Σήμερα γράφουν όπως συντυχάννουν οι Γιώργος Ζερβίδης και Γιώργος Φράγκος

Ώσπου νάρτει η ώρα σου

Του Γιώργου Ζερβίδη*

Αθθυμούμαι τη γιαγιά μου να λαλεί το ίδιο πράμα όποτε εσυναφέρναμεν το στρατό που ήμουν μιτσής. «Ώσπου νάρτει η ώρα σου έθθα έσιει γιε μου». Τζιαι όι μόνον επήα αλλά σε λίους μήνες πάει τζιαι ο γιος μου. Άλλοι τζιαιροί όμως τότε, άλλοι τωρά. Εμάς οι συνθήκες ήταν σχεδόν πρωτόγονες, η αλήθκεια όμως εν το πολλοκαταλαβαίναμε αφού σχεδόν πρωτόγονη ήταν τζιαι η ζωή μας. Άμα συγκρίνεις με τωρά τουλάχιστον.

Αθθυμούμαι

Αθθυμούμαι σαν σήμερα την ημέρα που εκατατάγηκα στο ΚΕΝ Λάρνακας, αφού ήμουν Βαρωσιώτης. Οι φίλοι μου ούλλοι ανηφόρησαν για το ΚΕΝ Πάφου. Η πρώτη εικόνα που είδα μπροστά μου μόλις πέρασα την πύλη, ήταν ένας νεοσύλλεκτος να φακκά γυρούς που μιάν παλλούρα μες την τεράστια αυλή του ΚΕΝ τζιαι να φωνάζει μες το λάλλαρο ένα πελλοσύνθημα που αθθυμούμαι ακόμα αλλά εν μπορώ να το γράψω. Καψόνι που ένα λοχία που μας παραλάμβανε. Ήταν δύσκολες πολλά οι μέρες του ΚΕΝ. Σαράντα μέρες χωρίς έξοδο, εμεινήσκαμεν μέσα σε κάτι τσίγκενους θαλάμους καμιά τριανταρκάν άτομα, χωρίς εαρκοντίσιον φυσικά, τζιαι χωρίς νερό για μπάνιο. Το νερό έρκετουν κάθε θκυο - τρεις μέρες για τρεις ώρες, η ώρα τέσσερις το πρωί. Πίττι πίττι έστασσεν τζιαι έπρεπε να σηκωστούμε μες το πισσούριν τζιαι να καρτερούμε σειρά να λουθούμεν με τα κλεφτοφάναρα. Όσον επρολαβαίναμε δηλαδή, γιατί επαουρίζαν οι άλλοι που εκαρτερούσαν σειρά.

Μες τον λάλλαρον

Κάθε μέρα σχεδόν πορεία στο πεδίο βολής, μέσα στα ξεροχώματα τζιαι το λάλλαρον. Με τα κράνη τα σιδερένια τζιαι τα μαρτίνια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Αθθυμούμαι το κράνος είσιεν τζιαι μια βίδα μες τη μέση τζιαι έμπαινε μες την τζιεφαλή μας. Ούλλοι είχαμε σημάδι που τζιείντη βίδα. Τα ρούχα μας άπλυτα σαράντα μέρες, εγίναν άσπρα που το άλας που έφκαινε που το δρώμα. Είχαμεν θκυο αλλαξιές. Μες το θάλαμο εφύρνεσουν να μπεις που τη μυρωθκιά αλλά μετά εσυνήθιζες. Ήμασταν η τελευταία σειρά που έφτασεν τες πατανίες. Εν εμπορούσαμε δηλαδή να φκάλουμε τες πατανίες που το κρεβάτι, αλλά να στρώνουμεν τα σεντόνια μας πουπάνω τους. Ετσιμπούσαν μας, τζιαι εγεμώσαμεν ούλλοι πιτυρίαση. Την πρώτη μέρα εδώκαν μας τζιαι καραβάνες τζιαι δίσκους, για να τρώμεν. Ήταν βουττημένα μες τους γράσους τζιαι για να τες καθαρίσουμεν ετρίφκαμεν τες με χώμα τζιαι νερό με το σιέρι. Φτώμα λέσιην. Μες την αυλή είσιεν τζιαι έναν τηλεφωνικό θάλαμο. Εστεκούμαστεν ουρά πόξω άμαν είχαμε ελεύθερο χρόνο τζιαι επιάνναμε τους δικούς μας ή κανένα αίσθημα όποιος είσιεν. Άμαν εμίλας πάνω που ένα λεπτό, εφακκούσαν το θάλαμο οι πόξω, σήμα ότι επέρασεν η ώρα σου.

