6+1 νομοσχέδια που θα αναβαθμίσουν τον τομέα της υγείας στην Κύπρο - Ξεχασμένα για χρόνια στα συρτάρια του αρμόδιου Υπουργείου

Στα μέσα της εβδομάδας που μας πέρασε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης έκανε τον δικό του απολογισμό για όσα πέτυχε στον τομέα της υγείας τα δέκα χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία. Η εφαρμογή του ΓεΣΥ, αλλά και η ορθή διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού δεν μπορούσαν να λείπουν από τον απολογισμό του τρεις μήνες προτού παραδώσει την προεδρία της Δημοκρατίας. Το ΓεΣΥ και η εφαρμογή του ήταν σαφέστατα μια κατάκτηση, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν εκκρεμότητες. Υπάρχουν στη Βουλή και συγκεκριμένα στην Επιτροπή Υγείας 23 νομοσχέδια, με κάποια από αυτά να είναι ξεχασμένα στα συρτάρια του Υπουργείου Υγείας. Ο «Π» μελετώντας όλα τα νομοσχέδια που εκκρεμούν εντόπισε και κατέγραψε τα πιο πολυσυζητημένα (επτά τον αριθμό), τα οποία θα πρέπει να ψηφιστούν και να τεθούν σε εφαμρογή βοηθώντας τους πολίτες.

1. Κέντρα αποκατάστασης ή γηροκομεία;

Μία από τις παροχές που λείπει αυτή τη στιγμή από το ΓεΣΥ είναι οι υπηρεσίες αποκαταστάσεις. Ο ΟΑΥ έχει υποσχεθεί μάλιστα ότι πριν από το τέλος του 2023 θα προχωρήσει με την ένταξη των υπηρεσιών στο σύστημα. Πώς να εντάξει όμως στο ΓεΣΥ μια υπηρεσία για την οποία δεν υπάρχει σχετική νομοθεσία που να προνοεί τι κριτήρια οφείλουν να πληρούν τα κέντρα αποκατάστασης; Στην Κύπρο, εκτός από την πτέρυγα παραπληγικών του ΓΝ Λευκωσίας και του Μελάθρου Αγωνιστών στην Παλόδια, δεν υπάρχουν άλλα εξειδικευμένα κέντρα αποκατάστασης ή, αν υπάρχουν, είναι συνήθως γηροκομεία ή στέγες τα οποία βαπτίζονται κέντρα αποκατάστασης ή θεραπευτήρια, τα οποία δεν ακολουθούν τον νόμο. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει νόμος που να διέπει τη λειτουργία των κέντρων. Δεν ελέγχονται από κανέναν και ουδείς γνωρίζει εάν οι υπηρεσίες προς τους ασθενείς είναι οι ενδεδειγμένες για την περίπτωσή τους. Στα κέντρα καταλήγουν καθημερινά ασθενείς με χρόνιες και σοβαρές παθήσεις, όπως εγκεφαλικά, καρδιολογικά, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ανάπηροι και παραπληγικοί, αλλά και άτομα που χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα εξαιτίας κάποιου χειρουργείου. Κανένας δεν ελέγχει τις υπηρεσίες που λαμβάνουν αυτά τα άτομα, ενώ στο παρελθόν έχουν γίνει καταγγελίες για γηροκομεία τα οποία βαπτίζονται κέντρα αποκατάστασης και τα οποία σε καμία περίπτωση δεν παρέχουν τις απαιτούμενες για τους ασθενείς που τα επισκέπτονται υπηρεσίες. Επομένως, οι ασθενείς αυτοί καταλήγουν σε γηροκομεία ενώ πληρώνουν κέντρα αποκατάστασης. Ακόμη και σήμερα που υπάρχει ΓεΣΥ συνεχίζουμε να στέλνουμε ασθενείς, ακόμα και ανήλικους με αναπηρίες, σε γηροκομεία καθώς δεν υπάρχει νομοθεσία που να καθορίζει τι είναι στέγη ηλικιωμένων και τι κέντρο αποκατάστασης. Στο παρελθόν εξαιτίας του κενού που υπάρχει θρηνήσαμε θύματα, με συγγενείς να καταγγέλλουν ότι οι οικείοι τους απεβίωσαν επειδή τα γηροκομεία στα οποία κατέληξαν δεν τους παρείχαν τις απαραίτητες για εκείνους υπηρεσίες φροντίδας. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Π», το νομοσχέδιο για τα κέντρα αποκατάστασης δεν αποκλείεται να κατατεθεί ενώπιον της Επιτροπής Υγείας της Βουλής στις αρχές Δεκεμβρίου, ενώ για την ετοιμασία του πέρασε κοντά μία δεκαετία.

