Έτσι θα αποκαλύπτονται οι διεφθαρμένοι πολιτικοί - Η δέσμευση επτά υποψηφίων για το Πόθεν Έσχες 

Οι επτά υποψήφιοι για την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Αβέρωφ Νεοφύτου, Ανδρέας Μαυρογιάννης, Αχιλλέας Δημητριάδης, Γεώργιος Κολοκασίδης, Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, Μάριος Ηλιάδης και Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς υπέγραψαν δήλωση-δέσμευση ότι, σε περίπτωση εκλογής τους θα προωθήσουν προς υλοποίηση την πρόταση που τέθηκε ενώπιον και της Βουλής πριν από περίπου δύο χρόνια, για τροποποίηση της νομοθεσίας που διέπει το «Πόθεν Έσχες». Η μελέτη αυτή ετοιμάστηκε από τους δύο έγκριτους και ανεξάρτητους λογιστές/ελεγκτές κ.κ. Χρήστο Παναγιωτίδη και Νίκο Συρίμη σε συνεργασία με τον νομπελίστα οικονομολόγο κ. Χριστόφορο Πισσαρίδη κάτω από τον τίτλο «Λευκή Βίβλος: Οι καταστάσεις περιουσίας των πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων (ΠΕΠ) και το συναφές ‘Πόθεν Έσχες’ στην Κύπρο». Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, που δημοσιοποίησαν την περασμένη Δευτέρα τη συμφωνία τους με τους επτά προεδρικούς υποψηφίους, η πατρίδα μας έχει ανάγκη ενός ανεξάρτητου και αξιόπιστου συστήματος «από πού τα βρήκες;» (Πόθεν Έσχες;) το οποίο κάθε χρόνο θα προσδιορίζει και θα ποσοτικοποιεί όλες τις πηγές των εισοδημάτων των ΠΕΠ, ήτοι Προέδρου της Δημοκρατίας, των υπουργών, των βουλευτών και των κρατικών αξιωματούχων. Τονίζοντας εμφαντικά πως, όποιος αρνείται τη διαφάνεια δεν πρέπει να έχει θέση στην πολιτική.

Τι προβλέπει η μελέτη

Ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης και οι εγκεκριμένοι λογιστές/ελεγκτές Χρήστος Παναγιωτίδης και Νίκος Συρίμης υποδεικνύουν στη μελέτη τους μια σειρά από αλλαγές που πρέπει να επέλθουν στην κείμενη νομοθεσία για το «Πόθεν Έσχες» προκειμένου να καταστεί λειτουργική και αποτελεσματική ως προς τον έλεγχο των αξιωματούχων για αθέμιτο πλουτισμό.

Η νομοθεσία ως έχει σήμερα δεν εξυπηρετεί τον σκοπό της. Οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» κατατίθενται στο γραφείο της προέδρου της Βουλής χωρίς να διασφαλίζεται ανεξάρτητος, αξιόπιστος και αποτελεσματικός έλεγχος. Όλα γίνονται για το θέαμα, για το θεαθήναι. Πρόκειται για μια κοροϊδία διαρκείας, όπου βουλευτές ελέγχουν εαυτούς και τους συναδέλφους τους στη Βουλή και στα κόμματα για αθέμιτο πλουτισμό. Από το 2004 που ψηφίστηκε η επίμαχη νομοθεσία για το «Πόθεν Έσχες» μέχρι και σήμερα, δηλαδή για 18 συναπτά έτη, δεν εντοπίστηκε ούτε και μια περίπτωση αθέμιτου πλουτισμού αιρετού ή και κρατικού αξιωματούχου. Τυχαίο;

Ειδικότερα, οι κ. Πισσαρίδης, Συρίμης και Παναγιωτίδης εισηγούνται, μεταξύ άλλων, τις εξής αλλαγές στην κείμενη νομοθεσία για το «Πόθεν Έσχες»:

>> Τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να απεικονίζονται στο ιστορικό τους κόστος, δηλαδή στην τιμή κτήσεώς τους και όχι στην τρέχουσα τους αξία. Το κόστος κτήσεως του περιουσιακού στοιχείου είναι το στοιχείο που πρέπει να αιτιολογηθεί ως προς το πώς χρηματοδοτήθηκε η απόκτησή του.