15/11/1983

Μετά εστείλαν μας στες μονάδες μας. Εγώ κατέληξα πεζικό, σε ένα στρατόπεδο έξω που τη Λευκωσία. Η πρώτη νύχτα ήταν δύσκολη. Εφάμεν τζι’ εκάτσαμεν που τους παλιούς. Τούτο το πράμα όμως μας έδεσε σαν νέους τζιαι εκάμαμε δυνατές φιλίες. Δεκαπέντε του Νιόβρη το 1983 ανακηρύσσεται το ψευδοκράτος τζιαι ήμασταν επιφυλακή μια εφτομάδα. Ετζιοιμούμασταν μες το όρυγμα, μες τες λάσπες τζιαι τα νερά, με το σιέρι στη σκανδάλη. Ήμασταν σίουροι ότι εννά εγινίσκετουν πόλεμος αλλά εν μας πολλοέκοφτεν η αλήθκεια. Εκάμναμεν σενάρια μάλιστα τζιαι εσπάζαμεν πλάκα. Η αφέλεια τού νέου.

Στη σκοπιά

Έκατσα εννιά μήνες τζιειπάνω τζιαι μετά επήραν με μετάθεση στην πράσινη γραμμή στη Λευκωσία. Εκατέληξα σε ένα φυλάκιο με τρεις άλλους, στην πιο κοντινή σκοπιά με τους Τούρκους που έσιει η πράσινη γραμμή. Την προηγούμενη εφτομάδα, είχαν παίξει οι Τούρτσιοι ένα στρατιώτη μας που είσιεν πάρε δώσε με τουρκοκύπριους στρατιώτες. Επήρεν το είδηση ο Τούρκος αξιωματικός, τζιαι εστήσαν του την. Εφάν τον μες τη νεκρή ζώνη. Αμέσως δόθηκε η εντολή για διπλοσκοπιά, να φκάλλουν δηλαδή σκοπιά ένας νέος με ένα παλιό μαζί. Η πρώτη νύχτα ήταν φοϊτσιάρικη. Ο παλιός που ήταν να φκάλει μαζί μου σκοπιά εν εξύπναν τζιαι όταν προσπάθησα πολλά να τον ξυπνήσω, εξετίμασεν με ο βούρκαρος. Εν ήξερα ακριβώς που ήταν η σκοπιά. Έπρεπε να περάσω μέσα που τα χαλαμάντουρα των σπιθκιών, μέσα που κάτι μονοπάθκια για να πάω. Έβρεσιεν πολλά τζιαι ήταν ψόφος. Εξεκίνησα να πάω τζιαι άκουα τες πόρτες που εφακκούσαν τζιαι τα παράθυρα που ετρίζαν. Σε κάποια φάση επέτασεν μια νυχτερίδα που πάνω μου. Εχρειάστηκα τα. Έτρεμεν η ψυσιή μου, ειδικά όταν είδα την τούρτσικη σημαία που πάνω μου. Ενόμισα πως έδωκα μες τα κατεχόμενα. Τελικά ήβρα τη σκοπιά τζιαι έφα τζιαι φωνές που τους προηγούμενους πως άρκησα 10 λεπτά. Η σκοπιά ήταν 3-6, γερμανικό νούμερο. Ο Τούρκος απέναντι έσυρνε πέτρες τζιαι εξατίμαζε με στα ελληνικά. Εκατάλαβεν αλόπως πως ήμουν νέος. Εγώ ήμουν μες τα πετσιά μου τζιαι επερίμενα να ξημερώσει. Ήταν αιώνας. Στες δέκα μέρες εξιφοήθηκα τζιαι έσυρνα τους τζι’ εγώ πέτρες. Μια μέρα ήρτεν ο σιύλλος τους ο αραπάσιης ποδά τζιαι έπια τον. Ένας πολλά ωραίος μαύρος σιύλλος με μακρύ τρίχωμα. Εφωνάζαν να τους τον στείλω πίσω, αλλά εγώ επερίπαιζα τους. Εκάμαμεν τον δικό μας.

