ΓεΣΥ: Οι αντοχές ενός συστήματος υγείας που επέζησε και το 2022 

Στις 2 Ιουλίου 2021, κατά την παράδοση του χαρτοφυλακίου του Υπουργείου Υγείας στον Μιχάλη Χατζηπαντέλα, ο Κωνσταντίνος Ιωάννου, τέως υπουργός Υγείας, του είπε «το ΓεΣΥ και τα μάτια σου». Βλέποντας όσα τράβηξαν ο ΟΑΥ και το ΓεΣΥ εντός του 2022, θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει τον κ. Ιωάννου «μάντη». Η χρονιά φεύγει και ΓεΣΥ και ο ΟΑΥ βρέθηκαν αρκετές φορές στο στόχαστρο υπουργών, γιατρών που εργάζονται εκτός ΓεΣΥ, βουλευτών και γενικότερα πολιτικών. Και για να είμαστε ακριβείς, οι «επιθέσεις» στο ΓεΣΥ και στη φιλοσοφία του συστήματος αγγίζουν τις 36 τον τελευταίο χρόνο, με κάποιες από αυτές να παραμένουν χαραγμένες στη μνήμη όσων ασχολούνται με θέματα υγείας. Από το «το ΓεΣΥ το πληρώνουμε δύο φορές» του υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Πετρίδη, μέχρι τον «πατροκτόνο- παιδοκτόνο, Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, και τον διορισμό Αγαθαγγέλου, το ΓεΣΥ αυτό τον χρόνο πέρασε πολλά. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…

Τα δύο ΓεΣΥ

1. Μια από τις ατάκες που ακούστηκαν πολύ φέτος ήταν, «το ΓεΣΥ το πληρώνουμε δύο φορές». Τη συγκεκριμένη φράση την είπε για πρώτη φορά ο υπουργός Οικονομικών τον περασμένο Φεβρουάριο. Στις 17 Φεβρουαρίου 2022, ο κ. Πετρίδης επεσήμανε ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου, ότι το ΓεΣΥ θα έπρεπε να στοιχίζει 2.300 ευρώ ανά εργαζόμενο, ενώ στοιχίζει 3.200, τονίζοντας ότι ο φορολογούμενος πληρώνει δύο και τρεις φορές το ΓεΣΥ και τις υπηρεσίες που λαμβάνει. Την ίδια διαπίστωση έκανε και πριν από τρεις μήνες περίπου. Ο τρίτος συμπληρωματικός προϋπολογισμός για το 2022, ύψους €345,1 εκατ., εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Σεπτέμβριο και περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, πρόσθετες δαπάνες στον τομέα της υγείας, οι οποίες είναι επιπλέον των δαπανών του ΟΑΥ για το ΓεΣΥ, κάτι που οδήγησε το Υπουργείο Οικονομικών να κάνει γραπτή αναφορά στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού για ένα επιπρόσθετο «μίνι» σύστημα υγείας. Ο κ. Πετρίδης σημείωσε μάλιστα ότι, «παρόλο που εδώ και δυόμισι χρόνια περίπου εφαρμόζεται το ΓεΣΥ, με σημαντικό κόστος, εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας σημαντικές δαπάνες υγείας, πρόσθετων αυτών του ΓεΣΥ, γεγονός που οδηγεί στην ύπαρξη ενός πρόσθετου 'μίνι' συστήματος υγείας, με αποτέλεσμα την περαιτέρω επιβάρυνση του φορολογούμενου πολίτη». Τα ποσά που πληρώνει το Υπουργείο Υγείας για υπηρεσίες που παρέχονται εκτός ΓεΣΥ, ενώ βάσει νομοθεσίας θα έπρεπε να παρέχονται από το σύστημα, αποτελούν συχνά - πυκνά αντικείμενο συζήτησης ανάμεσα σε Υπουργείο Οικονομικών-Υπουργείο Υγείας και ΟΑΥ. «Το Υπουργείο Υγείας ξεπέρασε κάθε όριο νομιμότητας και δεν μπορεί να ξοδεύει κατά το δοκούν», κατήγγειλε στις 4 Αυγούστου 2022 ο τέως πρόεδρος του ΟΑΥ Θωμάς Αντωνίου, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα ότι «οι απαιτήσεις του Υπουργείου Υγείας, το οποίο επικαλείται το Υπουργείο Οικονομικών, πρέπει σε κάποια στιγμή να συζητηθούν και να αναλυθούν δημόσια». Το ξέσπασμα του κ. Αντωνίου ήρθε ως αποτέλεσμα της απαίτησης του Υπουργείου Υγείας να εντάξει ο ΟΑΥ στον προϋπολογισμό του για το 2023, 123 εκατομμύρια για υπηρεσίες που ακόμη παρέχονται στους ασθενείς μέσω του υπουργείου. Η «διαμάχη» αυτή ήταν η αφορμή για να αρχίσει- επιτέλους- η συζήτηση για επίλυση των οικονομικών προβλημάτων Υπουργείου Υγείας και ΟΑΥ, τα οποία εμφανίζονται συχνά - πυκνά.

2. Ο Οδυσσέας και τα τιτιβίσματά του

Τον δικό του τρόπο στο να «στήνει» στον τοίχο τον ΟΑΥ έχει ο γενικός ελεγκτής της Δημοκρατίας, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, ο οποίος πολλές φορές φυτρώνει ακόμη και εκεί που δεν τον σπέρνουν. Πολλές από τις διαπιστώσεις του γεν. ελεγκτή προβληματίζουν, κυρίως όσον αφορά τις καταχρήσεις στο ΓεΣΥ από τους παρόχους. Αν, για παράδειγμα, δεν υπήρχε η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τον ΟΑΥ, η οποία εκδόθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, κανείς από εμάς δεν θα γνώριζε ότι υπάρχουν γιατροί που δουλεύουν στο ΓεΣΥ, ή μάλλον που μας δουλεύουν, για 29 και 37 ώρες την ημέρα. Ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που ο κ. Μιχαηλίδης παρομοίασε το ΓεΣΥ, είτε με τον Συνεργατισμό είτε με τις Κυπριακές Αερογραμμές. Η Ελεγκτική Υπηρεσία, και κατ’ επέκταση ο κ. Μιχαηλίδης, ασχολήθηκαν κυρίως με τις καταχρήσεις και τις συμφωνίες που υπέγραψε ο ΟΑΥ με τα νοσηλευτήρια, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι πρακτικές που εφαρμόζει ο ΟΑΥ, ως προς τις συμφωνίες του με ιδιωτικά νοσηλευτήρια, χαρακτηρίζονται από πλήρη αδιαφάνεια και δεν εδράζονται σε αντικειμενικά κριτήρια. «Ο ΟΑΥ προσπαθεί να περάσει πολυασφαλιστικό «από την πίσω πόρτα», είναι μια από τις ατάκες που ακούστηκαν συχνά, και θα συνεχίσουν να ακούγονται, από το στόμα του γεν. ελεγκτή, ο οποίος και μέσω twitter ασχολήθηκε πολύ με το ασυμβίβαστο στο δ.σ. του ΟΑΥ, και κυρίως με τον τέως πρόεδρο του οργανισμού, με τον οποίο καβγάδισαν διαδικτυακά ουκ ολίγες φορές.

3. Ο «παιδοκτόνος» και ο διορισμός που δεν στέριωσε

Η μεγαλύτερη κρίση που αντιμετώπισε φέτος το ΓεΣΥ, ενδεχομένως η μεγαλύτερη από την εφαρμογή του συστήματος, ήταν ο διορισμός του προέδρου του ΠΙΣ Πέτρου Αγαθαγγέλου στο δ.σ. του οργανισμού. Μπορεί ο διορισμός να μην στέριωσε, αλλά έφερε προβλήματα στο ΓεΣΥ και στο δ.σ. του ΟΑΥ, το οποίο πέρασε και από το κόσκινο της Επιτροπής Ασυμβίβαστου. Πολλοί ήταν εκείνοι που περίμεναν πώς και πώς την απόφαση της Επιτροπής για να κατεδαφίσουν το δ.σ. του ΟΑΥ σε πρώτη φάση και το ΓεΣΥ σε δεύτερη. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο διορισμός του δρος Αγαθαγγέλου ανακοινώθηκε στις 16 Ιουλίου 2022, ωστόσο η πρόταση από το ΚΕΒΕ για να μπει ο πρόεδρος του ΠΙΣ στο δ.σ. του ΟΑΥ έγινε τέσσερις μήνες πριν. Τον Απρίλιο, όταν είχε γίνει γνωστή η πρόθεση του υπουργού Υγείας να προχωρήσει με τον διορισμό, υπήρξαν αντιδράσεις, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, να βγαίνει και να λέει το ιστορικό «δεν θα γίνω πατροκτόνος», εννοώντας ότι δεν θα γίνει παιδοκτόνος και δεν θα δολοφονήσει το ΓεΣΥ, το οποίο θεωρεί παιδί του. Από ό,τι φάνηκε στη συνέχεια, η συγκεκριμένη δήλωση ήταν μια παράφραση του «δεσμεύομαι». Ο ΠτΔ ωστόσο, όταν ενέκρινε τον διορισμό Αγαθαγγέλου, δεν μπορούσε να φανταστεί τη συνέχεια. Οργανωμένοι ασθενείς, πρώην υπουργοί Υγείας, συντεχνίες, κόμματα, στράφηκαν εναντίον της κυβέρνησης, με τον Νίκο Αναστασιάδη να προχωρεί εν τέλει στην παύση του προέδρου του ΠΙΣ από το δ.σ. του ΟΑΥ. Η παύση αυτή δεν σήμανε και λήξη συναγερμού, με το δ.σ. του ΟΑΥ να περνά άλλη μια κρίση και να παραμένει σε αδράνεια κοντά δύο μήνες λόγω… ασυμβίβαστου. Το ΓεΣΥ δεν βγήκε αλώβητο από την όλη υπόθεση, μιας και ένα εκ των δύο μελών του δ.σ. του ΟΑΥ, το οποίο εν τέλει είχε ασυμβίβαστο, ήταν ο επί σχεδόν 10 χρόνια πρόεδρος του οργανισμού Θωμάς Αντωνίου. Ο ίδιος είχε θέσει την παραίτησή του ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση του διορισμού Αγαθαγγέλου. Εν τέλει αποχώρησε από τον οργανισμό στα μέσα Σεπτεμβρίου, με τον ΟΑΥ να παραμένει «ακέφαλος» για σχεδόν έναν μήνα. Ψηλά στις προτιμήσεις του ΠτΔ, για αντικατάσταση του Θωμά Αντωνίου, βρέθηκε ο πρώην βουλευτής, ογκολόγος Αδάμος Αδάμου, ο οποίος είναι αγαπητός στους κύκλους των ασθενών, ωστόσο ο διορισμός του δεν προχώρησε και πάλι για λόγους ασυμβίβαστου.