>> Για πρακτικούς λόγους, οι καταστάσεις περιουσίας να συντάσσονται με ημερομηνία αναφοράς την τελευταία ημέρα του κάθε ημερολογιακού έτους, δηλαδή, την 31 Δεκεμβρίου, διότι, η εξασφάλιση των αναγκαίων πληροφοριών από τις τράπεζες, τις επενδυσιοδόχους εταιρείες, τους εργοδότες κ.λπ. κατά την 31η Δεκεμβρίου είναι πολύ εύκολη ενώ, αντίθετα, η εξασφάλιση των ίδιων στοιχείων σε άλλες ημερομηνίες είναι από δύσκολη έως αδύνατη.

>> Οι καταστάσεις περιουσίας πρέπει να συντάσσονται κατά ομοιόμορφο τρόπο με τη χρήση μηχανογραφημένων εντύπων ώστε να καθίστανται εύκολα συγκρίσιμες τόσο διαχρονικά όσο και με τις καταστάσεις περιουσίας των άλλων πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων.

>> Η δημοσιοποίηση των στοιχείων του «Πόθεν Έσχες» θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο εύκολα προσπελάσιμο και εύκολα αναγνώσιμο από το ευρύ κοινό. Στα δημοσιοποιούμενα στοιχεία δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στοιχεία που θα μπορούσαν να εκθέσουν σε αχρείαστο κίνδυνο το πολιτικά εκτεθειμένο πρόσωπο ή την οικογένειά του όπως είναι οι αριθμοί ταυτοτήτων, τραπεζικών λογαριασμών κ.λπ.

Οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων

Για τη σύνταξη των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων θα πρέπει να ακολουθούνται τα εξής βήματα σύμφωνα με τους κ. Πισσαρίδη, Συρίμη και Παναγιωτίδη:

1. Συγκέντρωση των αναγκαίων στοιχείων και πληροφοριών που αφορούν τα επιμέρους περιουσιακά στοιχεία κατά τη συγκεκριμένη ημερομηνία αναφοράς (π.χ. την 31η Δεκεμβρίου 2021). Τα στοιχεία αυτά πρέπει να αρχειοθετούνται από τον ελεγχόμενο αξιωματούχο κατά τρόπο συστηματικό ώστε να είναι εύκολα προσπελάσιμα.

2. Ανάλυση των στοιχείων ώστε να αντληθούν τα αναγκαία συγκεντρωτικά στοιχεία. Για το έργο αυτό θα πρέπει να αξιοποιούνται τα προσφερόμενα εργαλεία όπως για παράδειγμα, η άντληση της κίνησης των τραπεζικών λογαριασμών σε ηλεκτρονική μορφή και η ταξινόμηση των εισροών και των εκροών ενός λογαριασμού ανάλογα με τη φύση της κάθε συναλλαγής όπως για παράδειγμα μισθοί, τόκοι, παρακρατηθέντες φόροι, αγορά αυτοκινήτων, αγορά έργων τέχνης, αγορά κοσμημάτων, δωρεές ληφθείσες και δοθείσες, δίδακτρα, ένδυση και υπόδηση, σίτιση, ψυχαγωγία, επιδιορθώσεις κ.λπ.

3. Η εμπλοκή από μέρους του ελεγχόμενου αξιωματούχου ενός λογιστή στη διαδικασία αυτή είναι ενδεδειγμένη γιατί ένας λογιστής είναι εξοικειωμένος με όλες τις επιμέρους διαδικασίες που υπεισέρχονται στη σύνταξη και την τεκμηρίωση οικονομικών καταστάσεων αλλά και στη συστηματική τεκμηρίωση των σχετικών πληροφοριών ώστε να διασφαλίζεται η μηχανική ορθότητα των παρατιθέμενων στοιχείων. Η διασφάλιση της ορθότητας των υποβαλλομένων δηλώσεων «Πόθεν Έσχες» πρέπει να βαρύνει αποκλειστικά τον ελεγχόμενο αξιωματούχο και τον λογιστή του.

4. Στις συντασσόμενες καταστάσεις περιουσίας να περιλαμβάνονται και εκείνα τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν τη μορφή εμπιστευμάτων και της κινητής περιουσίας καθώς και οι δωροδοτικές και οι δωροληπτικές πράξεις.

Έλεγχοι από ανεξάρτητη Αρχή

Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, η διαχείριση του συστήματος του «Πόθεν Έσχες» πρέπει απαραιτήτως να είναι ευθύνη μιας ανεξάρτητης αρχής. Θεωρώντας ότι η διαχείριση του συστήματος από βουλευτές όπως προβλέπει η υφιστάμενη νομοθεσία είναι άκρως απαράδεκτη λόγω της προφανούς σύγκρουσης συμφερόντων. Σύμφωνα με τους κ. Πισσαρίδη, Παναγιωτίδη και Συρίμη η εμπλοκή του Τμήματος Φορολογίας στον έλεγχο των δηλώσεων «Πόθεν Έσχες» έχει προφανή πλεονεκτήματα, το σημαντικότερο των οποίων θα είναι ο εντοπισμός αδήλωτων και συνεπώς μη φορολογηθέντων εισοδημάτων αλλά και η αξιοποίηση της δυνατότητας των φορολογικών αρχών να διασταυρώσουν τα δηλούμενα στοιχεία μέσω των διαφόρων άλλων πηγών πληροφοριών που έχουν στη διάθεσή τους.

Προχωρεί με αλλαγές η Βουλή

Σειρά τροποποιήσεων στην κείμενη νομοθεσία που διέπει τον έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων - «Πόθεν Έσχες» των ανώτατων κρατικών και αιρετών αξιωματούχων όπως και των συζύγων και των ανήλικων τέκνων τους, δρομολογεί η Επιτροπή Θεσμών της Βουλής στη βάση και της μελέτης που ετοίμασαν οι κ. Πισσαρίδης, Παναγιωτίδης και Συρίμης. Μέχρι στιγμής, επιτεύχθηκε συμφωνία ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών για να επέλθουν οι ακόλουθες τροποποιήσεις στην κείμενη νομοθεσία:

1. Οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» να υποβάλλονται ηλεκτρονικά. Με τη χρήση μηχανογραφημένων εντύπων οι δηλώσεις περιουσίας θα συντάσσονται κατά ομοιόμορφο τρόπο. Έτσι, θα καθίστανται εύκολα συγκρίσιμες τόσο διαχρονικά όσο και με τις καταστάσεις περιουσίας των άλλων πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων. Tο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής ανέλαβε τη μηχανογράφηση της διαδικασίας υποβολής των δηλώσεων των περιουσιακών στοιχείων των ελεγχόμενων αξιωματούχων.

2. Οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» να υποβάλλονται κάθε χρόνο με ημερομηνία αναφοράς την τελευταία ημέρα του κάθε ημερολογιακού έτους, δηλαδή, την 31η Δεκεμβρίου όπου η εξασφάλιση των αναγκαίων πληροφοριών από τις τράπεζες, τις επενδυσιοδόχους εταιρείες, τους εργοδότες κ.λπ. είναι πολύ εύκολη. Με βάση την κείμενη νομοθεσία, οι δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» υποβάλλονται από τους ελεγχόμενους αξιωματούχους τις εξής περιόδους: Τρεις μήνες από την ανάληψη του αξιώματός τους, τρεις μήνες από την παραίτηση ή την απώλεια του αξιώματός τους και τρία χρόνια από τον χρόνο ανάληψης του αξιώματός τους.

