Αρχιεπισκοπικές εκλογές: Ποιος θα κλείσει την πόρτα του ουκρανικού;

Παρά το ότι λίγες μέρες πριν τις αρχιεπισκοπικές εκλογές, δύο εκ των υποψηφίων έκαναν στροφή στο θέμα του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας, το θέμα δεν πρέπει να θεωρείται κλειστό, ως προς το ενδεχόμενο κάποιος να το επαναφέρει για συζήτηση στην Ιερά Σύνοδο.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει σημειώσει με ικανοποίηση τις δηλώσεις των μητροπολιτών Λεμεσού Αθανάσιου και Ταμασού Ησαΐα ότι αναγνωρίζουν πλέον το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας υπό τον μητροπολίτη Επιφάνιο, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι πρόκειται για ειλικρινή μεταστροφή, καθώς δεν υπήρξε καμία δήλωση αναγνώρισης της λάθος θέσης που είχαν πάρει το 2020, ούτε και ανάκληση των βαρύτατων κατηγοριών κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Τεστ αντοχής

Μετά τις εκλογές, ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα δώσει «εξετάσεις», καθώς ως Προκαθήμενος της Εκκλησίας θα πρέπει να μνημονεύει όλους του Προκαθήμενους των άλλων Εκκλησιών. Συνεπώς, αν εκλεγεί είτε ο Λεμεσού είτε ο Ταμασού, θα πρέπει από την πρώτη στιγμή να κλείσουν διά της μνημόνευσης του Επιφάνιου οριστικά το θέμα της Ουκρανίας. Αυτό θα είναι και το πρώτο τεστ αντοχής στις πιέσεις που ενδεχομένως θα υπάρξουν από το Πατριαρχείο της Μόσχας, το οποίο, αν και είχε διακόψει τις σχέσεις του με την Εκκλησία της Κύπρου, συνέχιζε να διατηρεί επαφή και επικοινωνία, τόσο με τον Αθανάσιο όσο και με τον Ησαΐα.

Πρακτικό πρόβλημα

Άγνωστες παραμένουν οι προθέσεις των μητροπολιτών Κύκκου Νικηφόρου και Μόρφου Νεοφύτου, οι οποίοι μέχρι σήμερα δεν έχουν δείξει πρόθεση να αλλάξουν θέση στο ουκρανικό. Μάλιστα, ο μητροπολίτης Κύκκου δεσμεύεται και με το βιβλίο που έχει γράψει και μέσω αυτού επιχειρηματολογεί γιατί θεωρεί λανθασμένη θεολογικώς και εκκλησιολογικώς την απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη για αναγνώριση της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Πιθανή αλλαγή στάσης, σημαίνει και αναίρεση των όσων έχει υποστηρίξει.

Ωστόσο, παραμένει ανοικτό το θέμα της συλλειτουργίας με τον νέο Αρχιεπίσκοπο, όποιος και αν είναι αυτός. Θα συνεχίσει να απέχει ή θα υποχωρήσει για χάρη της ενότητας αποδεχόμενος υπό διαμαρτυρία τη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί;

Αν μάλιστα νέος Αρχιεπίσκοπος είναι ο Ταμασού Ησαΐας, η θέση του μητροπολίτη Νικηφόρου είναι περισσότερο άβολη, καθώς τον στήριξε, γνωρίζοντας πως η Ησαΐας έχει ταχθεί προσφάτως υπέρ της θέσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα ήταν παράδοξο λοιπόν μετά τις εκλογές να μη συλλειτουργεί μαζί του.

Η περίπτωση Μόρφου

Η πλέον περίπλοκη περίπτωση είναι αυτή του μητροπολίτη Μόρφου Νεόφυτου, ο οποίος επίσης είχε διαφοροποιηθεί στο ουκρανικό από την πλειοψηφία, αλλά είχε διαφοροποιηθεί και από τη μειοψηφία. Ο Μόρφου δεν διατηρούσε και δεν διατηρεί σχέσεις με τους Ρώσους, αλλά η θέση του σχετίζεται με την πεποίθηση ότι ο Επιφάνιος δεν είναι «κανονικός», αφού δεν έχει χειροτονηθεί «νομίμως». Θα είναι μάλλον έκπληξη αν αλλάξει θέση και δεν αποκλείεται να φέρει το θέμα και πάλι ενώπιον της Ιεράς Συνόδου.

Η εξέλιξη του πολέμου

Πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολεμικές επιχειρήσεις της Ρωσίας στο έδαφος της Ουκρανίας, καθώς αναμένεται να επηρεάσουν και τη στάση άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών υπέρ της θέσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα είναι πολύ δύσκολο για τις Εκκλησίες της Πολωνίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Γεωργίας να συνεχίσουν να διατηρούν ουδετερότητα, ενώ πιθανότατα να αλλάξει και η στάση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, το οποίο εξαρτάται σημαντικά σε οικονομικό επίπεδο από τη Μόσχα.

Σταθερά στΟ πλευρό της Εκκλησίας της Ρωσίας αναμένεται να μείνουν το Πατριαρχείο Σερβίας και το Πατριαρχείο Αντιόχειας λόγω των ειδικών σχέσεων με τη Ρωσία.

Το μέλλον της Ουκρανίας

Όπως διαμορφώνονται τα πράγματα, τα επόμενα χρόνια η κατάσταση στην Ουκρανία σε σχέση με την Εκκλησία αναμένεται να ξεκαθαρίσει οριστικά. Ο μητροπολίτης Επιφάνιος, ο οποίος ανήκε στο Πατριαρχείο Μόσχας, έχει ήδη απομακρυνθεί και αυτή τη στιγμή είναι μετέωρος, καθώς δεν έχει έρεισμα σε κανένα Πατριαρχείο. Εικάζεται πως θα υπάρξει κάποια προσπάθεια προσέγγισης με την αυτοκέφαλη Εκκλησία, ώστε οι δύο Εκκλησίες να συγχωνευθούν και να τελειώσει μια και καλή η παρουσία του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία. Στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές του Ντονμπάς και της Κριμαίας, αναμένεται ότι το Πατριαρχείο Μόσχας να ορίσει δικούς του μητροπολίτες και από τη στιγμή που έχει γίνει προσάρτηση, θα θεωρούνται μέρος της ρωσικής Εκκλησίας. Είναι αμφίβολο αν αυτή η εκκλησιαστική επέκταση αναγνωριστεί από τις άλλες Εκκλησίες.

Παρελθόν θα πρέπει να θεωρείται ακόμα μία «Εκκλησία» στην Ουκρανία. Πρόκειται για αυτήν του λεγόμενου «Πατριαρχείου Κίεβου» Φιλάρετου, ο οποίος επίσης δεν αναγνωρίζεται από καμία Εκκλησία παγκοσμίως.