«Υπόδειγμα στρατιώτη»

Μια νύχτα επιάσαμεν έναν αυτόμολο τούρκο στρατιώτη που ήρτεν, που το τάγμα των τεθωρακισμένων τους στην Κυθρέα, περπατητός. Ήταν όπως τον γέρημο. Η στολή του ήταν ξιμαρισμένη τζιαι εβρώμεν. Πρέπει να έφαεν τζιαι ξύλο που τους δικούς του. Ήρτεν ποδά τζιαι επήεν στο σκοπό μας να παραδοθεί. Τζιείνος ετζιοιμάτουν τζι’ εξύπνησεν τον. Ελαώθηκεν ο δικός μας τζιαι έβαλεν τον να γονατίσει με τα σιέρκα πας την κελλέν. Έπιαμμε τηλέφωνο τζιαι επήα τζιαμέ, όσπου να έρτουν που το τάγμα να τον παραλάβουν. Την άλλη μέρα εκάλεσεν ο Διοικητής αναφορά ούλλο το τάγμα τζιαι ετίμησε το δικό μας που ετζιοιμάτουν πας τη σκοπιά, για τη σωστή αντίδραση του τζιαι τα αντανακλαστικά του. «Υπόδειγμα στρατιώτη» μας είπε. Έδωκέν του, μάλιστα, είκοσι μέρες τιμητική άδεια. Εφυρτύκαμεν ούλλοι που το γέλιο. Άδεια δεν εδικαιούμαστεν γιατί εν εφκαίνναν τα νούμερα, ούτε διανυκτέρευση. Έπιασα μόνο μια φορά εικοσιτετράωρη. Οι υπόλοιπες ήταν πεντάωρες άδειες, αλλά έτρωα την ώρα μου στα λεωφορεία τζιαι το ώτοστοπ. Οι δικοί μου εν εξέραν ακριβώς που υπηρετούσα. Εν ήθελα να τους αγχώσω.

Άλλοι τζιαιροί

Γενικά επέρασα καλά. Εν έχω παράπονο. Δύσκολα αλλά καλά. Έμαθα πολλά στο στρατό που με εβοηθήσαν μετά. Εσκληροπέτσιασα, ωρίμασα τζιαι έκαμα καλούς φίλους. Τωρά εννά πάει ο γιός μου. Άλλιοι τζιαιροί, άλλες συνθήκες, ίδιος ο σκοπός. Εν ηξέρω αν ώσπου νάρτει η ώρα του γιου του εννά έσιει ακόμα στρατό. Μπορεί τζιαι να λυθεί ως τότε τζιαι να καταργηθεί.

*Ο Γιώργος Ζερβίδης είναι Ακαδημαϊκός, Σύμβουλος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας, Εκπαιδευτής.

___________________________________________

Η κκελλέ μου η κουλούμπρα…

Του Γιώργου Φράγκου*

Λέξεις, φράσεις τζιαι εκφράσεις που την κυπριακήν διάλεχτον πλάσκουνται που μόνες τους «ακάλεστες» στες καθημερινές μου κουβέντες όταν συντυχάννω με φίλους, συγγενείς τζιαι συναδέλφους. Tζιαι τούτον συμβαίνει κυρίως όταν μιλώ χαλαρά, κουβεντιαστά, παρεΐστικα. Με θκυο λόγια, με φίλους, συγγενείς τζιαι συναδέλφους, συντυχάννω ελεύθερα, όπως μου έρτει. Διότι η ουσία είναι το νόημαν της κουβέντας μας τζιαι όι οι λοής λοής λεκτικοί φαρμπαλλάες. Συνομπλάσκουμαι όμως με τα κυπριακά τζιαι όταν μάχουμαι με τες θκυο μεγάλες μου αγαπημένες, την λογοτεχνίαν τζιαι την δημοσιογραφίαν. Δαμαί το πράμαν αλλάσσει, διότι έσσιει τζιαι ασθητικήν διάσταση.

Στην κυπριακήν λογοτεχνίαν ειδικά, επειδή έσσιει πολλά χρόνια που την θκιαβάζω με πάθος τζιαι αφοσίωση, επαρατήρησα ότι οι λογοτέχνες μας τζυλούν μες τες αγκάλες της διαλέχτου, άμαν πονούν πολλά, άμαν σιέρουνται πολλά, τζιαι άμαν αγαπούν πολλά. Γενικά, στα κορυφαία συναισθήματα, η διάλεχτος είναι μεάλη βοήθεια, για τα ζουμιά τζιαι τα αρώματά της, για τες πλουμιστές εικόνες της τζιαι ούλλην την ομορκιάν της. Άρα το συμπέρασμαν μου ένι ότι οι λογοτέχνες μας, όποτε έχουσιν εκφραστικά κενά, βουρούν να τα στουππώσουν με την γλώσσαν του παππού τζιαι της γιαγιάς τους. Μεάλον ποκούμπιν η διάλεχτος, στην ποίησην, όταν ο στίχος παίρνει την μορφήν της κραυγής, της τσιριλλιάς, τζιαι στην πεζογραφίαν, στα διαλογικά μέρη διηγημάτων τζιαι μυθιστορημάτων ή τζιαμαί που ο ήρωας συλλοΐζεται μανιχός του.

Τωρά σε ό,τι έσσιει σχέσην με την δημοσιογραφίαν, πάλε εν η εκφραστικότητα που μας κουντά τζιαι βιζακώννουμεν πα στην διάλεχτον. Κυρίως εις τα ρεπορτάζ αλλά τζιαι στην αρθρογραφίαν, άμαν θέλουμεν να δώσουμεν έμφασην, άμαν θέλουμεν να εντυπωσιάσουμεν, άμαν θέλουμεν να κάμουμεν το κομμάτιν μας, σύρνουμεν τζιαι μιαν λέξη ή μιαν έκφρασην που την κυπριακήν διάλεχτον τζιαι …ξεχαρμανιάζουμεν! Δεν λαλώ ότι εν κακή αυτή η πρακτική, φτάνει να γινίσκεται αυθόρμητα, αβίαστα τζιαι όι με υπολογισμούς τζιαι πονηρκές.

Για το πως συντυχάννουμεν μεταξύ μας, εν το συζητώ. Ούλλοι ξέρουμεν, ούλλοι καταλαβαίνουμεν πότε το κάμνουμεν. Κυρίως άμαν νευριάσουμεν πολλά, άμαν σικυρτηστούμεν πολλά τζιαι γενικά άμαν χάσουμεν τον έλεχγον. Γυρίζουμεν το στην διάλεχτον τζιαι άμαν χαλαρώσουμεν πολλά. Τότε ξαναβλαστά ο χωρκάτης μέσα μας τζιαι μπαίνουμεν με τες ποΐνες στην συζήτησην. Με θκυο λόγια, ξηάννουμεν να καλαμαρίσουμεν άμαν φκαίνουν αφροί που το στόμαν μας ή άμαν χαχχανίζουμεν τζιαι τρέχουν τα μάθκια μας που το γέλιον.

Ήθελα να πω τζιαι για τα ανάλογα τζιαι για τα παράλληλα με την διάλεχτον των συμπατριωτών μας των Τουρκοκυπρίων, αλλά θα το αφήκω για άλλην περίστασην. Όπως καλαμαρίζουμεν εμείς όποτε βρεθούμεν με Ελλαδίτες, έτσι …τουρκολοΐζουν τζιαι τζείνοι άμαν βρεθούν με Τούρκους που την Τουρκίαν. Αφού ως τζιαι τα σύνδρομα τζιαι τα κόμπλεξ μας, εν κοινά! Χούρκα που έχουμεν σσιηλλιάες κοινές λέξεις τζιαι κοινές εκφράσεις με τους Τουρκοκύπριους, με το ίδιον νόημα τζιαι με τους ίδιους ήχους, με τα ίδια διπλά, βαρετά τζιαι ττακκουριστά σύμφωνα. Έτσι για «μπούκκωμαν» στην επόμενην κουβένταν, να πω μόνον ότι με τον φίλον μου τον Σαμί, άμαν βρεθούμεν, αστειεφκούμαστεν τζιαι προσφωνούμεν ο ένας τον άλλον: «Ρε κκελλέ κουλούμπρα»!

*Ο Γιώργος Φράγκος είναι λογοτέχνης, δημοσιογράφος, πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου.