Ο εφιάλτης της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο - Πέντε ειδικοί μιλούν στον «Π»

Ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, κατά την εναρκτήρια ομιλία του στην 77η ετήσια Γενική Συνέλευση του διεθνούς οργανισμού, την προηγούμενη Τρίτη, προειδοποίησε τους ηγέτες όλου του κόσμου ότι έρχεται ένας «χειμώνας κοινωνικής δυσαρέσκειας» λόγω των αλλεπάλληλων κρίσεων που πλήττουν την ανθρωπότητα, από τον πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τι σημαίνει, όμως, κλιματική αλλαγή και ποιες είναι οι επιπτώσεις στην Κύπρο; Πέντε επιστήμονες απαντούν στον «Π».

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα φαινόμενο του σήμερα ή των τελευταίων τριών δεκαετιών, αλλά ούτε ένα φαινόμενο αμιγώς ανθρωπογενές, δηλώνει ο επιστημονικός λειτουργός στην Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου Στέλιος Παπαστυλιανού και προσθέτει πως σε μακροϊστορικό επίπεδο πάντα υπήρχε. «Ωστόσο», συμπληρώνει, «η κλιματική, όπως τη βιώνουμε σήμερα, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από εκείνο που υπήρχε ιστορικά. Η κλιματική αλλαγή σήμερα έχει ένα πολύ πιο ραγδαίο και δραματικό ρυθμό και οφείλεται αδιαμφισβήτητα σε ανθρωπογενείς παράγοντες, κυρίως στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου. Ουσιαστικά, μιλάμε για τη βιομηχανική επανάσταση με όρους ιστορικούς. Το πρόβλημα το γνωρίζουμε τουλάχιστον από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ουσιαστικά δεν έχουμε προβεί στις απαιτούμενες δράσεις ως ανθρωπότητα για να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο και γι' αυτό επιδεινώνεται».

Ο κ. Παπαστυλιανού τονίζει πως χρειάζονται δράσεις από το τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο, μέχρι το εθνικό και το παγκόσμιο. «Δυστυχώς», αναφέρει, «υπάρχει στην Κύπρο μια τάση να ρίχνουμε την ευθύνη της ανάληψης δράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, πολλοί αξιωματούχοι λένε ότι οι εκπομπές του άνθρακα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι μηδαμινές συγκριτικά με αυτές των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας, του Ηνωμένου Βασιλείου κ.ο.κ. Πράγματι είναι μηδαμινές. Το ζήτημα, όμως, δεν είναι αυτό. Το ζήτημα είναι εσύ που βιώνεις τις επιπτώσεις, τι κάνεις; Και είναι ένα πράγμα να μιλάς με όρους εθνικούς, όπως το ΑΕΠ, και άλλο να μιλάς για το κατά κεφαλήν. Γιατί η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος και η παραγωγή εκπομπών άνθρακα κατά κεφαλήν δεν σε κατατάσσουν στην κατηγορία των αθώων κρατών. Έχεις ένα πολύ υψηλό δείκτη κατανάλωσης ενέργειας και εκπομπών άνθρακα σε αναλογία πληθυσμού».

Προειδοποιεί δε για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, λέγοντας ότι η αμφισβήτηση του φαινομένου σε αυστηρά επιστημονικό επίπεδο δεν λαμβάνεται υπόψη και πως σήμερα υπάρχει επιστημονική ομοφωνία σε αυτό το θέμα. «Υπάρχουν αλλαγές στο κλίμα», υποστηρίζει, «οι οποίες δύναται να επιφέρουν σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις». Η διάβρωση της ακτογραμμής και του εδάφους, η αύξηση της στάθμης του νερού της θάλασσας, η αποερημοποίηση και η απώλεια καλλιεργήσιμης γης, είναι μερικές από τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος. Ο κ. Παπαστυλιανού λέει πως άλλαξαν οι περίοδοι και η ένταση των βροχοπτώσεων. «Αν μετρήσουμε τη βροχόπτωση των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, θα δούμε τη μείωση», προσθέτει. Διερωτάται γιατί στρεφόμαστε σε μονάδες αφαλάτωσης και άλλες καλλιέργειες και δείχνει το πρόβλημα της λειψυδρίας. «Η λειψυδρία», λέει, «συνδέεται με την απερήμωση που είναι επίπτωση της κλιματικής αλλαγής». Η κλιματική αλλαγή, όπως υποστηρίζει, «είναι δυνατό να επιφέρει ένα ριζικό μετασχηματισμό, ακόμη και των προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης, λόγω της ανάγκης προσαρμογής στα νέα δεδομένα».

