Γερασμένα τα οχήματα στην Κύπρο - Ο Ιάσονας Σενέκκης στον «Π» για την οδική ασφάλεια

http://kateliadi@politis-news.com

Η Κύπρος είναι τα τελευταία χρόνια στις πρώτες χώρες στην ΕΕ σε ιδιωτικά οχήματα ανά πληθυσμό. Βασικά, απουσιάζει από τη χώρα μας η ουσιαστική πολιτική για μείωση της χρήσης του αυτοκινήτου. Μεταξύ 2015 – 2019, τα ιδιωτικά οχήματα αυξήθηκαν κατά 17%. Με βάση την προσέγγιση του Ασφαλούς Συστήματος (Safe System Approach) που υιοθετείται με τις απαραίτητες προσαρμογές και παραλλαγές σε όλο τον κόσμο από χώρες αλλά και διεθνείς οργανισμούς, η προσπάθεια για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας επικεντρώνεται σε πέντε πυλώνες: τα ασφαλή οχήματα, το ασφαλές οδικό δίκτυο, τους ασφαλείς χρήστες του οδικού δικτύου, τις ασφαλείς ταχύτητες και την ανταπόκριση μετά τις οδικές συγκρούσεις. Μέσα σε αυτούς τους πέντε πυλώνες περιλαμβάνονται οι τρόποι διαχείρισης όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την οδική ασφάλεια και κατά συνέπεια προκαλούν σοβαρές ή θανατηφόρες οδικές συγκρούσεις. Μιλώντας στον «Π» ο σύμβουλος οδικής ασφάλειας και ερευνητικός συνεργάτης στο CERIDES - European University Cyprus, Ιάσονας Σενέκης, ανέφερε ότι μερικοί από τους κυριότερους παράγοντες που προκαλούν οδικές συγκρούσεις και συνεισφέρουν στην αύξηση τής σοβαρότητάς τους, είναι η αυξημένη ή υπερβολική ταχύτητα, η οδήγηση μετά την κατανάλωση αλκοόλ ή τη χρήση απαγορευμένων ουσιών, η απόσπαση προσοχής, η έλλειψη εμπειρίας και σωστής εκπαίδευσης των οδηγών, ο κακός σχεδιασμός ή η κακή κατάσταση του οδικού δικτύου, ο γερασμένος στόλος οχημάτων, η μη ύπαρξη ασφαλών υποδομών για πεζούς, ποδηλάτες και χρήστες συσκευών μικροκινητικότητας κ.ά. «Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η μη χρήση κράνους από τους μοτοσυκλετιστές και ζώνης ασφαλείας/παιδικών καθισμάτων από τους οδηγούς και επιβάτες των αυτοκινήτων και λοιπών οχημάτων, και γενικά η μη συμμόρφωση στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας», συμπλήρωσε. Όπως μπορεί να αντιληφθεί κάποιος, συνέχισε ο κ. Σενέκκης, «οι παράγοντες είναι πάρα πολλοί και σε αυτή τη βάση πρέπει να αντιμετωπιστεί η οδική ασφάλεια για να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση». Ο Ιάσονας Σενέκκης κάνει το διδακτορικό του στην Επαγγελματική Ασφάλεια και Υγεία με θέμα την Οδική Ασφάλεια. Ήταν σύμβουλος Οδικής Ασφάλειας τής τέως υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης.

Μιλούν οι αριθμοί

Τι λένε οι αριθμοί για τις οδικές συγκρούσεις στην Κύπρο;

Οι οδικές συγκρούσεις στην Κύπρο προκαλούν κατά μέσο όρο 49 θανάτους ετησίως και 862 τραυματισμούς, από τους οποίους οι 375 είναι σοβαροί. Αυτά τα στοιχεία αφορούν την τελευταία δεκαετία. Δυστυχώς από το 2012 μέχρι σήμερα παρατηρείται μια στασιμότητα στους θανάτους από οδικές συγκρούσεις, με την Κύπρο να καταγράφει 50 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους το 2021 και να βρίσκεται πιο ψηλά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που είναι 44 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκων. Αυτό που αποτελεί πολύ θετικό στοιχείο είναι ότι παρατηρείται μια αξιοσημείωτη πτώση στους σοβαρούς τραυματισμούς από οδικές συγκρούσεις κατά 54% την τελευταία δεκαετία (2012: 551, 2021: 252). Ένα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο, που εάν λαμβάνονταν συγκεκριμένα μέτρα, θα μπορούσε να αντικατοπτριστεί και στους θανάτους. Αν είχε επιτευχθεί μια ανάλογη ή σχετικά μικρότερη μείωση, θα σήμαινε ότι θα σώζονταν περισσότεροι από 20 συνάνθρωποί μας κάθε χρόνο.

