Χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Πάφο - Κουλούρια, χριστόψωμα και άλλες νοστιμιές

Με δεκάδες έθιμα, που παντρεύουν τις χριστιανικές παραδόσεις με τα αρχαία ήθη αλλά και τις σύγχρονες τάσεις, οι κάτοικοι της Πάφου τιμούν μια από τις σημαντικότερες θρησκευτικές γιορτές, ανήμερα των Χριστουγέννων και λίγες ημέρες πριν από την έλευση της νέας χρονιάς. Τα έθιμα των Χριστουγέννων αναβίωσαν και φέτος στην επαρχία Πάφου. Από την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε νοικοκυριό στην κυπριακή ύπαιθρο και στην επαρχία Πάφου, που διατηρεί την παράδοση, ζυμώνει κουλούρια και χριστόψωμα για τη γέννηση του Χριστού. Οι νοικοκυρές θυμούνται, όπως ανέφεραν στο ΚΥΠΕ τα παιδιά που πάνε από σπίτι σε σπίτι για να πουν τα κάλαντα. Πολλά από τα έθιμα αυτά μπορεί πλέον να μην γίνονται, ωστόσο η γνώση της παράδοσής μας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής μας συνέχειας.

Η Χρίστα Χριστοφή, Καθηγήτρια Μαγειρικής στην Εσπερινή Σχολή της Τεχνικής Σχολής Έμπας, κάτοικος της κοινότητας Άρμου της επαρχίας Πάφου, ανέφερε στο ΚΥΠΕ πως από την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε νοικοκυρά -στην επαρχία Πάφου κυρίως- ζυμώνει κουλούρια και χριστόψωμα για τη γέννηση του Χριστού που λέγονται γεννόπιτες. Ομάδες παιδιών περιέρχονται τα σπίτια και ψάλλουν - ιδίως στις πόλεις - με τη συνοδεία του ήχου ενός μεταλλικού τριγώνου το τραγούδι της γεννήσεως του Θεανθρώπου.

Η επιτυχία, πρόσθεσε, για μια καλή ζύμη κουλουριού είναι το χωριάτικο αλεύρι. Στα υπόλοιπα υλικά, συνέχισε, συμπεριλαμβάνονται το αλάτι, η μαγιά, η ζάχαρη, η μαστίχα και το γλυκάνισο. Κάθε παραμονή των Χριστουγέννων η παρασκευή κουλουριών έχει καταστεί θεσμός, είπε χαρακτηριστικά.

Ο πρόεδρος του Κ.Σ. Πάνω Αρόδων, Ματθαίος Στεφάνου, στρέφει τις μνήμες του πίσω και αναφέρεται στο σφάξιμο του χοίρου, ένα έθιμο που τηρείται ευλαβικά από τα παλαιά χρόνια μέχρι σήμερα στις Πάνω Αρόδες. Αρχικά, είπε, οι οικογένειες βάζουν το νερό για να κοχλάσει και ακολούθως όποιας οικογένεια το νερό μέσα στην κατσαρόλα έβραζε πρώτα έσφαζαν τον χοίρο της. Ο ένας κάτοικος βοηθούσε τον άλλο. Στις Πάνω Αρόδες, πρόσθεσε, υπάρχει η Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα (σε μια σπηλιά) που είναι επισκέψιμη και την περίοδο των Χριστουγέννων και όχι μόνο κατά την Τρίτη της Λαμπρής όπου γίνεται πανηγύρι.

Ο κ. Στεφάνου σημείωσε πως αυτές τις μέρες οι μικροί γυρίζουν τις γειτονιές του χωριού και λένε τα κάλαντα ενώ το ζύμωμα στους παραδοσιακούς φούρνους έχει την τιμητική του. Θυμήθηκε επίσης τα παλαιά χρόνια όταν ήταν μικροί και έπαιρναν τη φούσκα του χοίρου (δηλαδή την ουρήθρα) για να παίξουν μπάλα, αφού δεν είχαν μπάλες. Ήταν, όπως την περιγράφει, «σφιχτή και δυνατή» και έκανε για το παιχνίδι των πιτσιρικάδων.