3. Λεπτομερείς δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» και τεκμηρίωση. Οι ελεγχόμενοι αξιωματούχοι θα καταχωρίζουν ηλεκτρονικά την κίνηση των τραπεζικών τους λογαριασμών όπου θα αποκαλύπτονται και οι συναλλαγές τους όπως αγορά ακινήτων ή οχημάτων, αγορά έργων τέχνης και κοσμημάτων κ.λπ. Παράλληλα, οι ελεγχόμενοι αξιωματούχοι θα είναι υποχρεωμένοι να αποκαλύπτουν και την αξία των μετοχών που έχουν στην κατοχή τους. Σήμερα, η αποκάλυψη των στοιχείων αυτών περιορίζεται μόνο στον αριθμό των μετοχών και στο όνομα των εταιρειών. Θα δηλώνονται, επίσης, τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν τη μορφή εμπιστευμάτων, η κινητή περιουσία όπως και οι δωροδοτικές και οι δωροληπτικές πράξεις.

ΕΕ: Σε ποιες χώρες δημοσιοποιείται το «Πόθεν Έσχες»

Σύμφωνα με μελέτη που ετοίμασε η Υπηρεσία Ερευνών της Βουλής κατόπιν αιτήματος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής για το «Πόθεν Έσχες», στις περισσότερες χώρες της ΕΕ και συγκεκριμένα σε 24, υπάρχει υποχρέωση δημοσιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων των βουλευτών που απορρέει από σχετική νομοθεσία. Ωστόσο, ο τρόπος δημοσιοποίησης των δεδομένων διαφέρει από χώρα σε χώρα.

Στις πλείστες χώρες όπως Αυστρία, Δανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Φινλανδία και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων των βουλευτών-ευρωβουλευτών αναρτώνται στον ιστότοπο του Κοινοβουλίου. Σε άλλες χώρες όπως Βουλγαρία, Εσθονία, Καναδάς, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβενία και Τσεχία η ανάρτηση των δηλώσεων «Πόθεν Έσχες» γίνεται σε ξεχωριστό ιστότοπο. Για παράδειγμα, στην Κροατία η δημοσιοποίηση γίνεται στον διαδικτυακό τόπο της Επιτροπής για τη Σύγκρουση Συμφερόντων (Commission for Conflict of Interest) που είναι ανεξάρτητο κρατικό όργανο. Στη Γαλλία η δήλωση περιουσιακής κατάστασης δεν δημοσιοποιείται στο διαδίκτυο αλλά είναι φυσικώς προσβάσιμη σε συγκεκριμένα κρατικά κτήρια. Ωστόσο, υπάρχει υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης συμφερόντων και δραστηριοτήτων (επαγγελματικό ασυμβίβαστο) στον διαδικτυακό τόπο της Ανώτατης Αρχής για τη Διαφάνεια στον Δημόσιο Βίο. Στην Εσθονία η δημοσιοποίηση γίνεται μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος της Εφορίας (e-tax board). Το μητρώο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Οικονομικών και της Επιθεώρησης Προσωπικών Δεδομένων (Data Protection Inspectorate). Στη Σουηδία τα περιουσιακά δεδομένα των βουλευτών δεν δημοσιοποιούνται στο διαδίκτυο. Το μητρώο οικονομικών συμφερόντων τηρείται στη Γραμματεία του Συμβουλίου του Κοινοβουλίου και είναι δημόσια προσβάσιμο.

Δεν υπάρχει υποχρέωση δημοσιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων των βουλευτών στο Βέλγιο, στη Γερμανία και Ολλανδία. Στο Βέλγιο δεν δημοσιοποιείται δήλωση περιουσιακής κατάστασης, ωστόσο, υπάρχει υποχρέωση δημοσιοποίησης δήλωσης αξιωμάτων και απασχόλησης. Στην Ολλανδία, επίσης, δεν δημοσιοποιούνται τα περιουσιακά στοιχεία των βουλευτών. Ωστόσο, τα δώρα, τα ταξίδια και οι θέσεις εργασίας τους καταχωρίζονται από τους βουλευτές σε ένα δημόσιο μητρώο, το οποίο, αναρτάται σε εξειδικευμένη ιστοσελίδα. Στη Γερμανία τα μέλη της Βουλής δεν υποχρεούνται σε δήλωση περιουσιακών στοιχείων.