Ουσίες και οδήγηση

Πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα τής κατανάλωσης αλκοόλ και η χρήση ναρκωτικών ουσιών από οδηγούς;

Η οδήγηση μετά την κατανάλωση αλκοόλ είναι μια άκρως επικίνδυνη συμπεριφορά. Σίγουρα η ευθύνη για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος βαραίνει τις αρμόδιες υπηρεσίες ξεκινώντας από την παιδεία, την αστυνόμευση, την ενημέρωση και διαφώτιση, και καταλήγοντας στις ποινές που επιβάλλει η δικαιοσύνη. Μερίδιο ευθύνης, όμως, αναλογεί φυσικά και σε εμάς τους ίδιους. Όπως η οδήγηση μετά την κατανάλωση αλκοόλ, έτσι και η οδήγηση υπό την επήρεια απαγορευμένων ουσιών αποτελεί μάστιγα για την οδική ασφάλεια σε όλες τις χώρες του κόσμου. Στην Κύπρο το πρόβλημα είναι σοβαρό και τα αποτελέσματα των ελέγχων θα έπρεπε να είχαν θορυβήσει ιδιαίτερα τούς αρμόδιους φορείς. Δυστυχώς εντοπίζονται οδηγοί που έχουν κάνει χρήση διαφόρων απαγορευμένων ουσιών, αλκοόλ, οι οποίοι αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο στο οδικό δίκτυο. Κατά συνέπεια καταγράφεται και σημαντικός αριθμός θανατηφόρων συγκρούσεων, όπου οι εμπλεκόμενοι είναι υπό την επήρεια ναρκωτικών. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με μια ολιστική προσέγγιση και με έναν στρατηγικό σχεδιασμό που θα αφορά αρχικά μια περίοδο 3-5 χρόνων, με την εμπλοκή όλων των σχετικών φορέων και υπηρεσιών. Η λύση δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο από έναν διαρκή συνδυασμό μέτρων και δράσεων σε διάφορους τομείς που σχετίζονται με το πρόβλημα των ναρκωτικών. Μεταξύ άλλων, θα στοχεύουν στην ενημέρωση και διαφώτιση κατά της χρήσης ουσιών ξεκινώντας από τα σχολεία, στον έγκαιρο εντοπισμό και απομάκρυνση από τους δρόμους των οδηγών που δεν συμμορφώνονται, στη στήριξη και βοήθεια των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα ναρκωτικά και στην επιμόρφωση των αρμοδίων υπηρεσιών για τη σωστή διαχείριση του προβλήματος. Η συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, τους εξαίρετους εμπειρογνώμονες του Γενικού Χημείου του Κράτους, την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, η χρήση της τεχνολογίας και η υιοθέτηση και προσαρμογή καλών πρακτικών και λύσεων από άλλες χώρες, μπορεί να παίξει σημαντικότατο ρόλο για να υπάρξει αποτέλεσμα στην προσπάθεια αυτή.

Γερασμένα οχήματα

Σε ποια κατάσταση είναι τα αυτοκίνητα (ΙΧ), λεωφορεία, φορτηγά, βαν στην Κύπρο, σε σύγκριση με άλλα κράτη της ΕΕ;

Η Κύπρος, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Τμήματος Οδικών Μεταφορών, το 2020 είχε μέσο όρο ηλικίας ιδιωτικών οχημάτων τα 13,2 έτη (2019: 14.2 έτη). Σύμφωνα με τα στοιχεία της European Automobile Manufacturers’ Association (ACEA), ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 11,8 έτη. Αντίστοιχοι μέσοι όροι ηλικίας για ελαφρά εμπορικά οχήματα, φορτηγά και λεωφορεία, κυμαίνονταν στην Κύπρο το 2019 πάνω από τα 18 έτη, ενώ στην Ευρώπη ο μέσος όρος ηλικίας των συγκεκριμένων τριών κατηγοριών ήταν μεταξύ 11,6 και 13 έτη. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, στην Κύπρο καταγράφεται αυξημένη ηλικία όλων των κατηγοριών οχημάτων. Αυτό έχει άμεσες επιπτώσεις στο επίπεδο της οδικής ασφάλειας στη χώρα μας, αφού οχήματα σχεδιασμού και κατασκευής περασμένων δεκαετιών στερούνται σημαντικού εξοπλισμού και τεχνολογίας παθητικής και ενεργητικής ασφάλειας. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει και η συντήρηση των οχημάτων, ιδιαίτερα των πιο παλαιών, που αν δεν γίνεται συστηματικά και σωστά, η πιθανότητα να μην παρέχουν την απαραίτητη προστασία στους επιβάτες ή στους υπόλοιπους χρήστες του οδικού δικτύου, σε περίπτωση σύγκρουσης, αυξανεται. Ακόμα ένα αρνητικό στοιχείο είναι η αύξηση των καυσαερίων και της ηχορύπανσης λόγω των κινητήρων παλαιότερης τεχνολογίας που διαθέτουν αυτά τα οχήματα.