Ποιότητα αέρα

Στην Κύπρο, υπολογίζεται ότι χάνονται γύρω στις 400 ανθρώπινες ζωές τον χρόνο από την ποιότητα του αέρα, σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή του Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα του Ινστιτούτου Κύπρου, δρα Θεόδωρο Χριστούδια. «Αυτό οφείλεται», όπως είπε, «στα σωματίδια που αιωρούνται και στο όζον. Στην Κύπρο, έχουμε ένα από τα πιο ψηλά επίπεδα όζοντος στην επιφάνεια. Το όζον ψηλά στην ατμόσφαιρα είναι ευεργετικό διότι μειώνει την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, αλλά όταν είναι στην επιφάνεια, είναι τοξικό. Για παράδειγμα, η Λευκωσία έχει χειρότερη ποιότητα αέρα από το Παρίσι, επειδή δεχόμαστε ρύπανση από πολλές πηγές, έχουμε πολλή φωτοχημεία και άρα ψηλό όζον και σκόνες στην ατμόσφαιρα. Ειδικά τον χειμώνα, έχουμε παρατηρήσει ότι έχουμε ψηλά σωματίδια μέσα στις πόλεις λόγω των θερμάνσεων και των τζακιών. Το κάθε σπίτι μπορεί να τοποθετήσει τζάκι και πολλές φορές χωρίς φίλτρα. Όλα αυτά επιβαρύνουν την ανθρώπινη υγεία». Ενώ η Ευρώπη, όπως είπε, έχει καταφέρει να μειώσει τις εκπομπές ρύπων και έθεσε στόχους, οι χώρες στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο δεν διέπονται από αυτό το πλαίσιο και έχουν πληθυσμιακή αύξηση, προσπαθούν να μεγαλώσουν τις οικονομίες τους και αυτό συνεπάγεται εκπομπές ρύπων.

Σε ό,τι αφορά τη σκόνη στην ατμόσφαιρα, ο κ. Χριστούδιας εξήγησε πως το καλοκαίρι στην Κύπρο έχουμε σκόνη λόγω της επίδρασης της επαναιώρησης που προκαλείται από το ξηρό κλίμα. «Συνεπώς», πρόσθεσε, «αν οδηγηθούμε σε πιο ξηρό περιβάλλον στο μέλλον από την ερημοποίηση μεγαλύτερων περιοχών της Κύπρου, ίσως να έχουμε επιβάρυνση αυτών των φαινομένων. Υπάρχει μια ανησυχία», σημείωσε, «για τα φαινόμενα της σκόνης στην ατμόσφαιρα και πραγματοποιούμε μελέτη για το πώς η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει τα αιωρούμενα σωματίδια και ιδιαίτερα τη σκόνη στην ατμόσφαιρα στο μέλλον και αναμένουμε ότι τον Απρίλιο του 2023 θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Από την έρευνα που διεξάγουμε τώρα, φαίνεται να υπάρχει μια αυξητική τάση της σκόνης στην ατμόσφαιρα στη Μέση Ανατολή, ενώ παρατηρείται μια μειωτική τάση στους μέσους όρους των σωματιδίων πάνω από τη Λευκωσία και προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί. Φαίνεται ότι ενώ έχουμε περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τη ρύπανση στο εσωτερικό, δεχόμαστε από το εξωτερικό σοβαρούς ρύπους». Ακολούθως, επεσήμανε τον κίνδυνο της αύξησης των αριθμών θανάτων και των νοσηλειών από την επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα. Εξέφρασε, όμως, την αισιόδοξη εκτίμηση πως έχουμε χρόνο μπροστά μας για να προχωρήσουμε στις απαιτούμενες αλλαγές και να μετριάσουμε τα φαινόμενα. «Περιορίζοντας τους ρύπους», υποστήριξε, «που επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή, ταυτόχρονα βελτιώνεται η ποιότητα του αέρα. Αν για παράδειγμα σταματήσουμε τις καύσεις των αυτοκινήτων και αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε ηλεκτρικά οχήματα, τότε θα σταματήσουμε να εκπέμπουμε διοξείδια του αζώτου τα οποία είναι τοξικά».

