Η ΟΠΟΚ τοποθετείται για την κατασκευή νέων κυματοθραυστών στις νοτιοδυτικές ακτές της Κύπρου

Αναφορικά με δημοσίευμα στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος», ημερομηνίας 17.12.2022, με τίτλο «Περιβαλλοντικό Έγκλημα στην Πάφο», καθώς και σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ημερομηνίας 20.12.2022, με τίτλο «Δεν επηρεάζονται ούτε και υποβαθμίζονται οι φυσικοί οικότοποι στη Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά – CY4000006», η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) σημειώνει σε δημόσια τοποθέτηση της τα ακόλουθα:

1. Η περιοχή του Δικτύου Natura 2000 Ειδική Ζώνη Διατήρησης «Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά – CY4000006» εμπίπτει στο ίδιο «παράκτιο κελί» / «υδρογραφικό κελί» με την περιοχή χωροθέτησης των νέων κυματοθραυστών και προβόλων στο παράκτιο μέτωπο των Δήμων Πάφου και Γεροσκήπου. Ειδικότερα, με βάση τη Μελέτη, με τίτλο «Coastal Zone Management for Cyprus», η οποία εκπονήθηκε τον Μάιο 1995 από τον διεθνή οίκο Delft Hydraulics για λογαριασμό του Τμήματος Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, η περιοχή χωροθέτησης των νέων κυματοθραυστών και προβόλων εμπίπτει στην ίδια υποπεριοχή (Φάρος Κάτω Πάφου – Χερσόνησος Μουλιά Γεροσκήπου) του ίδιου παράκτιου κελιού (Φάρος Κάτω Πάφου – Ακρωτήρι Άσπρο). Επιπλέον, στην εν λόγω Μελέτη, ως λύση για την προστασία και τη βελτίωση των Νοτιοδυτικών ακτών, προτείνεται η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, μέσω της διενέργειας μικρών τοπικών βελτιώσεων στην περιοχή, σε συνδυασμό με την αξιολόγηση εναλλακτικών επιλογών για την εφαρμογή περιβαλλοντικά ήπιων αρχών ακτομηχανικής, εξαιρουμένων σκληρών κατασκευών (π.χ. κυματοθραύστες, πρόβολοι, κ.α.). Πέραν των πιο πάνω, η ΟΠΟΚ τονίζει ότι η περιοχή χωροθέτησης των κυματοθραυστών και προβόλων δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει σοβαρή διάβρωση σε όλο της το μήκος και έτσι δεν δικαιολογείται η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου έργου, με επακόλουθη καταστροφή μεγάλης έκτασης θαλάσσιων οικοτόπων. Συνεπώς, σκοπός του έργου είναι να δημιουργηθούν παραλίες με άμμο και όχι η προστασία και βελτίωση του παραλιακού μετώπου.

2. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την Γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής, η οποία έχει θεσπιστεί και λειτουργεί με βάση τις πρόνοιες του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής του 2003 έως 2015, μεταξύ άλλων προτείνεται να απαγορεύεται «η χωροθέτηση και δημιουργία κυματοθραυστών και προβόλων εντός ή/και πλησίον των ίδιων υδρογραφικών κελιών της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης» (βλ. «Γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής για την Ειδική Ζώνη Διατήρησης “Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά – CY4000006”, βάσει του άρθρου 15 των περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμων του 2003 έως 2015», μέρος «4. Πιέσεις ή και απειλές στους οικοτόπους και τα είδη της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης “Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά – CY4000006” (σε σχέση με τους στόχους διατήρησης τους) από πράξεις ή/και δραστηριότητες», σημείο 1, σελ. 4). Τονίζεται ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος, το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, καθώς και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, είναι Μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής, η οποία αποφάσισε ομόφωνα να προτείνει στον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος την έκδοση σχετικού Διατάγματος Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης, με το οποίο να απαγορεύεται, μεταξύ άλλων, «η χωροθέτηση και δημιουργία κυματοθραυστών και προβόλων εντός ή/και πλησίον των ίδιων υδρογραφικών κελιών της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης». Επισημαίνεται ότι, από τα τέλη Σεπτεμβρίου 2022 μέχρι σήμερα, εκκρεμεί η έκδοση από τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος του αναγκαίου Διατάγματος Διαχείρισης και Προστασίας της Φύσης για την Ειδική Ζώνη Διατήρησης «Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά – CY4000006». Σημειώνεται επίσης ότι, στα πλαίσια ισχύουσας διαδικασίας παράβασης για τη μη θέσπιση των στόχων διατήρησης και τη μη έκδοση των αναγκαίων διαταγμάτων προστασίας και διαχείρισης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 που έχουν καθοριστεί ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαβιβάσει στις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας Προειδοποιητική Επιστολή στις 09.06.2021 και Αιτιολογημένη Γνώμη στις 06.04.2022, λόγω της κακής εφαρμογής του άρθρου 6(1) της Οδηγίας για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ).

