓΑΣΑ. Αφού αποφοίτησε, άρχισε να δουλεύει σε ένα εργοστάσιο που λεγόταν «Βούρκα». Το αφεντικό της ήταν μια Τουρκοκύπρια που είχε πάρει το όνομα Αυγούστα και ήταν παντρεμένη με έναν Ελληνοκύπριο που λεγόταν Αντρέας.

Η μητέρα της Σκεύης, κυρία Γλυκερία

Τα χρόνια στο εργοστάσιο

«Η αφεντικίνα μου, η Αυγούστα, ήταν καλός άνθρωπος. Ήταν ένα μεγάλο εργοστάσιο κοντά στο σινεμά 'Χατζηχαμπή", κοντά στο 'Famagusta Palace' και σε αυτό δούλευαν 40-50 νεαρά κορίτσια. Η αφεντικίνα μου ήταν παντρεμένη με τον ιδιοκτήτη του εργοστασίου, τον Αντρέα. Παλιά στο εργοστάσιο φτιάχναμε υφάσματα και έπαιρνα 3,5 λίρες τη βδομάδα. Εκείνο τον καιρό, αγόραζες κεμπάπ για ένα σελίνι. Τη μέρα του πραξικοπήματος, μας είπε η αφεντικίνα μας: ‘Έγινε πραξικόπημα και πηγαίνετε στο σπίτι σας τώρα’. Ούτε που γνώριζα τι σημαίνει πραξικόπημα. Πήρα γρήγορα την τσάντα μου και πήγα στο λεωφορείο να πάω σπίτι. Είχα δει πολλούς Ελληνοκύπριους με όπλα να τριγυρίζουν στους δρόμους και ανάμεσά τους ήταν και κάποιοι γνωστοί μου. Είχα πάει σπίτι και είδα όλη την οικογένειά μου μαζεμένη. Εκείνο το βράδυ είχα πάει νωρίς για ύπνο. Ο δρόμος μας ήταν ήρεμος, αλλά κόσμος με όπλα τριγυρνούσε στους δρόμους. Δεν μπορούσα να επιστρέψω στο εργοστάσιο στη δουλειά, αυτό είχε τελειώσει. Όταν είδα τους νέους με τα όπλα στους δρόμους στις 15 Ιουλίου 1974, αναρωτιόμουν τι συμβαίνει. Στις 20 Ιουλίου 1974 άκουσα τα αεροπλάνα να περνούν πάνω από το σπίτι μας και να ανοίγουν πυρ. Όλοι πήγαιναν κάτω από τα κρεβάτια. Τα αεροπλάνα είχαν έρθει γύρω στις 11 το πρωί και η μητέρα μου μας είπε να πάρουμε μερικά ρούχα μαζί μας και να πάμε στους κήπους. Πήγα στους φίλους της μητέρας μου που είχαν μεγάλους πορτοκαλεώνες. Αυτοί δεν ήταν οι κήποι της Perdjana, αλλά οι προηγούμενοι. Τα αεροπλάνα ήρθαν ξανά και άρχισαν να πυροβολούν. Αυτή τη φορά, φοβήθηκα πραγματικά. Μια γυναίκα που ήταν εκεί, η Σιονού, είχε ετοιμάσει φαγητό για όσους μαζεύτηκαν στον κήπο της. Το βράδυ μείναμε εκεί. Καλή γυναίκα, παρόλο που ο γιος της συμμετείχε στο πραξικόπημα. ΄Ηταν η νονά της αδελφής μου της Νίκης. Στενοχωριόμουν όταν έβλεπα τον γιο της γιατί μου θύμιζε το πραξικόπημα, αλλά η ίδια ήταν οικογενειακή φίλη και καλή γυναίκα. Ο πατέρας και η μητέρα μου ήταν μαζί μας σε αυτόν τον κήπο», θυμάται.

Ο πατέρας της Σκεύης, Αντρέας Φιλίππου.

Στην Ξυλοφάγου

«Νομίζω ότι μια βδομάδα πριν από τις 17 Αυγούστου 1974, εφόσον ο πατέρας μου ήταν ταξιτζής, πήρε έναν Ελληνοκύπριο στην Ξυλοφάγου. Είχε τραυματιστεί στις 20 Ιουλίου 1974 και επειδή δεν υπήρχε χώρος στο νοσοκομείο, δεν μπορούσαν να τον κρατήσουν στο νοσοκομείο στο Βαρώσι και τον είχαν στείλει πίσω στο χωριό του την Ξυλοφάγου. Ο πατέρας μου έπαιρνε κάθε μέρα αυτόν τον Ελληνοκύπριο από το χωριό του για θεραπεία στο νοσοκομείο του Βαρωσιού, όταν είχαν μεταφέρει το νοσοκομείο στο ξενοδοχείο «Μάρκος». Το ταξί του πατέρα μου ήταν μια άσπρη Mercedes. ‘Αν χειροτερέψει η κατάσταση κύριε Αντρέα, πάρε την οικογένειά σου και έλα, μπορείς να μείνεις στο σπίτι μου στην Ξυλοφάγου’, είπε στον πατέρα μου, και έτσι και κάναμε. Μείναμε μια εβδομάδα στην Ξυλοφάγου. Ένα βράδυ η τροχαία κίνηση ήταν πολύ πυκνή, οι άνθρωποι έμπαιναν στα αυτοκίνητά τους στο Βαρώσι και πήγαιναν προς τη Λάρνακα, ωστόσο μετά από δυο-τρεις μέρες, άκουσα να λένε από το ραδιόφωνο ότι δεν υπήρχε τίποτα κακό και μπορούσαν να επιστρέψουν στο Βαρώσι. Ο παππούς μου, Γιάννης Φιλίππου από τη Γαστριά, είχε μείνει στο σπίτι στο Βαρώσι όσο ήμασταν στην Ξυλοφάγου. Είχε πάει πριν από χρόνια στην Αγγλία σε πολύ νεαρή ηλικία και ήταν εθελοντής στρατιώτης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Αίγυπτο. Φεύγοντας από το σπίτι μας, ο πατέρας μου είχε πει στον παππού μου, ‘Έλα πατέρα, πάμε’, αλλά ο παππούς μου είπε: ‘Όχι, είμαι Βρετανός πολίτης και δεν φοβάμαι πια κανέναν. Θα μείνω σπίτι’, και είχε μείνει εκεί. Γι’ αυτό ο πατέρας μου είχε πει στη μητέρα μου και σε εμάς, στις 17 Αυγούστου 1974: ‘Έλα Γλυκερία, πάρε τις κόρες σου και πάμε πίσω στο Βαρώσι να φροντίσουμε τον πατέρα μου και να ταΐσουμε και τις κότες’. Στο σπίτι είχαμε 4-5 κότες. Ο πατέρας μου είχε αγοράσει ένα σάκο με ζωοτροφή για κοτόπουλα και τον είχε βάλει πάνω από το αυτοκίνητο και έτσι ξεκινήσαμε να πάμε πίσω στο Βαρώσι, γιατί είχαμε ακούσει στο ραδιόφωνο ότι όσοι ήταν από το Βαρώσι μπορούσαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους», αναφέρει.

Η επιστροφή

Η Σκεύη θυμάται και την επιστροφή στο Βαρώσι: «Σηκωθήκαμε νωρίς το πρωί, εγώ, η μητέρα μου, οι αδελφές μου Νίκη και Σταυρούλα, ο αδελφός μου Σπύρος. Όλοι μαζί. Είχα βάλει όλα τα ρούχα μου σε μια τσάντα και την πήρα μαζί μου. Πριν μπούμε στη Δερύνεια, στα αριστερά θυμούμαι, ήταν μια γριά κοντή και χοντρή και φορούσε μαύρο φόρεμα. Μας φώναζε: ‘Μην πάτε εκεί, υπάρχουν Τούρκοι εκεί, μην πάτε!’ Ο πατέρας μου ήταν εξαιρετικά αυστηρός, ήταν πολύ σκληρός. Όταν η μητέρα μου γύρισε στον πατέρα μου και επανέλαβε αυτό που είπε η γριά, ο πατέρας μου είπε: ‘Αυτή η γριά είναι τρελή, δεν ξέρει τι λέει’, και έτσι η μητέρα μου σιώπησε. Τότε είδαμε μπροστά μας ένα ελληνοκυπριακό οδόφραγμα. Εκεί ήταν ένας Ελληνοκύπριος στρατιώτης που ξέραμε. Ο Στέλιος Κάτσιος ήταν λοχαγός και τον είχε αναγνωρίσει ο πατέρας μου. Η γιαγιά του Κάτσιου και η γιαγιά μου Παρασκευού έμεναν μαζί στον ίδιο δρόμο στο Βαρώσι, ήταν γειτόνισσες, άρα πολύ στενές φίλες. Έτσι και οι γονείς μου τον γνώριζαν.

Ο πατέρας μου είπε στον Στέλιο: ‘Γιε μου, είναι εντάξει να πάμε εκεί;’ Και αυτός απάντησε, φυσικά να πάμε. Και παρακάτω, είδαμε έναν άλλο στρατιώτη. Αυτός ο στρατιώτης σταμάτησε το αυτοκίνητ;o μας. Όταν τον ρώτησε ο πατέρας μου στα ελληνικά αν είναι εντάξει να πάμε, αυτός απάντησε: ‘Όχι! Όχι! Κατεβείτε!’, αφού αυτός ήταν Τούρκος στρατιώτης. Η μητέρα μου άρχισε να τραβά τα μαλλιά της! Αυτός ο Τούρκος στρατιώτης μας έλεγε στα τούρκικα να κατέβουμε, είχε ανοίξει την πόρτα του αυτοκινήτου. Υπήρχαν άλλοι στρατιώτες εκεί. Ήταν ένα αυτοσχέδιο οδόφραγμα που είχε στηθεί στον δρόμο. Όταν κατέβηκα από το αυτοκίνητο, είδα ότι υπήρχαν και άλλοι Ελληνοκύπριοι εκεί. Ανάγκασαν και άλλους Ελληνοκύπριους να κατέβουν από τα αυτοκίνητά τους. Υπήρχαν Ελληνοκύπριοι γύρω μας που τους κατέβασαν από τα αυτοκίνητά τους. Αυτοί ήταν οι κήποι της Perdjana», λέει…

>> Το δεύτερο μέρος της ιστορίας της σε επόμενη έκδοση

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518