Ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο: Τα μηνύματα από την Ευρώπη και τις ΔΟΕ

Τις τελευταίες ημέρες είχαμε το προνόμιο να έχουμε δύο ανώτερους αξιωματούχους βασικούς για το ενεργειακό μέλλον της Κύπρου, την Kadri Simson, την Ευρωπαία επίτροπο Ενέργειας, και τον Tristan Aspray, διευθυντή frontier exploration ExxonMobil. Και οι δύο προσέλκυσαν σημαντική κάλυψη στον Τύπο, αλλά όχι πάντα για τους σωστούς λόγους. Ας δούμε τι ακριβώς είπε η Kadri Simson κατά τη διήμερη επίσκεψή της στην Κύπρο και τι δεν είπε. Επίσης, τι είπε ο Tristan Aspray της ExxonMobil στη 18η ετήσια σύνοδο του Economist Cyprus Summit την περασμένη εβδομάδα που προσέλκυσε πρωτοσέλιδα.

Επίσκεψη της Kadri Simson

Η Kadri Simson βρέθηκε στην Κύπρο στις 13 και 14 Οκτωβρίου για τα εγκαίνια της κατασκευής του έργου Interconnector και για να συμμετάσχει στη συνάντηση του East Med Gas Forum (EMGF) που πραγματοποιήθηκε στις 14 Οκτωβρίου στην Κύπρο. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι είπε η επίτροπος και τα μηνύματα που άφησε για το μέλλον της ενέργειας στην Κύπρο και την περιοχή, η καλύτερη πηγή είναι η εκτενής συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Πολίτης», που δημοσιεύτηκε στις 16 Οκτωβρίου. Ο λόγος είναι ότι βασίζεται σε δικά της λόγια, σε απάντηση ερωτήσεων, χωρίς ερμηνεία.

Απαντώντας στην ερώτηση, «Η περιοχή East Med αναδεικνύεται σε βασική περιοχή για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο, ποιος είναι ο ρόλος της Κύπρου;», είπε: «Οι γείτονές μας έχουν έναν ιδιαίτερο ρόλο να διαδραματίσουν στο ενεργειακό μας μέλλον (της Ευρώπης) και θέλουμε να δούμε ότι η γειτονιά μας μπορεί να φροντίσει τις δικές της ανάγκες. Σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου παρατηρούμε αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας. Και θέλουμε να τους υποστηρίξουμε στο πώς μπορούν να εξασφαλίσουν την κατανάλωση προωθώντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας». Στη συνέχεια μίλησε για το Interconnector και την αναμφισβήτητη σημασία του.

Μίλησε, επίσης, για τις πολλά υποσχόμενες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών λύσεων και αντικατάστασης του ρωσικού αερίου. Αλλά συνέχισε λέγοντας: «Δυστυχώς, πολλές από τις ανακαλύψεις δεν θα είναι διαθέσιμες κατά τα επόμενα χρόνια. Και από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να αναλυθεί εάν υπάρχει ζήτηση στην ευρωπαϊκή αγορά για τις επόμενες δεκαετίες».

Αναζητώντας σαφήνεια, ο δημοσιογράφος ρώτησε εάν «το φυσικό αέριο παραμένει επομένως χρήσιμο για τον ενεργειακό τομέα της Ευρώπης». Επιβεβαίωσε ότι «η Ευρώπη θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί φυσικό αέριο για τις επόμενες δεκαετίες. Ταυτόχρονα, κάνουμε ό,τι μπορούμε για την απανθρακοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου μακροπρόθεσμα. Έτσι, ορισμένοι τομείς θα αντικαταστήσουν το φυσικό αέριο με υδρογόνο. Για παράδειγμα, και αυτή είναι μια επένδυση που υποστηρίζεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ».

Στη συνέχεια μίλησε για την πράσινη μετάβαση. «Ο στόχος είναι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 με την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μέτρων ενεργειακής απόδοσης για την εξοικονόμηση ενέργειας. Αν τα πετύχουμε όλα αυτά… τότε θα μειώσουμε την κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ κατά 30% έως το 2030 και δεν θα χρειαζόμαστε πλέον ρωσικό φυσικό αέριο. Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο και απαιτείται ταχύτερη δράση από μέρους μας. Πρέπει να αντικαταστήσουμε, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Πρέπει να βρούμε εναλλακτικές προμήθειες φυσικού αερίου».

Αλλά δεν συμπεριέλαβε την Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ των εναλλακτικών προμηθειών. Είπε: «Μέχρι στιγμής, το φυσικό αέριο από τη Ρωσία έχει αντικατασταθεί από υγροποιημένο φυσικό αέριο ή φυσικό αέριο από αγωγούς από τη Νορβηγία στην Ευρώπη, το Αζερμπαϊτζάν ή την Αλγερία. Και το LNG από τις ΗΠΑ έπαιξε σημαντικό ρόλο – όλα από ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις». Αναφέρθηκε επίσης στα μέτρα που συζητούνται επί του παρόντος από τους Ευρωπαίους ηγέτες για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τις στρατηγικές με τις οποίες θα μειωθεί η κατανάλωση φυσικού αερίου.