Πρωτοβουλία Κύπρου

Στον «Π» μίλησε και ο ερευνητής του Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα του Ινστιτούτου Κύπρου, δρ Γιώργος Ζίττης, ο οποίος αναφέρθηκε στην πρωτοβουλία που ανέλαβε η Κύπρος τα τελευταία χρόνια με στόχο τον συντονισμό των κρατών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, για ανάληψη δράσεων με στόχο την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για την πρωτοβουλία The Eastern Mediterranean & Middle East Climate Change Initiative (EMME-CCI), όπου συμμετέχουν επιστήμονες από διάφορα κράτη της περιοχής και γίνεται μελέτη του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής από το Ινστιτούτο Κύπρου, ώστε να γίνουν εισηγήσεις προς τις κυβερνήσεις για αναχαίτιση του φαινομένου.

Hot spot

Όπως εξήγησε ο δρ Γιώργος Ζίττης, «η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής θεωρείται 'hot spot' της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο έντονη η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της. Επίσης, είναι μια περιοχή πιο τρωτή στην κλιματική αλλαγή. Δηλαδή, δεν υπάρχει τόση τεχνογνωσία και κάποιες χώρες της περιοχής δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να εφαρμόσουν μέτρα αναχαίτισης, ενώ υπάρχουν αρκετές διαμάχες μεταξύ των κρατών που δεν επιτρέπουν τη διακρατική συνεργασία στο θέμα αυτό». Είμαστε, όπως είπε, μια περιοχή που εκπέμπει αρκετές ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου. «Αυτή τη στιγμή», πρόσθεσε, «είμαστε σχεδόν στα ίδια επίπεδα με την Ευρώπη και αυτό οφείλεται στον τομέα των ορυκτών καυσίμων και στο γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες της περιοχής χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Ενώ στην ΕΕ υπάρχει μια τάση μείωσης των εκπομπών λόγω των πράσινων πολιτικών που εφαρμόζονται, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής οι τάσεις είναι αυξητικές και οφείλονται στην αύξηση του πληθυσμού της περιοχής και του βιοτικού επιπέδου, που σημαίνει αυξημένη χρήση αυτοκινήτων, κλιματιστικών κ.λπ.».

Αύξηση θερμοκρασίας

Τις τελευταίες 3-4 δεκαετίας, παρατηρείται στην Κύπρο μια αύξηση της θερμοκρασίας αρκετά μεγαλύτερη από τον μέσο όρο του πλανήτη. Όπως εξήγησε ο δρ Ζίττης, «η θέρμανση του πλανήτη είναι γύρω στους 0,2 βαθμούς ανά δεκαετία και στην περιοχή μας είναι κοντά στους 0,5. Και αυτό μας ανησυχεί ιδιαίτερα διότι μιλάμε για μια περιοχή αρκετά θερμή. Επίσης, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι η θέρμανση είναι πιο έντονη κατά τους θερινούς μήνες και αυτό προκαλεί αύξηση της ζήτησης ενέργειας για ψύξη και κλιματισμό το καλοκαίρι. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε μια μεταβολή της βροχόπτωσης. Κυρίως μια τάση προς ξηρότερες συνθήκες, γεγονός που δημιουργεί επιπτώσεις στις καλλιέργειες, στην υδατοπρομήθεια και οδηγεί σε αύξηση της εξάρτησης από την αφαλάτωση».

Σενάρια

Ο δρ Ζίττης δήλωσε στον «Π» ότι ο μεγάλος κίνδυνος για την περιοχή μας είναι οι καύσωνες και η ξηρασία. Το απαισιόδοξο σενάριο είναι ότι αν συνεχίσουμε να εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου όπως σήμερα, θα έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα και το κόστος της ενέργειας για κλιματισμό ίσως να αυξηθεί μέχρι και πέντε φορές. «Αν όμως», είπε, «μειώσουμε τις εκπομπές αερίων τις επόμενες μια-δύο δεκαετίες, τότε πάμε σε ένα πιο αισιόδοξο σενάριο που λέει ότι οι επιπτώσεις θα είναι λιγότερες και άρα θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε πιο εύκολα στις νέες συνθήκες και πιθανόν να έχουμε 60% μείωση του κόστους για ψύξη από το υφιστάμενο». Εξήγησε, επίσης, πως αν επιδεινωθεί η κλιματική αλλαγή με ξηρασίες και καύσωνες, τότε θα υπάρξουν επιπτώσεις για πληθυσμούς που ασχολούνται με γεωργικές καλλιέργειες και ίσως να χρειαστεί να μετακινηθούν προς τα αστικά κέντρα. «Αυτός», ανέφερε, «ήταν και ένας από τους λόγους που τροφοδότησαν τις κοινωνικές αναταραχές στη Συρία. Υπήρχε εκτεταμένη ξηρασία». Ανέφερε ακόμη ότι ο ανταγωνισμός για φυσικούς πόρους, νερό και καλλιέργειες, ενδέχεται να προκαλέσει κοινωνικές αναταραχές και πολιτική αστάθεια στην περιοχή μας, με πιθανή αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την Κύπρο. «Η αύξηση της θερμοκρασίας», όπως είπε, «σε περιοχές που είναι ήδη πολύ θερμές, θα τις καθιστούν μη βιώσιμες και άρα θα υπάρξει μετακίνηση πληθυσμών».