4. Ο Κουλίας, ο τραχανάς και ο ΟΚΥπΥ

Όσοι αναζητούν τρόπους να την «πουν» στον ΟΑΥ, και να μας πείσουν ότι το ΓεΣΥ οδεύει προς τον γκρεμό, αποτείνονται κατά καιρούς και στην Επιτροπή Ελέγχου, στην οποία το προηγούμενο χρονικό διάστημα είχαν συζητηθεί ζητήματα, όπως η έκθεση του γενικού ελεγκτή για ΟΚΥπΥ, ΟΑΥ και τα φάρμακα εντός του ΓεΣΥ, η μη ένταξη των ιδιωτικών Τμημάτων Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών(ΤΑΕΠ στο ΓεΣΥ, ο τρόπος αμοιβής των νοσηλευτηρίων εντός του συστήματος. Κατά τις οκτώ συνολικά συνεδρίες στις οποίες συζητήθηκαν θέματα που αφορούν τα δημόσια νοσηλευτήρια και το ΓεΣΥ, γενικότερα ακούστηκαν πολλές αλήθειες. Ανάμεσα σ’ αυτές, το γεγονός ότι τα οικονομικά του ΟΚΥπΥ δεν είναι στην κατάσταση που θα έπρεπε να βρίσκονται δύο χρόνια πριν από το τέλος της κρατικής χορηγίας, ότι ο ΟΑΥ αδυνατεί να ελέγξει τις απαιτήσεις που καταβάλλουν οι γιατροί για οικονομική αποζημίωση, με αποτέλεσμα αρκετοί από αυτούς να το καταχρώνται. Το γεγονός αυτό δεν αναιρεί όμως τις προθέσεις κάποιων, οι οποίοι μίλησαν ανοικτά για ανάγκη αλλαγής της νομοθεσίας που διέπει το ΓεΣΥ. Ανάμεσα σ’ αυτούς, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος, αλλά και ο βουλευτής του ΔΗΚΟ και πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής Ζαχαρίας Κουλίας. Μπορεί ο κ. Κουλίας να μπερδεύει τον ΟΑΥ και τον ΟΚΥπΥ, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που έχει εκφράσει τη διαφωνία του με τον τρόπο διαμόρφωσης του δ.σ. του ΟΑΥ. Χαρακτηριστική είναι η φράση με τον «τηλεφωνητή του Μακαρίου, ο οποίος διοικεί το ΓεΣΥ», την οποία είπε ο κ. Κουλίας απευθυνόμενος στον πρόεδρο των οργανωμένων ασθενών Μάριο Κουλούμα. Στις αλλαγές που θέλει ο κ. Κουλίας, ήταν αρχικά η ένταξη γιατρών στο δ.δ. του ΟΑΥ, και στη συνέχεια το να διοικείται το ΓεΣΥ από το Υπουργείο Υγείας και όχι από τον ΟΑΥ. Σε μια μάλιστα από τις πολλές συνεδρίες της Επιτροπής Ελέγχου για το ΓεΣΥ, ο κ. Κουλίας αναρωτήθηκε τι κάνουν οι συντεχνίες(ΠΕΟ, ΣΕΚ) στο δ.σ, του ΟΑΥ, επισημαίνοντας μάλιστα ότι «απλωθούν τραχανά».

5. Οι εκτός ΓεΣΥ και ο Σιζόπουλος

Στα τέλη Αυγούστου 2021, είδε το φως της δημοσιότητας γνωμάτευση του γενικού εισαγγελέα, σύμφωνα με την οποία η παροχή υπηρεσιών εκτός ΓεΣΥ σε δικαιούχους του συστήματος από νοσηλευτήρια συμβεβλημένα με αυτό, είναι παράνομη. Ακόμη και σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγορούν τον ΟΑΥ για τις συμβάσεις που έκανε με τα νοσηλευτήρια. Δεν ήταν λίγοι μάλιστα εκείνοι που φώναζαν ότι οι συμβάσεις που έχει υπογράψει ο ΟΑΥ είναι παράνομες και ότι ο ίδιος ο οργανισμός προωθεί τις καταχρήσεις. Σε μια από τις τελευταίες συνεδρίες της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής για το συγκεκριμένο θέμα, ειπώθηκε ότι, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι γιατροί εκτός ΓεΣΥ που εργάζονται σε νοσηλευτήρια εντός του συστήματος φταίνε για τις καταχρήσεις στο ΓεΣΥ. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα και με τον γενικό ελεγκτή Οδυσσέα Μιχαηλίδη, μπορεί να γίνει, ή μάλλον μπορούσε να γίνει πριν την απόφαση του ΟΑΥ να θέσει εκτός νοσηλευτηρίων του ΓεΣΥ γιατρούς που δεν ανήκουν στο σύστημα, ωστόσο δεν έγινε καμία επίσημη καταγγελία σε ΟΑΥ, Υπουργείο Υγείας, ή ακόμη και στο Παρατηρητήριο της ΟΣΑΚ, που να αποδεικνύει κατάχρηση του ΓεΣΥ. Δύο μήνες μετά τη γνωμάτευση του γενικού εισαγγελέα, ΟΑΥ και Υπουργείο Υγείας είχαν αρχίσει τις συζητήσεις για την επίλυση του ζητήματος από τα έδρανα της Βουλής, και συγκεκριμένα στην Επιτροπή Οικονομικών κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού. Οι βουλευτές Χάρης Γεωργιάδης και Μαρίνος Σιζόπουλος υποστήριξαν ότι θα πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία που διέπει το ΓεΣΥ. Δύο μόλις εβδομάδες μετά την τοποθέτησή του, ότι μόνο πάνω από το πτώμα του θα αλλάξει η νομοθεσία του συστήματος, ο αναπληρωτής πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού, Χάρης Γεωργιάδης, δήλωσε στη Βουλή ότι το κόμμα του «θέλει αλλαγές», με τον υπουργό Υγείας Μιχάλη Χατζηπαντέλα να τηρεί ουδέτερη στάση, παραπέμποντας στα όσα προνοεί ο νόμος. «Ο ΔΗΣΥ είναι υπέρ συγκεκριμένων αλλαγών που δεν θεωρούμε ότι αλλάζουν τη φιλοσοφία του ΓεΣΥ, αν και κάποιοι θα αντιδράσουν», είχε αναφέρει στην τοποθέτησή του ο βουλευτής του ΔΗΣΥ Χάρης Γεωργιάδης, ο οποίος μάλιστα επανέλαβε πρόταση η οποία παλαιότερα είχε απορριφθεί αρκετές φορές από την κυβέρνηση και τον ΟΑΥ, για αλλαγή στον τρόπο αμοιβής των προσωπικών γιατρών, οι οποίοι πληρώνονται κατά κεφαλή. Η τοποθέτησή του δεν πέρασε, βεβαίως, απαρατήρητη από τον πρόεδρο της ΕΔΕΚ Μαρίνο Σιζόπουλο, ο οποίος δήλωσε ότι το κόμμα του θα καταθέσει πρόταση νόμου, η οποία θα προνοεί το δικαίωμα των εκτός ΓεΣΥ γιατρών να συνταγογραφούν εντός του συστήματος. Παρά τις αντιδράσεις που είχε προκαλέσει, η πρόταση Σιζόπουλου, όχι μόνο κατατέθηκε, αλλά συζητήθηκε στα μέσα Μαΐου 2022 ενώπιον της Επιτροπής Υγείας της Βουλής. «Η πρόταση του Μαρίνου Σιζόπουλου για το δικαίωμα συνταγογράφησης φαρμάκων και άλλων εξετάσεων από γιατρούς εκτός ΓεΣΥ, είναι από μόνη της μια στρέβλωση και παραβιάζει βασικές αρχές της φιλοσοφίας του ΓεΣΥ», είχε επισημάνει τότε η Μαρίνα Νικολάου, βουλεύτρια του ΑΚΕΛ, του μοναδικού κόμματος το οποίο τάχθηκε ξεκάθαρα εναντίον. ΔΗΣΥ και ΔΗΚΟ κράτησαν και πάλι ουδέτερη στάση.