Όσον αφορά τη συμμετοχή της στη συνάντηση του EMGF, είπε ότι βρήκε το φόρουμ χρήσιμο, όχι μόνο όσον αφορά τη συζήτηση για το φυσικό αέριο, αλλά και «για μελλοντικά έργα και πώς αυτή η περιοχή μπορεί να επιταχύνει την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Γιατί μια μέρα, αυτοί οι αγωγοί φυσικού αερίου πρέπει να είναι έτοιμοι για υδρογόνο και πρέπει να λειτουργήσουν μετά το 2050, αλλά μετά πρέπει να μεταφέρουν καθαρό αέριο». Ανέλυσε δε τις στρατηγικές της ΕΕ για το υδρογόνο και για το τι κάνει η Ευρώπη για να επιτύχει την ενεργειακή ανεξαρτησία.

Σε όλα τα στάδια της συνέντευξής της απέφυγε να δημιουργήσει προσδοκίες ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο φυσικό αέριο/LNG στην Ανατολική Μεσόγειο, εκτός από αυτά που έχουν δεσμευτεί μέσω του Μνημονίου Συναντίληψης ΕΕ-Αιγύπτου-Ισραήλ που υπογράφηκε τον Ιούνιο. Οι ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο είναι βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, δηλαδή έως το 2030 –που είναι και η διάρκεια του Μνημονίου – για να υποστηριχθεί η προσπάθεια για σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Κατά τη συνάντηση του EMGF, οι υπουργοί Ενέργειας των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου δήλωσαν πολύ ξεκάθαρα τι θα ήθελαν να δουν να συμβεί - μπορείτε να το αποκαλέσετε «η λίστα επιθυμιών εκμετάλλευσης φυσικού αερίου Ανατολικής Μεσογείου». Πρέπει να τονισθεί ότι ο Αιγύπτιος υπουργός Ενέργειας, Tareq El Molla, ζήτησε από την ΕΕ και μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως η ΕΤΕπ και η EBRD, να επενδύσουν στην ανάπτυξη έργων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάτι που είναι απίθανο να συμβεί, ειδικά καθώς η ΕΤΕπ και η EBRD έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν χρηματοδοτούν πλέον έργα φυσικού αερίου. Μάλιστα, ο πρόεδρος της ΕΤΕπ είπε πέρυσι ότι «το φυσικό αέριο τελείωσε».

Είναι σημαντικό να ακούσουμε προσεκτικά τι είναι αυτό που επιδιώκει η ΕΕ και να προσέξουμε τα μηνύματα της Kadri Simson. Το να τα αγνοούμε αυτά και να διατηρούμε το «όνειρο» εξαγωγών φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη τα επόμενα λίγα χρόνια, αποσπά την προσοχή από αυτό στο οποίο θα έπρεπε να επικεντρωθούμε: «τη ραγδαία προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας». Αυτό ακριβώς συνέστησε η Kadri Simson.

Οι νέες ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο είναι μέσα σε αυτή τη δεκαετία και, ως εκ τούτου, μπορούν να προέλθουν μόνο από υπάρχουσες εγκαταστάσεις παραγωγής και εξαγωγής.

Με την επιτάχυνση της μετάβασης της ΕΕ στην πράσινη ενέργεια και το υδρογόνο, το μέλλον της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξαρτηθεί από μια νέα στρατηγική που θα βασίζεται στην ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με την αποθήκευση ενέργειας, την αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και τη χρήση φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο, για την υποστήριξη των ΑΠΕ κατά την ενεργειακή μεταβατική περίοδο.

Τι ακριβώς είπε ο Tristan Aspray;

Και τώρα κάτι διαφορετικό. Ένα καλό παράδειγμά του χάθηκε στη μετάφραση.

Στην παρουσίασή του στο Economist Summit την Τετάρτη, ο Tristan Aspray επανέλαβε αυτό που είπε πολλές φορές στο παρελθόν: ότι η ανάπτυξη πόρων υδρογονανθράκων απαιτεί επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις κοινοπραξίες. Για να γίνει αυτό, ο κλάδος απαιτεί κατάλληλη υποστήριξη μέσω προβλέψιμων δημοσιονομικών πολιτικών, δηλαδή μακροπρόθεσμη σταθερότητα στις κυβερνητικές φορολογικές πολιτικές για τους υδρογονάνθρακες. Αυτό μεταφράστηκε ως απαίτηση «δημοσιονομικής υποστήριξης», δηλαδή υποστήριξη στα επενδυτικά κεφάλαια. Με άλλα λόγια, κάτι εντελώς διαφορετικό και εντελώς άσχετο με αυτό που είπε ο Aspray, και σίγουρα όχι με αυτό που ζητούν οι ΔΟΕ.

Είπε, επίσης, ότι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου είναι μικρά και σε βαθιά νερά και ακριβά στην ανάπτυξη, απαιτώντας μακροπρόθεσμες εξαγωγές. Ζήτησε από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και από την Ευρώπη να παράσχουν διαβεβαιώσεις σχετικά με τη μελλοντική ασφάλεια της ζήτησης – με άλλα λόγια να γίνουν αποδεκτά μακροπρόθεσμα συμβόλαια αγοράς φυσικού αερίου για να διευκολύνουν την ανάπτυξή τους.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου