Γράφουμεν όπως συντυχάννουμεν: Κείμενα από Ιάκωβο Χ''Πιερή, Κατερίνα Ηλιάδη, Τζιοβάνη Γεωργάκη

Έκφραση τζιαι φωνή στον κυπριακό γραπτό λόγον

Του Ιάκωβου Χ¨Πιερή*

Η γλωσσική παραδοξότητα στην Κύπρον, το να έσιει μόνον προφορική διάλεκτον τζιαι όι γραπτήν, καθιερώννεται που το γεγονός ότι η Κοινή Νέα Ελληνική εν’ μια επίσημη, πρότυπη γλώσσα, ενώ η Κυπριακή εν’ μια τοπική διάλεκτος που εν έσιει τυποποιηθεί. Τούτον οφείλεται στο γεγονός ότι -όπως κάθε κομμάτιν του περιφερειακού ελληνισμού- αρκεστήκαμεν στον γραπτόν κώδικαν της Κ.Ν.Ελληνικής, προκειμένου να επιτευχτεί η μεταξύ μας επίσημη επικοινωνία. Ωστόσον, η παραδοχή τούτη, ακόμα τζιαι με την παντελής έλλειψη διδασκαλίας της διαλέκτου στην εκπαίδευσην, εν ημπορεί να στερήσει το δικαίωμαν της κυπριακής διαλέκτου να διεκδικεί το μερίδιόν της ανεπίσημα τζιαι στον γραπτό λόγον.

Μέσα που τούτον το δικαίωμαν η κυπριακή κοινωνία έσιει την ευκαιρία να απολαύσει ταυτόχρονα το πλουραλιστικόν πλεονέκτημαν του προφορικού τζιαι γραπτού λόγου πάνω σε θκυο γλωσσικούς κώδικες της Ελληνικής: την Κυπριακήν Ελληνικήν τζιαι την Κοινή Νέαν Ελληνικήν. Τζιαι αφού το επίσημον κυπριακόν κράτος αδυνατεί να εισάγει έναν κοινόν κώδικα γραφής, ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος έσιει όι μόνον την ευκαιρίαν αλλά τζιαι το δικαίωμαν να γράψει κυπριακά χρησιμοποιώντας τον δικόν του τρόπο γραφής.

Όντως, τα τελευταία χρόνια επιβλήθηκεν αυθαίρετα η απαίτηση του απλού κόσμου, τζιαι κυρίως των ακκομπλεξάριστων νέων, να απελευθερωθούν που την μάστιγαν της στεγνής γραφειοκρατίας ζητήματα κυπριακής γραφής τζιαι να προσαρμοστούν με ποικιλόμορφον τρόπον στες σύγχρονες ανάγκες της γραπτής επικοινωνίας. Τούτον τελικά ενισχύει τζιαι τη δύναμη της διαλέκτου να συντυχάννεται τζιαι να γράφεται ελεύθερα δίχα κανόνες, όπως τζιείνη μανιχά ξέρει, τζιαι να μας μαθθαίννει να εξελισσούμαστεν διαλεκτικά, σαν μια υγιής κοινωνία.

Όπως ούλλοι ξέρουμεν, η κυπριακή γραπτή έκφραση τα τελευταία χρόνια εν ικανοποιείται μανιχά με διαδυκτιακά μηνύματα, λίστες φαγιών σε εστιατόρια, ετικέττες πας στα προϊόντα, διαφημιστικές ταπέλλες μες στο χάιγουεϊ. Φανερώννεται ομπροστά μας όπως το φάντασμαν σε μυθιστορήματα, σενάρια θεάτρων, στίχους κάθε είδους σύγχρονων τραουθκιών, αλλά τζιαι με μεταφράσεις βιβλίων που ξένες γλώσσες. Τζιαι ευτυχώς συνεχίζει τούτην την πορείαν σε πολλούς άλλους χώρους.

Η εφημερίδα «Πολίτης», στην στήλην της με τίτλον «Γράφουμεν όπως συντυχάννουμεν» έρκεται να δώκει χώρον τζιαι φωνή σε αρθρογράφους που θέλουν να γράψουν στην κοινήν καθομιλουμένην πάνω σε οποιοδήποτε θέμαν. Η στήλη προσκαλεί τζιαι ελπίζει να έβρει τζιείνους που εννά εθέλαν να γράψουν όπως συντυχάννουν, ακόμα τζιαι με τοπκιολαλιές που την Πάφον ως το Παραλίμνιν, που την Αθηένουν ως τον Ύψωναν. Είμαι σίουρος πως τούτη η προσπάθεια της στήλης εννά συμπληρώσει τζιαι να ενισχύσει την κοινωνίαν της Κύπρου να εκφραστεί γραπτώς, τζι’ εννά δημιουργήσει πολιτιστικές, πολιτικές, φιλοσοφικές, γεννικά κοινωνικές τζιαι άλλες χρήσιμες τζιαι ωφέλιμες ζυμώσεις. Συγχαρητήρια στην εφημερίδαν «Πολίτης» που αννοίει τούτην την πρωτότυπην τζιαι καινοτόμο στήλην. Εύχουμαι στη στήλην τούτην καλήν πορείαν.

*Ο Ιάκωβος Χ’’Πιερής, μαζί με τον Ορχάν Καπατάς, συνέγραψαν το «Κοινό Λεξικό της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής διαλέκτου (Ιστορικό – Ετυμολογικό)».

*Στην κύρια φωτογραφία,επιγραφή σε οπτόπλινθο από την Ακανθού τής Κύπρου, στην οποία χρησιμοποιείται το κυπριακό συλλαβάριο. Τοποθετείται μεταξύ 600-500 π.Χ..

_____________________________________________

Για ποιον κτυπά η καμπάνα

Της Κατερίνας Ηλιάδη

Το Λεξικό του Ιάκωβου Χ΄΄Πιερή και του Ορχάν Καπατάς το γνώρισα και το εκτίμησα πολλά πριν συνοπλαστώ με τον Ιάκωβο (τον Ορχάν δεν τον έχω συναντήσει ακόμα). Είχα πάντα στο γραφείο μου ένα γνωστό λεξικό της κυπριακής διαλέκτου, μέχρι που ήρθε αυτό το νέο, τζιαι μπήκε που πάνω τζι έμεινε. Τα Κυπριακά είναι η ανάσα τής ψυσιής μου. Ένει οι λέξεις που κάμνουν την ψυσιή μας (όι ούλλων μας) να μιλά (τζιαι να αντινάσσεται), τζιαι να γελά (τζιαι να αντιλοσσιάζεται), τζιαι να θυμώνει τζιαι να λάσσει όπως τον σιύλλο, τζιαι να λαώννεται τζιαι να μουρμουρά όπως την κοτζιάκαρη, τζιαι να κωλοσύρνεται, τζιαι να ματώνει (τζιαι να στάσσει γαίμαν), να ονειρέφκεται φούρνους ποξιμάθκια τζιαι να κάμνει καρκασιαλλίκκι τζιαι να κρούζει όπως την λαμπρατζιά που αισθήματα τζιαι συναισθήματα.