Στην Πάφο κατά τη μέρα των Χριστουγέννων, ανέφερε στο ΚΥΠΕ η Χλόη Κασιουλή, σφάζεται προς τιμήν του Χριστού χοίρος, ειδικά θρεμμένος κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Επίσης δεν λείπει η παρασκευή λουκάνικων αλλά και της βασιλόπιτας που φτιάχνεται λίγες μέρες αργότερα στη μνήμη του Αγίου Βασιλείου. Κάθε οικογένεια, είπε, ζυμώνει τη βασιλόπιτα, μέσα στην οποία τοποθετείται ένα νόμισμα για τον τυχερό της χρονιάς.

Τις μνήμες της έστρεψε πίσω η Άννα Τσέλεπου στα παιδικά της χρόνια με τα παραδοσιακά εδέσματα της Πάφου τις μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, σημειώνοντας πως η Πάφος κρατά "με νύχια και με δόντια" την παράδοση μέχρι σήμερα.

Σε δηλώσεις της στο ΚΥΠΕ η κ. Τσέλεπου αναφέρθηκε στα χειροποίητα λουκάνικα που αποτελούν το απόλυτο χριστουγεννιάτικο έδεσμα της Πάφου και γενικότερα του νησιού μας, αλλά και στο χοιρινό κρέας ψιλοκομμένο μέσα σε "στερκό" κρασί (το γνωστό "μαύρο" από παφίτικους αμπελώνες μαζί με τις "μυρωθκιές" του) για τουλάχιστον τέσσερεις μέρες. Τα μπαχαρικά που χρησιμοποιούνται, συνέχισε, είναι η κανέλα, το μαύρο πιπέρι, τα γαρύφαλλα, αρτυσιά (κύμινο), ενώ απαραιτήτως επιβάλλεται κόλιανδρος "κουπανισμένος" και ο μαύρος σχίνος.

Μετά οι νοικοκυρές συνέχιζαν με το πέρασμα στα "αντερούθκια", σηλαδή τα έντερα του χοίρου που καθαρίστηκαν σχολαστικά και παρέμειναν στο ξίδι. Ακολουθούσε το πλύσιμο, ενώ αφού τελείωνε το γέμισμα των εντέρων με το κομματιασμένο κρέας και με κρασί η διαδικασία συνεχιζόταν με άπλωμα στον ήλιο για στέγνωμα. Η κ. Τσέλεπου θυμάται ότι οι νοικοκυρές κυνηγούσαν όλες τις μεριές της αυλής όπου βρίσκεται ο ήλιος την ημέρα για τουλάχιστον πέντε με έξι μέρες. Το δε εντυπωσιακό, όπως αφηγείται, ήταν η φύλαξή τους σε "φίζες" που γέμιζαν με "μίλλαν του χοίρου" και μπορούσαν να διατηρηθούν για μήνες ολόκληρους λόγω έλλειψης ψυγείου.

Η κ. Τσέλεπου αναφέρθηκε και στην παραμονή των Χριστουγέννων όπου οι νοικοκυρές στην Κύπρο ζυμώνουν το γνωστό Χριστόψωμο για το τραπέζι. Πρόκειται, είπε, για ένα ιδιαίτερα στολισμένο ψωμί που αναδεικνύει τη "μαστοριά" των γυναικών του τόπου μας.

Όπως αποκάλυψε, το καλά φυλαγμένο προζύμι θα δώσει στο ζύμωμα την τέχνη του φουσκώματος όπως καλά διδάχθηκαν οι μανάδες μας από τις δικές τους μανάδες, συμπλήρωσε. Πρόσθεσε πως οι παραστάσεις που στην κυριολεξία "κεντούν" πάνω στο ζυμωμένο ψωμί είναι μοναδικές. Καθοριστικός παράγοντας στην επιτυχία των παραδοσιακών κατασκευών, ανέφερε, είναι τα προϊόντα της περιοχής.

Τα ψωμιά που προκαλούν εορταστική διάθεση και το σπίτι που γεμίζει μυρωδιές και αρώματα, είναι εικόνες που αποτυπώνονται στη μνήμη μας και μας συντροφεύουν μια ζωή, κατέληξε η Άννα Τσέλεπου

Στο Γουδί της Πάφου οι κάτοικοι προετοιμάζονται για ένα στρωμένο τραπέζι και αυτή την ημέρα ανοίγουν τη ζαλατίνα, ενώ ο ιερέας πρέπει να πάρει λίγο φαγητό και λίγο κρασί.

Από τις οικογένειες των ορεινών χωριών της Πάφου δεν λείπει το αναμμένο τζάκι. Στα σπίτια ανάβουν φωτιές για ζέστη αλλά και για καλό ψήσιμο του κρέατος. Η λάμψη της φωτιάς είναι διάχυτη από τα παράθυρα των σπιτιών των χωριών φωτίζοντας τα σκοτεινά τους δρομάκια τις κρύες νύχτες των Χριστουγέννων.

Αναβαθμισμένη η γιορτινή ατμόσφαιρα στην Πάφο φέτος τα Χριστούγεννα

Οι Δήμοι της επαρχίας Πάφου έβαλαν τα γιορτινά τους στολίζοντας κάθε όμορφη γωνιά, θέλοντας έτσι να στείλουν το μήνυμα των Χριστουγέννων. Με πολύχρωμα λαμπιόνια, Αγιοβασίληδες, έλκηθρα και λάμψη ξεχωριστή η Πάφος εισήλθε για τα καλά στο πνεύμα των Χριστουγέννων. Στους κεντρικότερους δρόμους της Πάφου χιλιάδες μπλε λαμπιόνια δημιουργούν μια ξεχωριστή γιορτινή ατμόσφαιρα. Αρκετοί δρόμοι της πόλης έχουν ήδη στολιστεί με αρκετά πρωτότυπο τρόπο, ενώ πολλά μαγαζιά έχουν ντύσει τις βιτρίνες τους στο πνεύμα των εορτών.

Όλες αυτές τις μέρες ο Δήμος Πάφου προσφέρει πλούσιες δραστηριότητες για παιδιά, αγορά με στολίδια, δώρα, λουλούδια, εδέσματα, ποτά και άλλα. Την παραμονή των Χριστουγέννων, μεγάλη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση διοργάνωσε η Ομοσπονδία Συνδέσμων Γονέων Δημόσιων και Κοινοτικών Νηπιαγωγείων Πάφου σε συνεργασία με τον Δήμο Πάφου, από τις 11:00 π.μ. μέχρι τις 15:00 μ.μ., στο κέντρο της Πάφου και στον πεζόδρομο των οδών Μακαρίου και Ανδρέα Χρυσάνθου. Η εκδήλωση περιλάμβανε καλλιτεχνικό πρόγραμμα με χορωδίες και επιδείξεις από σχολές χορού και αθλητικά σωματεία. Η επίσκεψη του Αϊ Βασίλη με δώρα, εκπαιδευτικά εργαστήρια, δημιουργικές δραστηριότητες, face painting, φουσκωτά, μπαλονοκατασκευές, κλόουν, παιδικά αλογάκια, photo booth, ποδοσφαιριστές της Pafos FC και του Ακρίτα Χλώρακας και άλλες εκπλήξεις ενθουσίασαν μικρούς και μεγάλους.

Χριστουγεννιάτικες μελωδίες από τη Φιλαρμονική του Δήμου Πάφου στην Πλατεία Κένεντυ αλλά και στο εμπορικό κέντρο στη Νικοδήμου Μυλωνά και στη Δημοτική Αγορά ενθουσίασαν τους παρευρισκομένους. Μεγάλη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση διοργανώνεται και στις 30 Δεκεμβρίου στο Χάνι του Ιμπραήμ στις 14:00. Η εκδήλωση περιλαμβάνει τα "Μαγικά Χριστούγεννα" - θέατρο δρόμου, παιδική θεατρική παράσταση, ξωτικά Χριστουγέννων, μασκότ, νεράιδα Χριστουγέννων, Άι Βασίλη και μηχανή καπνού.