Πόσο αυστηρά;

Βελτιώνουν την οδική συμπεριφορά οι αυστηρές ποινές/πρόστιμα για τις τροχαίες παραβάσεις;

Η αστυνόμευση και η επιβολή ποινών και προστίμων είναι μόνο ένα από τα πολλά μέτρα για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Σίγουρα η αύξηση της πιθανότητας εντοπισμού όσων δεν τηρούν τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, σε συνδυασμό με την αύξηση του ύψους των εξωδίκων προστίμων, των βαθμών ποινής και των ποινών φυλάκισης, είναι μια αποτελεσματική πρακτική, αν συνδυαστεί, όμως, με παράλληλες δράσεις στους υπόλοιπους πυλώνες που ανέφερα πιο πάνω. Ο πολίτης πρέπει να δει ότι το κράτος ενδιαφέρεται ειλικρινά για την ασφάλεια και υγεία του, και αυτό θα γίνει μόνο αν το κράτος αναλάβει τις ευθύνες του και δεν συμπεριφέρεται μόνο ως τιμωρός στους δρόμους. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε υπάρχει μια συνεχής μη συμμόρφωση από τους χρήστες του οδικού δικτύου, είτε για λόγους αντίδρασης, είτε λόγω έλλειψης γνώσεων και ικανοτήτων στα θέματα οδικής ασφάλειας, είτε λόγω προβλημάτων στο οδικό δίκτυο, τις υποδομές και τον στόλο των οχημάτων. Σημαντικό ρόλο παίζει και η έλλειψη εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης, που αναγκάζουν τους πολίτες να χρησιμοποιούν τα ιδιωτικά τους οχήματα και να είναι επιρρεπείς σε λάθη, απροσεξίες ή παραπτώματα στους δρόμους.

Δεν γίνονται θαύματα

Έχουμε στην Κύπρο παιδεία/κουλτούρα οδικής ασφάλειας;

Η δημιουργία κουλτούρας οδικής ασφαλείας είναι μια χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί συνεχή και επίμονη προσπάθεια και σκληρή δουλειά σε όλους τους πυλώνες της προσέγγισης του Ασφαλούς Συστήματος. Σε αυτούς τους πυλώνες περιλαμβάνεται και η εκπαίδευση όλων των χρηστών του οδικού δικτύου από μικρή ηλικία και η επανεκπαιδευση και διαφώτιση σε μεγαλύτερες ηλικίες. Δυστυχώς, αυτό λείπει από τα σχολεία μας, ειδικά στη Μέση Εκπαίδευση όπου διεξάγονται περιορισμένου χρόνου διαλέξεις μια φορά τον χρόνο. Ακόμα ένα πρόβλημα είναι ότι δεν έχει εκσυγχρονιστεί η διαδικασία έκδοσης και ανανέωσης της άδειας οδηγού αυτοκινήτου και μοτοσυκλέτας, με αποτέλεσμα να έχουμε οδηγούς στους δρόμους που δεν κατέχουν βασικές γνώσεις και ικανότητες. Ένα από τα λάθη της προσέγγισης που ακολουθούμε στην Κύπρο, το οποίο έχει πολλά κοινά σημεία με την ξεπερασμένη παραδοσιακή προσέγγιση στην οδική ασφάλεια, είναι ότι επιρρίπτεται συνεχώς η ευθύνη για τις συγκρούσεις στους χρήστες του οδικού δικτύου και τη συμπεριφορά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει αναγνώριση της σημαντικής ευθύνης του κράτους και να επικεντρώνονται οι προσπάθειες μόνο στην αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών, αντί να γίνεται δουλειά παράλληλα και ταυτόχρονα σε όλους τους πυλώνες. Οι πολίτες θα αλλάξουν συμπεριφορά, θα δείξουν περισσότερη συμμόρφωση στους δρόμους και θα αναπτύξουν κουλτούρα οδικής ασφάλειας, μόνο όταν το σύνολο των συνθηκών που επικρατούν στο οδικό δίκτυο βελτιωθούν, και η ευθύνη γι' αυτό βαραίνει το κράτος. Οι πολίτες προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στους δρόμους ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν. Και αυτές οι συνθήκες είναι πολλές φορές το απόλυτο χάος, η απουσία ελέγχων και επιβολής της νομοθεσίας, η έλλειψη συντήρησης και επιδιόρθωσης δρόμων για δεκαετίες, με το κράτος το ίδιο να αδιαφορεί, ή ακόμα και να παρανομεί πολλές φορές. Χωρίς σταδιακή και συνεχή βελτίωση όλου του συστήματος μεταφορών, δεν μπορούμε να περιμένουμε αλλαγή συμπεριφορών και ανάπτυξη κουλτούρας από θαύμα.