Με τον Ιάκωβο εβρεθήκαμεν που κοντά τυχαία, το καλοτζιαίρι που μας πέρασε -υπάρχει μια νόστιμη ιστορία που θα την πούμε μιαν άλλη φορά- τζιαι πιόν μας ενώνει μια καμπάνα, που φακκά νύχτα μέρα όποτε τής καπνίσει, για όση ώρα της δόξει να φακκά, και δεν λαμβάνει υπόψη κανέναν – με χωρκανό με τουρίστα, με μεάλο με μιτσήν, με άρρωστο, με αν τζιοιμάται και ξεκουράζεται κάποιος που την πολλήν κούραση τζιαι αϋπνία, με αν θέλει να γράψει κάτι για τη δουλειά ή για το κκέφιν του, με αν θέλει να δκιαβάσει ένα βιβλίο, με αν θέλει απλώς να χαλαρώσει τζιαι να ηρεμήσει αρκολοώντας τη σιωπή ή το πολλύ πολλύ τους ήχους του χωρκού: το αερούιν που περνά μέσα που τα φύλλα των δεντρών, κανένα πουλλίν που φτεροπετά ή τζιαι κελαδά πας τα σύρματα της ηλεκτρικής, τον πετεινό που την βρακτούα, τον γείτονα που μπήει τις φωνές τού κοπελλουθκιού του.

Εφιλέψαμεν με τον Ιάκωβο με έναν κνιζί σταφύλι τζιαι δκυο -τρία παπουτσόσυκα, τζιαι τις πιττούες τις σπιθκιάσιμες, τζιαι τον καφέ τον κυπριακόν που μοσκομυρίζει καλλύττερα στο χωρκό, τζιαι το νερό το κρυό, τζιαι είπαμεν πολλά για τον τόπο μας – πάρα πολλά, τζιαι πικρά τζιαι γλυτζιά. Κουβέντα την κουβέντα, η στράτα μας έφερεν στη γλώσσα που μιλούμεν εμείς και στη γλώσσα που μιλούν τζιείνοι στο χωρκό τους, τζιαι στα κυπριακά των απέναντι. Τζιαι είσιεν την φαεινή ιδέα να κάμουμε τούτη τη σελίδα στον «Πολίτη», να γράφουμεν όπως συντυχάννουμεν, για να καταγράψουμε τη λεξογεωγραφία του τόπου μας πριν εξαφανιστεί και το ηχόχρωμα της (ντοπο)λαλιά μας – να δούμε πως εξελίσσεται με το χρόνο τζιαι πως διαμορφώνεται ανά περιοχή. Έτσι γεννήθηκε, στα πεταχτά, μες την αυλή του χωρκού, με την καμπάνα να φακκά όπως τη δαιμονισμένη, η ιδέα αυτής της σελίδας. Άμα θέλετε, γράψετε τζιαι σεις όπως συντυχάννετε. Καλή λεφτεριά στην ψυσιήν, στον νου τζιαι στον τόπο μας!

________________________________________

Ο Παλιάτσος Πολιτικός

Του Τζιοβάνη Γεωργάκη*

Μπορούμεν να συντυχάννουμεν για παλιάτσους πολιτικούς; Ποιοι εν’ τούτοι, άραες σου; Ας αρκέψουμεν την κουβέντα μας πρώτα-πρώτα με την φιγούραν του παλιάτσου. Πράγματι, ο παλιάτσος εν’ αυτόματα αναγνωρίσιμος που ούλλους μας εξαιτίας της βαμμένης του φάτσας. Τούτη λοιπόν η μασκαραμένη φάτσα μολοά ένα μεταλλαγμένον είδος αθθρώπου, έναν αναπάντεχο πλάσμα που τζιίζει τα όρια του απίστευτου, του αλλόκοτου τζιαι του απροσδόκητου. Η προσωπικότητα τζιαι οι πράξεις του παλιάτσου, η ταυτότητα του, πιο γεννικά, εν’ πολλά σκοτεινή για μας. Για παράδειγμαν, ο παλιάτσος συχνά εν συντυχάννει αλλά λαλεί πολλά. Αλλά τζιαι άμα συντυχάννει, μπορεί να μεν λαλεί τίποτε ουσιαστικόν. Κρυφκεί τζιαι φανερώνει, πάντα όμως με αναξιόπιστον τρόπον, αφού πίσω που κάθε φανέρωση τζιαι απόκρυψη μπορεί να κρύφκεται μια καλοστημένη φάρσα. Γελά για να κάμουμεν χάζιν αλλά τζιαι γελά μας θέμις. Εν’ αθώος πλακατζιής αλλά ταυτόχρονα τζιαι δκιαολεμμένος κατάπελλος.