Με χριστουγεννιάτικο χωριό η Πόλη Χρυσοχούς

Δεκατρία ξύλινα σπιτάκια με τοπικά προϊόντα και χειροτεχνήματα στήθηκαν στην Πλατεία της Πόλης Χρυσοχούς για το χριστουγεννιάτικο χωριό, το οποίο επισκέπτονται ντόπιοι και ξένοι. Με εντυπωσιακό στολισμό, ξεναγήσεις σε μουσεία, βιωματικά εργαστήρια χειροτεχνίας και οινογαστρονομία η ακριτική περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς διοργανώνει για πρώτη χρονιά, κατόπιν έγκρισης από το Υφυπουργείο Τουρισμού, το χριστουγεννιάτικο χωριό, μέχρι και τις 15 Ιανουαρίου 2023. Σκοπός του είναι να προσφέρει «μοναδικές, μαγικές εμπειρίες σε μια άκρως εορταστική χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα», σύμφωνα με τον Δήμαρχο, Γιώτη Παπαχριστοφή.

Ο κ. Παπαχριστοφή σημείωσε πως το υπόλοιπο διάστημα που απομένει ακόμη περισσότερος κόσμος θα επισκεπτεί το χριστουγεννιάτικο χωριό αλλά και να απολαμβάνει τα ποτά και τα φαγητά της περιοχής. Τα εστιατόρια της ευρύτερης περιοχής καλωσορίζουν καθημερινά ντόπιους και ξένους επισκέπτες και προσφέρουν, όπως είπε, γιορτινά γαστρονομικά ταξίδια. Φέτος, συνέχισε ο κ. Παπαχριστοφή, η περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς παρουσίασε μεγάλη επισκεψιμότητα, δίνοντας κίνητρα σε καταστήματα και τουριστικά καταλύματα, τα οποία για πρώτη χρονιά παραμένουν ανοικτά. Το χριστουγεννιάτικο χωριό μεταξύ άλλων φιλοξενεί το σπιτάκι του Άι Βασίλη, το εργαστήρι των ξωτικών, το τζάκι του Άι Βασίλη και διάφορες δραστηριότητες. Πρόσθεσε πως λόγω και των διακοπών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς πολλοί μαθητές με τους γονείς τους αναμένεται να επισκεφτούν το χριστουγεννιάτικο χωριό της Πόλης Χρυσοχούς που αποτελεί διοργάνωση μεγάλης εμβέλειας.

Καθημερινά παιδιά επισκέπτονται το σπιτάκι του Άι Βασίλη για να φωτογραφηθούν και να πάρουν τα δώρα τους, ενώ σε όλο το πρόγραμμα των εκδηλώσεων υπάρχει ενεργός εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας, της νεολαίας, των μαθητών, των εθελοντών, των μουσείων, των γειτονικών κοινοτήτων, των ωδείων, χορωδιών και των χορευτικών συγκροτημάτων.

Με ποικιλία φωτεινών χρωμάτων ο Δ. Γεροσκήπου

Το μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο της Γεροσκήπου ξεχωρίζει για το μεγάλο ύψος του αλλά και την ποικιλία των φωτεινών χρωμάτων. Η στολισμένη πλατεία της Γεροσκήπου αποτελεί πόλο έλξης για μικρούς και μεγάλους.

Με πλούσιο διάκοσμο ο Δ. Πέγειας

Τα λαμπιόνια, τα στολίδια, οι χριστιανικές εικόνες και ο πλούσιος διάκοσμος προκαλούν ενθουσιασμό σε ντόπιους και ξένους επισκέπτες του Δήμου Πέγειας. Ο Δ. Πέγειας έβαλε και φέτος τα γιορτινά του. Η φωτεινή διακόσμηση της Πέγειας καθώς και το στολισμένο δέντρο στο κέντρο της πλατείας της συγκεντρώνουν το φωτογραφικό ενδιαφέρον των επισκεπτών της.

Τα ξενοδοχειακά καταλύματα που βρίσκονται σε λειτουργία έτυχαν φέτος μιας ξεχωριστής και πρωτότυπης διακόσμησης.