2. Περί Κοινοτικής Ψυχικής Υγείας

Ένας από τους παραμελημένους τομείς της δημόσιας υγείας είναι η ψυχική υγεία. Τα προβλήματα που υπάρχουν όσον αφορά την αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών στη χώρα μας αποτελούν συχνά αντικείμενο συζήτησης στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι συζητήσεις αυτές περιορίζονται μόνο στα ζητήματα που αφορούν το Νοσοκομείο Αθαλάσσας. Υποστελέχωση, θέματα πληρότητας, αλλά και ανέγερση του νέου Νοσηλευτηρίου Ψυχικής Υγείας είναι μερικά από τα ζητήματα που έχουν συζητηθεί, χωρίς όμως να λαμβάνονται μέτρα για τη γενική αντιμετώπιση του προβλήματος. Βλέπουν το δέντρο, που είναι τα προβλήματα στο ψυχιατρείο, και όχι το δάσος, που αφορά τη δημιουργία μιας εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών οι οποίοι αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Πολλές φορές άτομα επιστρέφουν στο ψυχιατρείο επειδή δεν υπάρχουν οι απαραίτητες δομές εξωνοσοκομειακής περίθαλψης. Πρόκειται για τη λεγόμενη κοινοτική ψυχική υγεία, για την οποία κατατέθηκε πριν από περίπου πέντε χρόνια στη Βουλή σχετικό νομοσχέδιο, αλλά μείναμε εκεί. Μάλιστα, στη λίστα των εναπομεινάντων θεμάτων της Επιτροπής Υγείας της Βουλής υπάρχει και το θέμα «Θεσμοθέτηση εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση των αυτοκτονιών στην Κύπρο». Η τελευταία φορά μάλιστα που συζητήθηκε το εν λόγω θέμα ήταν το 2019. Η πανδημία, αλλά και ο στόχος για υγειονομικές αρχές στο ΓεΣΥ έβαλαν σε δεύτερη μοίρα την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου. Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των αυτοκτονιών κατέχει η εξωνοσοκομειακή φροντίδα, η οποία απαιτεί ενδιάμεσες δομές και πολυθεματικές ομάδες, οι οποίες ασχολούνται με τη συνέχιση της παρακολούθησης και της θεραπείας των ατόμων αυτών μετά τη νοσηλεία. Στη χώρα μας υπάρχουν μεν οι λεγόμενες ενδιάμεσες δομές, καθώς και οι πολυθεματικές ομάδες που εργάζονται σ’ αυτές, αλλά είναι υποστελεχωμένες και ασχολούνται κυρίως με τα πιο βαριά περιστατικά. Ενώ, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Υπουργείο Υγείας, το 2021 οι ψυχικά ασθενείς στη χώρα μας ξεπέρασαν τις 24 χιλιάδες, δεν υπάρχει ένα ενιαίο αποκεντρωμένο και αποτελεσματικό δίκτυο υπηρεσιών για εξωνοσοκομειακή περίθαλψη των ατόμων αυτών.

3. Εθνική Υπηρεσία Ασθενοφόρων

Η παροχή ποιοτικής, επείγουσας προνοσοκοµειακής και κατάλληλης φροντίδας υγείας και η μεταφορά στο κοντινότερο και καταλληλότερο ιατρικό κέντρο μπορούν να είναι σωτήριες για έναν άνθρωπο και απαραίτητες για ένα σύγχρονο σύστημα υγείας. Σχεδόν σε όλες τις χώρες η επείγουσα προνοσοκοµειακή φροντίδα υγείας γίνεται αποκλειστικά και μόνο από έναν εθνικό φορέα και σε αυτόν τον εθνικό φορέα ανήκει όλη η λειτουργική και διοικητική δομή της Υπηρεσίας Ασθενοφόρων, συµπεριλαµβανοµένων του Κέντρου Ελέγχου Κλήσεων, της διαχείρισης µαζικών καταστροφών, αλλά και των διασώσεων από αέρα και θάλασσα. Τρανό παράδειγμα χωρών που διαθέτουν µια Εθνική Υπηρεσία Ασθενοφόρων, από τις καλύτερες στον κόσμο, αποτελούν η Μ. Βρετανία, η Αυστραλία και η Αµερική. Στην Κύπρο, σχεδόν δώδεκα χρόνια συζητείται το νομοσχέδιο για τη δημιουργία Εθνικής Υπηρεσίας Ασθενοφόρων, ενώ ακόμη δεν έχουν καθοριστεί τα κριτήρια για το πώς πρέπει να είναι στελεχωμένο ένα ασθενοφόρο όχημα. Υπάρχουν διεθνή πρωτόκολλα, τα οποία ακολουθεί η Υπηρεσία Ασθενοφόρων του Δημοσίου, την ώρα που κανένας δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι συμβαίνει το ίδιο και στον ιδιωτικό τομέα. Το κενό που υπάρχει στη νομοθεσία δημιουργεί προβλήματα και στο ΓεΣΥ, στο να ενταχθούν δηλαδή τα ιδιωτικά ασθενοφόρα στο σύστημα. Πρόβλημα αποτελεί και το γεγονός πως δεν υπάρχει νομοθεσία για τα κριτήρια πρόσληψης οδηγών ασθενοφόρων, γεγονός που εγκυμονεί κινδύνους για τους ασθενείς. Την ίδια ώρα, το σχέδιο για τη δημιουργία ενός «Εθνικού Συντονιστικού Φορέα Ασθενοφόρων», απαρτιζόμενου από ιδιωτικά και κρατικά νοσηλευτήρια, φαίνεται άπιαστο όνειρο εξαιτίας των διαφωνιών των εμπλεκόμενων φορέων.

4. Νομοθεσία ΠΙΣ

Γιατροί με ποινικό μητρώο συνεχίζουν να εργάζονται, με κάποιους από αυτούς μάλιστα να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και εντός του ΓεΣΥ, αλλά και γιατροί τσαρλατάνοι, χωρίς πτυχίο, συνεχίζουν να εργάζονται και να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών. Στη χώρα μας έχουμε γιατρούς-«μαϊμού» που ασκούν το επάγγελμα με πλαστούς τίτλους εις γνώσιν των αρμόδιων θεσμών. Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις «γιατρών» που με βάση απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου οι τίτλοι τους είναι πλαστοί, αλλά συνεχίζουν να βλέπουν ασθενείς καθώς είναι ακόμα εγγεγραμμένοι στον Παγκύπριο Ιατρικό Σύλλογο. Μόνο την τελευταία πενταετία η Αστυνομία έχει προχωρήσει στη διερεύνηση 11 συνολικά τέτοιων περιπτώσεων, εκ των οποίων κάποιες έχουν εκδικαστεί. Πρόκειται για περιπτώσεις που έχουν καταγγελθεί ουκ ολίγες φορές από πλευράς των οργανωμένων ασθενών, με τον ΠΙΣ, ωστόσο, να μην έχει στη διάθεσή του τα νομικά εργαλεία να άρει ή να αναστείλει την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος. Η ανάδειξη της ανάγκης για αλλαγή της νομοθεσίας του ΠΙΣ ήρθε στις αρχές Αυγούστου 2021, όταν έγινε γνωστό ότι απεβίωσε από κορωνοϊό πολίτης ο οποίος είχε στην κατοχή του πλαστό πιστοποιητικό εμβολιασμού. Το πιστοποιητικό εκδόθηκε από ειδικό γιατρό που εργάζεται στην επαρχία Λάρνακας, ο οποίος μάλιστα τότε παρείχε τις υπηρεσίες του εντός του ΓεΣΥ παρόλο που είχε απασχολήσει και στο παρελθόν τις αρχές με τις «θεραπείες» κατά του καρκίνου. Και ενώ η συγκεκριμένη υπόθεση έχει ήδη πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης, ο εν λόγω γιατρός, όπως και πολλοί άλλοι που υπόκεινται σε ποινικές διώξεις, συνεχίζει να κατέχει την άδεια ασκήσεως του επαγγέλματός του. Ο ΠΙΣ βάσει της υπάρχουσας νομοθεσίας δεν έχει το δικαίωμα αναστολής της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, με τους αρμόδιους να υπόσχονται αλλαγές. Προς το παρόν έμειναν στις υποσχέσεις.

5. Ο Συνήγορος και το «βαθύ κράτος»

«Ο Συνήγορος του Ασθενούς θα κατατεθεί στη Βουλή τις επόμενες εβδομάδες» είχε αναφέρει στις 18 Απριλίου 2022 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιωμάτων των Ασθενών. Από τότε έχουν περάσει εννέα μήνες και ακόμη το νομοσχέδιο δεν έχει πάει στη Βουλή. Τον περασμένο Ιούνιο οι οργανωμένοι ασθενείς (ΟΣΑΚ) μίλησαν για «ξεδόντιασμα» του νομοσχεδίου αλλά και για «βαθύ κράτος» στον τομέα της υγείας, το οποίο «ενεργεί και αποφασίζει αγνοώντας σε πολλές περιπτώσεις τις εντολές του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας». Η συγκεκριμένη αντίδραση ήταν αποτέλεσμα της αλλαγής που θέλησε να επιβάλλει το Υπουργείο Υγείας για να σχετίζεται ο Συνήγορος μόνο με υπηρεσίες εκτός ΓεΣΥ. Η έντονη αντίδραση των οργανωμένων ασθενών έφερε νέα παρέμβαση από το Προεδρικό και την επαναφορά του νομοσχεδίου στην αρχική του μορφή, με τις διαβουλεύσεις να συνεχίζονται. Η λειτουργία του θεσμού του «Συνήγορου του Ασθενούς» αποτελεί αίτημα δεκαετιών για το οργανωμένο κίνημα των ασθενών αφού στην ουσία αποτελεί την ολοκλήρωση της εφαρμογής του νόμου που κατοχυρώνει τα δικαιώματα των ασθενών. Σύμφωνα με το σχετικό νομοσχέδιο, θα έχει την αρμοδιότητα να παρακολουθεί τον τομέα της υγείας, να συντονίζει ενέργειες και δράσεις που έχουν στόχο την προώθηση των δικαιωμάτων των ασθενών, να εισηγείται πολιτικές υγείας και να παρακολουθεί την εφαρμογή της νομοθεσίας που διέπει τα δικαιώματα των ασθενών.

6. Ανεξέλεγκτα και τα διαγνωστικά

Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΟΑΥ είναι οι παραπομπές ασθενών για εργαστηριακές εξετάσεις, οι οποίες ιδιαίτερα τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του ΓεΣΥ ήταν εκτός ελέγχου. Οι δικαιούχοι άκουσαν «δωρεάν υπηρεσίες υγείας» και έσπευσαν να κάνουν ό,τι εξέταση δεν έκαναν τα προηγούμενα έτη. Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι το γεγονός ότι κατά τα δύο πρώτα χρόνια εφαρμογής του ΓεΣΥ διενεργήθηκαν 187.785 MRIs. Το πρόβλημα όμως στην προκειμένη περίπτωση δεν αφορά μόνο την κατάχρηση των πόρων του ΓεΣΥ, αλλά και τα παιχνίδια που παίζονται εις βάρος της υγείας των ασθενών. Κατά καιρούς έχουν ακουστεί καταγγελίες ενώπιον της Επιτροπής Υγείας της Βουλής για γιατρούς οι οποίοι είναι μέτοχοι σε διαγνωστικά κέντρα και στέλνουν πολίτες για άσκοπες εξετάσεις, αγνοώντας τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτό στην υγεία τους. Πέραν των παραπάνω, πρόβλημα αποτελεί και το γεγονός ότι δεν υπάρχει νομοθεσία που να διέπει τη λειτουργία των διαγνωστικών κέντρων. Στη χώρα μας τα ακτινοδιαγνωστικά κέντρα λειτουργούν χωρίς νομοθεσία, κριτήρια και έλεγχο, και με μεταχειρισμένα, παλαιάς τεχνολογίας μηχανήματα, για τα οποία δεν υπάρχουν πια ούτε εξειδικευμένοι συντηρητές και σε ορισμένες περιπτώσεις ούτε ανταλλακτικά. Ο αριθμός των κέντρων αυτών παραμένει άγνωστος μιας και ακόμη δεν έχει ξεκινήσει ο έλεγχος των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται στο περίμενε εδώ και μήνες, ενώ στον αέρα είναι και η διαδικασία θέσπισης νομοθεσίας περί διαγνωστικών ακτινολογικών κέντρων από το Υπουργείο Υγείας.

7. Πανεπιστημιακό νοσοκομείο

Στις 7 Νοεμβρίου 2022 ο υπουργός Υγείας Μιχάλης Χατζηπαντέλα, ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών, κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Υγείας, υποσχέθηκε ότι το νομοσχέδιο για τη δημιουργία Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου θα βρίσκεται σύντομα στα χέρια των βουλευτών. Η Κύπρος είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ που δεν διαθέτει πανεπιστημιακές κλινικές ή πανεπιστημιακό νοσοκομείο. Στις 24 Μαρτίου 2022, η Επιτροπή Υγείας της Βουλής συζήτησε τον περί συνεργασίας των Πανεπιστημίων και Οργανισμού/Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Νόμο του 2020, το οποίο θα δημιουργήσει τις πανεπιστημιακές κλινικές και τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία και αποφάσισε να δώσει επιπλέον δύο μήνες παράταση για την ετοιμασία του. Από τότε έχουν περάσει οκτώ μήνες, με το νομοσχέδιο να μην έχει κατατεθεί εκ νέου στη Βουλή και το Υπουργείο Υγείας να τρέχει να προλάβει. Η συζήτηση για τη δημιουργία πανεπιστημιακού νοσοκομείου ξεκίνησε πριν από περίπου μία δεκαετία. Συγκεκριμένα, τέθηκε το ζήτημα για πρώτη φορά το 2013. Όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάστηκαν διάφορες προτάσεις ως προς το πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στη χώρα μας, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η μετατροπή του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις, όπως και πολλές άλλες που τέθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα να εκκρεμεί το νομοσχέδιο στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής από το 2017. Με το νομοσχέδιο να συζητείται ήδη μία δεκαετία, το μόνο που ελπίζει κανείς είναι ότι δεν θα χρειαστεί να «ενηλικιωθεί», πριν ψηφιστεί, όπως συνέβη στην περίπτωση του ΓεΣΥ που οι συζητήσεις επί του νομοσχεδίου άρχισαν το 2001 και ολοκληρώθηκαν όχι ένα, ούτε δύο αλλά 18 χρόνια μετά.

+1 Αρκεί μόνο το ΓεΣΥ;

Αναζητώντας στο αρχείο της εφημερίδας μας θα βρει κανείς περισσότερα από 43 ρεπορτάζ που γράφτηκαν τα τελευταία δύο χρόνια και αφορούν προβλήματα εντός αλλά και εκτός ΓεΣΥ που επηρεάζουν τους ασθενείς και σχετίζονται με την ανυπαρξία νομοθετικού πλαισίου. Η πλειονότητα των εν λόγω κειμένων δεν θα είχε γραφτεί αν δεν υπήρχε η γραφειοκρατία, η οποία δυστυχώς αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του τρόπου δράσης της πολιτείας. Μπορεί η εφαρμογή του ΓεΣΥ να έχει επιτευχθεί, ωστόσο τα προβλήματα που αφορούν τον τομέα της υγείας δεν έχουν τελειώσει. Η υφιστάμενη κυβέρνηση μπορεί να θεωρεί ότι με την υλοποίηση του ΓεΣΥ έχει «ξοφλήσει» όσον αφορά τον τομέα της υγείας, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν σημαίνει κιόλας ότι ισχύει. Τα παραπάνω νομοσχέδια είναι μόνο μερικά από εκείνα που περιμένουν την επόμενη κυβέρνηση. Ό,τι και να γίνει την επόμενη πενταετία, το ΓεΣΥ θα είναι εδώ, επειδή το θέλουν οι πολίτες. Το ζήτημα είναι από εκεί και πέρα. Πλέον δεν αρκεί μόνο να λέμε ότι έχουμε ΓεΣΥ και ότι είναι η μεγαλύτερη κοινωνική κατάκτηση.