3. Οι Νοτιοδυτικές ακτές της Πάφου, από το Λιμανάκι της Κάτω Πάφου μέχρι τη μικρή Χερσόνησο στα Μουλιά της Γεροσκήπου, αποτελούν τη σημαντικότερη παράκτια περιοχή για είδη θαλασσοπουλιών που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ), η οποία βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά δεν έχει ενταχθεί μέχρι στιγμής στο Δίκτυο Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Το γεγονός αυτό προκύπτει από την «Παρουσίαση Προόδου και Προκαταρκτικών Ευρημάτων του Έργου Έρευνες Πτηνών στα Θαλάσσια Ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας», ημερομηνίας 28.09.2022, η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας του Υπουργείου Εσωτερικών. Η διάρκεια του ερευνητικού έργου είναι 30 μήνες, από τον Δεκέμβριο 2020 μέχρι τον Μάιο 2023. Αναθέτουσα αρχή του ερευνητικού έργου είναι το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το ερευνητικό έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του «Επιχειρησιακού Προγράμματος Θάλασσα 2014-2020», με συγχρηματοδότηση από το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας 2014-2020». Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα του ερευνητικού έργου, το οποίο βρίσκεται στο τελικό στάδιο της ολοκλήρωσης του, αποδεικνύουν τη σημαντικότητα της περιοχής για τα θαλασσοπούλια. Σημειώνεται επίσης ότι το ερευνητικό έργο υλοποιείται στα πλαίσια ισχύουσας διαδικασίας παράβασης για τον ανεπαρκή καθορισμό των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, η οποία μεταξύ άλλων αφορά τον ελλιπή καθορισμό υπεράκτιων και παράκτιων περιοχών ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα θαλασσοπούλια. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης διαδικασίας παράβασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαβιβάσει στις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας Προειδοποιητική Επιστολή στις 17.05.2018 και Αιτιολογημένη Γνώμη στις 30.10.2020, λόγω της κακής εφαρμογής του άρθρου 4 της Οδηγίας για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) και του άρθρου 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ).

4. Με βάση τον ερμηνευτικό οδηγό και τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα Κράτη Μέλη πρέπει να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προς αποφυγή της ρύπανσης ή/και της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων, καθώς και των επιζήμιων διαταράξεων για είδη άγριων πτηνών κοινοτικού ενδιαφέροντος, οι οποίες αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε σχέση με τους αντικειμενικούς στόχους του άρθρου 4(4) της Οδηγίας για τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ). Σημειώνεται ότι, στα πλαίσια ισχύουσας διαδικασίας παράβασης για τη μη υποβολή σε Δέουσα Εκτίμηση (Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση) αρκετών έργων και σχεδίων, τα οποία δύναται να επηρεάζουν σημαντικά τους στόχους διατήρησης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο και δεν συνδέονται άμεσα ή δεν είναι αναγκαία για τη διαχείριση των εν λόγω περιοχών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαβιβάσει στις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας Προειδοποιητική Επιστολή στις 27.11.2019, λόγω της κακής εφαρμογής των άρθρων 6(3) και 7 της Οδηγίας για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), καθώς και του άρθρου 4(4) της Οδηγίας για τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ).

5. Η κατασκευή νέων κυματοθραυστών και προβόλων αναμένεται να επιφέρει την καταστροφή έκτασης 165.5 τ.μ. σε αμμώδες υπόστρωμα (τύπος φυσικού οικοτόπου 1110 Αμμοσύρτεις που καλύπτονται διαρκώς από θαλάσσιο νερό μικρού βάθους), έκτασης 9,779.72 τ.μ. σε βραχώδες υπόστρωμα (τύπος φυσικού οικοτόπου 1170 Ύφαλοι) και έκτασης 1,506.04 τ.μ. με λιβάδια Ποσειδώνιας (1120* Εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Posidonia). Σημειώνεται ότι, οι εν λόγω τύποι φυσικών οικοτόπων περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου του 2003 έως 2015 και στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ). Η ΟΠΟΚ τονίζει ότι οι συνολικά επηρεαζόμενες εκτάσεις εξάπλωσης των σημαντικών και προστατευόμενων αυτών φυσικών οικότοπων κοινοτικού ενδιαφέροντος δεν μπορούν να θεωρηθούν μικρές και αμελητέες. Ειδικά όσον αφορά τον οικότοπο προτεραιότητας 1120* Εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Posidonia, η ΟΠΟΚ τονίζει ότι πρόκειται για τύπο φυσικού οικοτόπου προτεραιότητας, ο οποίος διατρέχει τον κίνδυνο να εξαφανιστεί από το έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για τη διατήρηση του τα Κράτη Μέλη της φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη, λόγω του περιορισμένου μεγέθους του τμήματος της φυσικής κατανομής του.

Με βάση τα πιο πάνω, η ΟΠΟΚ θεωρεί ότι η Γνωμοδότηση της Περιβαλλοντικής Αρχής για την Προστασία και Βελτίωση των Νοτιοδυτικών Ακτών των Δήμων Πάφου και Γεροσκήπου θα έπρεπε να είναι αρνητική, καθότι εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να επιβληθούν επαρκείς ουσιώδεις όροι και αποτελεσματικά μέτρα μετριασμού, για να αποτραπεί μία τόσο σημαντική αλλοίωση και καταστροφή του θαλάσσιου περιβάλλοντος στις Νοτιοδυτικές ακτές της Κύπρου, σε μία περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας και μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, όπως αυτή από το Λιμανάκι της Κάτω Πάφου μέχρι τη μικρή Χερσόνησο στα Μουλιά της Γεροσκήπου.