Ας προχωρήσουμεν τωρά με την φιγούραν του πολιτικού. Κάθε μέρα που ξημερώννει ελπίζουμεν να έσιει χρήσιμες για λλόου μας δεξιότητες τζιαι ταλέντα. Θέλουμεν τον να μεν κρύφκει να περάσει αλλά να έσιει όραμαν τζιαι στρατηγικήν σκέψην. Ελπίζουμεν να συντυχάννει καλά τζιαι να πείθει. Επίσης ελπίζουμεν να ’ν ήρεμος τζιαι πράος, οργανωμένος τζιαι εργασιομανής, αλλά τζιαι ενθουσιώδης, εμπνευσμένος, παθκιασμένος, ευφυής τζιαι πολυμήχανος. Θέλουμεν τον να ’ναι πατριώτης τζιαι ιδεαλιστής αλλά τζιαι προσαρμόσιμος τζιαι ρεαλιστής. Μα πάνω που ούλλα, ελπίζουμεν τζιαι θέλουμεν τον, αφού τον ιψηφίζουμεν τζιιόλας, να μας αντιπροσωπεύκει επάξια. Να ’ναι ο άξιος, αξιοπρεπής τζιαι καταξιωμένος βαργιάνος της δημοκρατίας. Τζιαι δαμαί ακριβώς εν’ το πρόβλημα γιατί, στην προσπάθεια του να μας αντιπροσωπέψει επάξια, μετατρέπεται σε παλιάτσο μασκαρά που εννά προδώσει τες προσδοκίες μας πιο τζιει που κάθε κοινήν τζιαι εφαρμόσιμην λογικήν.

Πράγματι, η απαξίωση των πολιτικών τζιαι της πολιτικής γεννικόττερα στες μέρες μας εν’ δίχα προηγούμενο. Ούλλοι μας πκιον αντινάσσουμεν γιακκάν. Νάμπου πρέπει να κάμουμεν, τότες; Πρέπει, άραες σου, να κηρύξουμεν ολοκληρωτικόν πόλεμον τζιαι να αποβάλλουμεν ούλλους τους παλιάτσους πολιτικούς, έτσι ώστε να εξαγνίσουμεν επιτέλους την καταφατσελλωμένη μας δημοκρατίαν;

Εμείς πιστεύκουμεν πως όι. Αντιθέτως, εμείς πιστεύκουμεν ότι πρέπει να αναγνωρίσουμεν επιτέλους ότι κάθε πολιτικός εν’ αναγκαία τζιαι παλιάτσος, τζιαι ότι ίσως το αγαπημένον μας πολίτευμα, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ξηχάννει ότι λειτουργεί πας στα όρια της καλοστημένης φάρσας τζιαι της παράφορης παραβίασης ούλλων ανεξαρτήτως των αρχών τζιαι δεδομένων. Πρέπει να μελετήσουμεν καλλύττερα την μορφήν του παλιάτσου πολιτικού, ώστε να ποτινάξουμεν ούλλα τούτα τα δεσμά που προϋποθέτει η φιλελεύθερη δημοκρατία τζιαι ο προχωρημένος καπιταλισμός, αλλά τζιαι το χριστιανικόν μας ήθος που πολλά συχνά αππώννει τούντα δκυο.

Ας καλοασκοπίσουμεν, τότες, τον παλιάτσον πολιτικόν γιατί, όπως ελάλεν τζιαι ο μακαρίτης ο παππούς μου, «ο νους ο άσκεφτος κάμνει την τύχην τζιαι κακορίζιτζιην».

*Ο Τζιοβάνης Γεωργάκης είναι ακαδημαϊκός, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.