Ολιγωρία Υπουργείου Γεωργίας στην προκήρυξη διαγωνισμών - Τι αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία

Να μην επιδεικνύει ολιγωρία στην προκήρυξη διαγωνισμών με άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο όπως οι αυτοί που αφορούν στη διαχείριση στερεών αποβλήτων, και να αποφεύγει, «λόγω των δικών του λανθασμένων χειρισμών», να προχωρεί στην υιοθέτηση πρακτικών όπως η προκήρυξη διαγωνισμών με επισπευσμένη διαδικασία, συστήνει μεταξύ άλλων η Ελεγκτική Υπηρεσία στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος στην τελευταία Ειδική της Έκθεση για τον Έλεγχο Δημόσιων Διαγωνισμών και Δημόσιων Συμβάσεων του Υπουργείου.

Η έκθεση, σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία (ΕΥ) αφορά στον έλεγχο των δημοσίων διαγωνισμών και των δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, σημειώνοντας ότι έλεγχος αυτός διενεργείται, σε δειγματοληπτική βάση ή κατόπιν καταγγελίας ή πληροφορίας, είτε στον πραγματικό χρόνο διεξαγωγής των διαδικασιών, ή/και εκ των υστέρων αφότου οι διαδικασίες έχουν ολοκληρωθεί.

Ένα από τα έργα που εξέτασε η ΕΥ, είναι η μελέτη, κατασκευή και λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων των επαρχιών Λάρνακας και Αμμοχώστου (Μονάδα ΟΕΔΑ Κόσιης). Μεταξύ άλλων, αναφέρεται, σε «λανθασμένους χειρισμούς» του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) όσον αφορά στην προκήρυξη διαγωνισμού για νέο Ανάδοχο, ο οποίος θα αναλάμβανε την αναβάθμιση και λειτουργία της Μονάδας ΟΕΔΑ Κόσιης, και στο ότι «η επισπευσμένη διαδικασία», για προκήρυξη ανοικτού διαγωνισμού, «αναπόφευκτα οδήγησε σε μη ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού αφού υποβλήθηκαν μόνο δύο προσφορές».

Σημειώνεται ακόμη, ότι, σε σχέση με τους διαγωνισμούς για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών διαχείρισης και επίβλεψης των δύο συμβάσεων που αφορούν στην κατασκευή της Β’ Φάσης του ΧΥΤ Κόσιης και Πεντακώμου, «οι οποίοι αμφότεροι προκηρύχθηκαν με ανοικτή επισπευσμένη διαδικασία και υποβλήθηκε, σε κάθε περίπτωση, μία μόνο προσφορά από τον ίδιο προσφοροδότη στον οποίο ανατέθηκαν και οι δύο συμβάσεις, η Υπηρεσία μας εκφράζει, εκ των προτέρων, τις επιφυλάξεις της ως προς την αποτελεσματική διαχείριση και επίβλεψη των δύο συμβάσεων ταυτόχρονα, αφού οι πλείστοι Βασικοί Εμπειρογνώμονες που αποτελούν τις δύο Ομάδες Έργου είναι κοινοί».

Για την μελέτη, κατασκευή και λειτουργία Μονάδας Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Στερεών Οικιακών Απορριμμάτων επαρχίας Λεμεσού (Μονάδα ΟΕΔΑ Πεντακώμου), αναφέρεται μεταξύ άλλων, ότι, η Α’ Φάση του ΧΥΤ αναμενόταν ότι θα επαρκούσε για την ταφή των υπολειμμάτων επεξεργασίας για τα πρώτα δώδεκα έτη λειτουργίας της Μονάδας, δηλαδή μέχρι τα τέλη του 2029, όμως, «ως συνέπεια της μη τήρησης των συμβατικών υποχρεώσεων του Αναδόχου, η διαθέσιμη χωρητικότητα της λεκάνης της Α’ Φάσης του ΧΥΤ μειώθηκε σε κρίσιμο επίπεδο και αναμενόταν να κορεσθεί περί τα τέλη του 2022, με αποτέλεσμα να καθίσταται επιτακτικός ο άμεσος σχεδιασμός και η κατασκευή της Β’ Φάσης του ΧΥΤ».

Αναφέρεται, ότι ενώ η ΕΥ, το Γενικό Λογιστήριο, και η Αρμόδια Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΑΑΔΣ) διαφώνησαν, το Υπουργείο επιθυμούσε να προχωρήσει σε απευθείας ανάθεση της μελέτης και κατασκευής της Β’ Φάσης του ΧΥΤ στον υφιστάμενο Ανάδοχο. Σύμφωνα με την έκθεση, η προκήρυξη του ανοικτού διαγωνισμού καθυστέρησε περαιτέρω και τελικά έγινε τέλος Μαρτίου του 2022, με προθεσμία υποβολής των προσφορών τα μέσα Μαΐου του 2022. Περαιτέρω, παρά τις επανειλημμένες αναφορές του ΤΑΥ ότι το νέο κύτταρο θα έπρεπε να κατασκευαστεί επισπευσμένα, με συμπερίληψη πρόνοιας στη σύμβαση για πρόσθετη αμοιβή (bonus) στον Ανάδοχο για ενωρίτερη συμπλήρωση του Έργου, η σύμβαση υπογράφηκε τελικά στις 27.7.2022, δηλαδή δυόμισι μήνες αργότερα, προστίθεται.

Αναφέρεται ακόμη, ότι, ο τεμαχιστής ογκωδών αποβλήτων τοποθετήθηκε στη Μονάδα ΟΕΔΑ Πεντακώμου στα μέσα του 2017 και παρέμεινε για ενάμιση χρόνο εκτός λειτουργίας, ενώ χρησιμοποιήθηκε μόλις για εννέα μήνες προτού καταστραφεί από πυρκαγιά. «Η Υπηρεσία μας εξέφρασε την έκπληξή της σε σχέση με τη σπουδή που επέδειξε το ΤΑΥ, ως ο Εργοδότης της σύμβασης, να προχωρήσει σε διαδικασία διαπραγμάτευσης με συγκεκριμένο οικονομικό φορέα για την αγορά καινούριου τεμαχιστή και την πώληση στον ίδιο οικονομικό φορέα του υφιστάμενου κατεστραμμένου, ωσάν και του ανήκε η ευθύνη για το συμβάν και η υποχρέωση για την αποκατάσταση της βλάβης από την πυρκαγιά, απαλλάσσοντας τον Ανάδοχο από τις συμβατικές υποχρεώσεις/ευθύνες του», αναφέρεται.

Είπε επίσης ότι διαφώνησαν και με το γεγονός ότι το ΤΑΥ ήρθε σε διαπραγμάτευση με την ασφαλιστική εταιρεία, αποδεχόμενο την καταβολή ενός ποσού, «το οποίο μάλιστα θεώρησε ως μη αντιπροσωπευτικό της υπολειμματικής αξίας του τεμαχιστή, καθώς σύμφωνα με τους όρους του Συμβολαίου Λειτουργίας, το ζήτημα της ασφαλιστικής κάλυψης αποτελούσε αποκλειστική ευθύνη του Αναδόχου». Η Νομική Υπηρεσία με σχετική γνωμάτευσή της, επιβεβαίωσε ουσιαστικά τις θέσεις της Υπηρεσίας, αναφέρεται.

Η ΕΥ αναφέρει προβλήματα και με τις μελέτες κατασκευής και λειτουργίας διάφορων σταθμών επεξεργασίας λυμάτων όπως ελλείψεις στα έγγραφα διαγωνισμού, «σοβαρά προβλήματα» στην ομαλή έναρξη του κατασκευαστικού συμβολαίου λόγω επιτυχημένων προσφυγών, καθυστερήσεις, και μη έγκαιρη αντίδραση από μέρους του ΤΑΥ σε περιπτώσεις προβλημάτων όσον αφορά στους Αναδόχους.

Για το ζήτημα αγοράς υπηρεσιών για τη συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και τελική διάθεση ζωικών υποπροϊόντων Κατηγορίας 1 ή και 2, αναφέρεται στην έκθεση, ότι οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, «με τις ενέργειες, τις πράξεις ή/και παραλείψεις τους, δεν έχουν κατορθώσει μέχρι σήμερα να απεγκλωβίσουν το δημόσιο από τη σύμβαση για τη συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και τελική διάθεση των ζωικών υποπροϊόντων, η οποία ανατέθηκε αρχικά το 2004 και έκτοτε ανατίθεται ή/και παρατείνεται με τον ίδιο Ανάδοχο, με την τελευταία σύμβαση να ανέρχεται στο ποσό των €1.452.000 τον χρόνο, με ισχύ μέχρι το 2023».

Η ΕΥ αναφέρεται και σε διαγωνισμός για την προμήθεια και πενταετή συντήρηση τεσσάρων διπλοκάμπινων οχημάτων. Σημειώνεται ότι τον Σεπτέμβριο 2021, το Τμήμα υπέγραψε σύμβαση αξίας €119.000+ΦΠΑ για την προμήθεια και πενταετή συντήρηση τεσσάρων διπλοκάμπινων οχημάτων, «η οποία ήταν κατά 19% υψηλότερη από την εκτιμώμενη δαπάνη του διαγωνισμού», και διαπιστώθηκε ότι, ενώ τα εν λόγω οχήματα παραδόθηκαν με καθυστέρηση οκτώ ημερών, έγινε τελικά αποκοπή από τον Ανάδοχο για πέντε μόνο μέρες καθυστέρησης, χωρίς να ληφθεί η απαιτούμενη έγκριση από το αρμόδιο προς τούτο όργανο.

Η ΕΥ συστήνει, μεταξύ άλλων, όπως το Υπουργείο/ΤΑΥ «να μην επιδεικνύει ολιγωρία στην προκήρυξη διαγωνισμών με άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο όπως οι διαγωνισμοί που αφορούν στη διαχείριση στερεών αποβλήτων, και να αποφεύγει, επικαλούμενο τα στενά χρονικά περιθώρια τα οποία προκύπτουν λόγω των δικών του λανθασμένων χειρισμών, να προχωρεί στην υιοθέτηση πρακτικών όπως η προκήρυξη διαγωνισμών με επισπευσμένη διαδικασία, η οποία αποδεδειγμένα οδηγεί στη μη εξασφάλιση ικανοποιητικής ευρύτητας συμμετοχής και μη ανάπτυξης συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού, η οποία δεν διασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον».

Συστήνει επίσης, όπως καταβάλλουν «κάθε δυνατή προσπάθεια», ώστε να ενεργούν πάντοτε σε συμμόρφωση με το εθνικό νομικό πλαίσιο και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες σε σχέση με τη διαχείριση των σύμμεικτων οικιακών απορριμμάτων για αποφυγή χρηματικών κυρώσεων από το ΔΕΕ και διασφάλιση των συμφερόντων του Κράτους. Επιπρόσθετα, να διασφαλίζουν την τήρηση των προνοιών της περί δημοσίων συμβάσεων νομοθεσίας και των όρων των σχετικών συμβάσεων.

Πριν την παραλαβή οποιουδήποτε Έργου, λέει η έκθεση, το ΤΑΥ «οφείλει να εφαρμόζει πιστά» τις διαδικασίες παράδοσης/παραλαβής ώστε να εντοπίζονται άμεσα υπάρχοντα προβλήματα και κακοτεχνίες και να προωθείται η επίλυσή τους με τις κατάλληλες ενέργειες. Επιπρόσθετα, το ΤΑΥ, πριν την προκήρυξη των διαγωνισμών των Έργων, να ελέγχει την αρτιότητα/ πληρότητα των μελετών και την ορθότητα των προδιαγραφών που συμπεριλαμβάνονται σε αυτές, σημειώνει.

Στις περιπτώσεις που κατά την εκτέλεση μιας δημόσιας σύμβασης, ο Ανάδοχος παραβιάζει ουσιωδώς τους όρους της σύμβασής του, η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να λαμβάνει έγκαιρα όλα τα απαραίτητα μέτρα, σύμφωνα με τις πρόνοιες της σύμβασης και της ισχύουσας νομοθεσίας, για να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη ολοκλήρωση της σύμβασης και η διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος, συστήνει ακόμη η έκθεση.

Τέλος, ζητά από το ΤΑΥ, ως αναθέτουσα αρχή, να προχωρεί έγκαιρα με τις δέουσες και κατάλληλες ενέργειες στην ετοιμασία των εγγράφων και την προκήρυξη των επόμενων νέων διαγωνισμών λειτουργίας και συντήρησης Σταθμών Επεξεργασίας Λυμάτων και Αστικών Αποβλήτων.