1η Οκτωβρίου 1960: Ένα κράτος που υπονομεύτηκε από την ημέρα ίδρυσης του - Επέτειος 62 χρόνων Κυπριακής Ανεξαρτησίας, στη σκιά της διχοτόμησης

Η Κύπρος γιορτάζει σήμερα την 62η επέτειο της ανεξαρτησίας της, με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και τον τερματισμό της Βρετανικής αποικιακής εξουσίας. Η ανεξαρτησία δεν ήταν ο στόχος των Κυπρίων όταν ξεκίνησε ο αγώνας της ΕΟΚΑ την 1η Απριλίου του 1955. Ο στόχος ήταν η Ένωση με την Ελλάδα, η οποία δεν επετεύχθη, καθώς οι διεθνείς συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί και η πολιτική της Βρετανίας, δεν άφηναν περιθώρια για την ικανοποίηση του αιτήματος των Ελληνοκυπρίων, που αποτελούσαν το 82% του πληθυσμού του νησιού.

Τίποτα δεν έγινε την 1η Οκτωβρίου

Η ημέρα εορτασμού της επετείου της Ανεξαρτησίας επελέγη με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου το 1963. Η ημέρα που η Κύπρος κατέστη τυπικώς ανεξάρτητη ήταν η 16η Αυγούστου 1959, όταν τέθηκαν σε εφαρμογή οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, οι οποίες περιείχαν το σπέρμα της σύγκρουσης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και οδήγησαν στα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1963, στις συγκρούσεις του 1964 και στην εισβολή του 1974, με αφορμή το πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών για ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Στις 16 Αυγούστου του 1959, υπεστάλη η βρετανική σημαία και αναρτήθηκε η κυπριακή σημαία σε όλα τα δημόσια κτήρια, ενώ αποχώρησε και ο τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ. Ωστόσο, η Βρετανία συνεχίζει να διατηρεί κυριαρχία στην Κύπρο, με τις δύο βάσεις στη Δεκέλεια και στο Ακρωτήρι, οι οποίες αποτελούν μέχρι σήμερα έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου.

Δεν τη στήριξαν

Παρά το ότι το Σύνταγμα του 1960 απαγορεύει ρητώς την Ένωση με άλλη χώρα ή τη διχοτόμηση, οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν την ανεξαρτησία ως βήμα για τον στόχο της Ένωσης και οι Τουρκοκύπριοι ως ελπίδα για τη διχοτόμηση. Το νέο κράτος από την ημέρα της ίδρυσής του δεν στηρίχθηκε και δεν αποτελεί υπερβολή, αν κάποιος πει ότι υπονομεύτηκε με κάθε τρόπο τόσο από τους Ελληνοκύπριους, όσο και από τους Τουρκοκύπριους.

Μόλις τρία χρόνια μετά, η Κυπριακή Δημοκρατία μπήκε σε περιπέτειες με αφορμή την προσπάθεια αλλαγής 13 σημείων του Συντάγματος από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Οι Τουρκοκύπριοι αποσύρθηκαν από τις κρατικές δομές και δημιούργησαν θύλακες, με την Τουρκία να αναλαμβάνει καθοδηγητικό ρόλο μέσω του Ραούφ Ντενκτάς. Ο ματωμένος Δεκέμβρης του 1963 και οι συγκρούσεις του 1964, με αποκορύφωμα τους βομβαρδισμούς της τουρκικής αεροπορίας, οδήγησαν στη μυστική αποστολή μιας ελληνικής μεραρχίας η οποία εγκαταστάθηκε στην Κύπρο. Τα χρόνια που ακολούθησαν, αποτελούσαν ουσιαστικά την κατάσταση νηνεμίας που προηγείται της καταιγίδας.

Έγκλημα χούντας - ΕΟΚΑ Β'

Το πραξικόπημα του 1967 στην Ελλάδα οδηγεί βήμα-βήμα στην καταστροφή. Σημειώνονται συγκρούσεις με τους Τουρκοκύπριους και αναβιώνει η ρητορική της ένωσης με την Ελλάδα. Η ελληνική μεραρχία αποσύρεται και ουσιαστικά ανοίγει ο δρόμος για εισβολή της Τουρκίας με την πρώτη ευκαιρία. Την ευκαιρία αυτήν την έδωσαν τα εγκλήματα της ΕΟΚΑ Β’ και οι μηχανορραφίες του στρατηγού Γρίβα, ο οποίος βρισκόταν μυστικά στην Κύπρο, καθοδηγώντας τις προσπάθειες ανατροπής του Μακαρίου, τον οποίο θεωρούσε εμπόδιο για την ένωση. Τον Ιούλιο του 1974, η χούντα του Ιωαννίδη με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου έδωσε στην Τουρκία το «πράσινο φως» για να εισβάλει στην Κύπρο, επικαλούμενη τις συνθήκες εγγυήσεως. Από κει και πέρα έως σήμερα, τα πράγματα λίγο έχουν αλλάξει. Της εισβολής ακολούθησε η προσφυγοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων, ο εποικισμός των κατεχομένων με Τούρκους και η ανακήρυξη του ψευδοκράτους τον Νοέμβριο του 1983, το οποίο έχει αναγνωριστεί μόνο από την Τουρκία.

Ευκαιρίες και τέλμα

Από το 1974, έχουν διεξαχθεί δεκάδες κύκλοι διαπραγματεύσεων για επίλυση του Κυπριακού, χωρίς αποτέλεσμα. Το 2004, για πρώτη φορά, έγινε δημοψήφισμα επί ενός σχεδίου λύσης (Σχέδιο Ανάν). Το αποτέλεσμα ήταν η απόρριψη από τους Ελληνοκύπριους και η υιοθέτηση από τους Τουρκοκύπριους.

Η πιο σημαντική στιγμή στην 60χρονη πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας υπήρξε η ένταξη στην ΕΕ, η οποία θα λειτουργούσε ως καταλύτης για τη λύση του Κυπριακού, κάτι που δεν επιβεβαιώθηκε. Η τελευταία φορά που φτάσαμε κοντά στη λύση ήταν το 2017 στο Κραν Μοντανά και έκτοτε το Κυπριακό βρίσκεται σε τέλμα, καθώς η τουρκική πλευρά αποφάσισε να ταχθεί υπέρ της λύσης δύο κρατών, προχωρώντας παράλληλα σε κινήσεις ανοίγματος της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου.

Παρέλαση και διακηρύξεις

Όπως κάθε χρόνο, κυβέρνηση και κόμματα, με ανακοινώσεις και διακηρύξεις, τιμούν την επέτειο ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς ωστόσο να διαφαίνεται, για ακόμα μία χρονιά, προοπτική επανέναρξης συνομιλιών για λύση του Κυπριακού. Μόλις προχθές, ο ειδικός αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο Κόλιν Πάουλ μίλησε για ξεθώριασμα της προοπτικής εξεύρεσης συμφωνημένης λύσης.

Σήμερα, θα πραγματοποιηθεί, όπως κάθε χρόνο, η στρατιωτική παρέλαση στην οποία η ελληνική κυβέρνηση θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο και τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Κωνσταντίνο Φλώρο.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη στρατιωτική παρέλαση, μετά την άρση του εμπάργκο στην πώληση και χρήση αμερικανικών όπλων από την Κύπρο. Ενδέχεται να παρουσιαστούν κάποια αμερικανικά όπλα, που ανήκουν στην ΕΛΔΥΚ, η οποία θα λάβει μέρος στην παρέλαση.

Μέχρι χθες, δεν είχε γίνει γνωστό αν θα υπάρξει διέλευση ελληνικών μαχητικών αεροσκαφών.