Επιπτώσεις και τουρισμός

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για τις αστικές περιοχές θα είναι πιο δραματικές διότι θερμαίνονται πιο πολύ, ανέφερε ο δρ Ζίττης. Εξήγησε, επίσης, ότι η θέρμανση του πλανήτη που επιφέρει άνοδο της στάθμης της θάλασσας από το λιώσιμο των πάγων, προκαλεί και τη διάβρωση των ακτών και αυτό με τη σειρά του επιφέρει συνέπειες για υποδομές που βρίσκονται σε παραλιακές περιοχές. Για παράδειγμα, λιμάνια και αεροδρόμια που βρίσκονται κοντά σε παράλια, θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν και αυτό προκαλεί επιπλέον κόστος για έργα προστασίας των συγκεκριμένων υποδομών. «Σε μια μελέτη που έχουμε πραγματοποιήσει», συνέχισε, «όπου συμμετείχε μεγάλος αριθμός τουριστών, είδαμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι κάτι το οποίο ενδεχομένως να επηρεάσει τις αποφάσεις τους. Δηλαδή, αν τα καλοκαίρια στην Κύπρο γίνουν πολύ πιο θερμά, πιθανόν να μην μας προτιμούν οι τουρίστες για διακοπές και να στραφούν σε περιοχές με πιο εύκρατες συνθήκες. Επίσης, τους ενδιαφέρουν πολύ οι δασικές πυρκαγιές και είναι κάτι που πιθανόν να αλλάξει τις αποφάσεις τους. Τον τουρισμό θα επηρεάσει και η διάβρωση των ακτών, αφού σε διάφορα σενάρια βλέπουμε ότι είναι πολύ πιθανόν να μειωθεί η έκταση των αμμωδών παραλιών και άρα χωρίς αυτές τις παραλίες, ενδεχομένως οι τουρίστες να μην μας επιλέξουν ως προορισμό στο μέλλον».

Οικοσυστήματα

Ο δρ Ζίττης ανέφερε πως κάποια είδη φυτών, ζώων και εντόμων, δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. «Για παράδειγμα», είπε, «αναμένουμε από τη θέρμανση να επηρεαστούν κάποια ψάρια και οι μέλισσες, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για την αναπαραγωγή των φυτών. Επίσης, υπάρχει περίπτωση κάποια ξενικά είδη να μετακινηθούν στην περιοχή μας σε βάρος των ενδημικών ειδών».

Ατομικά μέτρα

Ερωτηθείς αν υπάρχουν μέτρα τα οποία μπορούμε να λάβουμε σε ατομικό επίπεδο, ο δρ Ζίττης ανέφερε πως «μπορούμε να περιορίσουμε την κατανάλωση ενέργειας μέσα από την αύξηση της χρήσης των μαζικών μέσων μεταφοράς, την καλύτερη μόνωση της κατοικίας μας, τη ρύθμιση του κλιματιστικού και την αλλαγή διατροφικών συνηθειών. Ένα μεγάλο ποσοστό των αερίων εκλύεται από την κτηνοτροφία. Επομένως, όσο απομακρυνόμαστε από το κρέας, τόσο συμβάλλουμε στη μείωση της εκπομπής ρύπων».

Κρίσιμος ο Μάρτιος

Τα τελευταία 30 χρόνια, παρατηρείται μια μείωση των βροχοπτώσεων και αναμένουμε ότι θα έχει κάποια επίδραση στην παραγωγικότητα των ξηρικών φυτών, δήλωσε στον «Π» ο Παναγιώτης Ντάλιας, λειτουργός στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, με ειδικότητα την εδαφολογία. Δηλαδή των φυτών που δεν ποτίζονται και η ανάπτυξή τους οφείλεται στη βροχόπτωση. Πρόκειται για τα σιτηρά (σιτάρι και κριθάρι) και μερικά δέντρα όπως οι χαρουπιές και οι ελιές. Επίσης, τα χειμερινά όσπρια όπως τα κουκιά, τα ρεβίθια και οι φακές. «Βέβαια», πρόσθεσε, «η παραγωγή πολλών από αυτά τα γεωργικά προϊόντα μειώνεται και επειδή εγκαταλείπονται από τους γεωργούς για οικονομικούς λόγους».

«Εμείς», ανέφερε ο κ. Ντάλιας, «έχουμε μελετήσει τις βροχοπτώσεις και προσπαθήσαμε να δούμε πώς θα μπορούσαν να προσαρμοστούν οι αρδεύσεις στα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής. Είδαμε ότι άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο βρέχει στην Κύπρο, η συνολική βροχόπτωση αλλά και η κατανομή των βροχοπτώσεων. Συνεπώς, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι χρειάζεται προσαρμογή ο τρόπος άρδευσης. Δηλαδή, χρειάζεται να ποτίσουμε με περισσότερο νερό ορισμένους μήνες του έτους σε σχέση με την ποσότητα που χρησιμοποιούσαμε πριν από 30 χρόνια. Για παράδειγμα, τον Μάρτιο υπάρχει σημαντική μείωση της βροχόπτωσης και αυτό δημιουργεί έλλειψη νερού. Άρα χρειάζεται ενίσχυση της άρδευσης τον Μάρτιο που είναι κρίσιμος μήνας, διότι κλείνει ο κύκλος των φυτών που φυτεύτηκαν τον Νοέμβριο. Αυτό αφορά τα ξηρικά φυτά και ο Μάρτιος είναι το στάδιο που μπαίνει στην ωρίμανση το φυτό και ο καρπός βάζει μάζα. Συνεπώς, ακόμη και να βρέξει ικανοποιητικά όλο τον χρόνο και να μην υπάρξει ικανοποιητική βροχή αυτόν τον μήνα, ενδεχομένως να έχουμε πολύ μειωμένη παραγωγή. Παρόλ' αυτά, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι έχουμε επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγικότητα των φυτών».

Αμφιβολίες

Κλιματική αλλαγή ονομάζουμε οποιαδήποτε μεταβολή του κλίματος σε βάθος χρόνου, δήλωσε στον «Π» ο μετεωρολόγος Έρικ Κίτας. «Για παράδειγμα», είπε, «συγκρίνουμε τη μέση θερμοκρασία ενός χρονικού διαστήματος 30 χρόνων με τη μέση θερμοκρασία των επόμενων 30 ετών και αν παρατηρήσουμε απόκλιση, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για κλιματική αλλαγή. Δεν μπορούμε, όμως, ένα μεμονωμένο περιστατικό ακραίου καιρικού φαινομένου να το φορτώσουμε στην κλιματική αλλαγή».

Ο κ. Κίτας ανέφερε ότι κάποιες μεγάλες αποκλίσεις θερμοκρασίας είχαν παρατηρηθεί και θα παρατηρούνται σε όλο τον κόσμο. «Εδώ στην Κύπρο», σημείωσε, «ίσως να μας φαίνεται πιο έντονο λόγω των υψηλών θερμοκρασιών την περίοδο του καλοκαιριού. Σίγουρα δεν θα δούμε θερμοκρασίες στους 50 βαθμούς στην Κύπρο». Εξήγησε δε ότι η θερμοκρασία δεν μπορεί να αυξηθεί τόσο πολύ ή να έχει τόσο μεγάλη απόκλιση από προηγούμενα ρεκόρ (46.2) και αυτό διότι η Κύπρος είναι ένα νησί περικυκλωμένο από θάλασσα και αυτό περιορίζει το πόσο θα ανέλθει η θερμοκρασία. «Υπάρχουν», πρόσθεσε, «άλλοι μηχανισμοί της φύσης που εξισορροπούν την κατάσταση. Για παράδειγμα, πιο ψηλές θερμοκρασίες σημαίνει πιο δυνατούς θαλάσσιους άνεμους, που σημαίνει ότι θα μεταφέρεται πιο γρήγορα η υγρασία από τα παράλια προς το εσωτερικό, με συνέπεια τη γρήγορη πτώση της θερμοκρασίας. Δηλαδή, το καλοκαίρι στην Κύπρο η θερμοκρασία ανέρχεται στους 40 έως 42 βαθμούς κελσίου και μπορεί μετά από μισή ή μία ώρα, όταν θα φτάσει το μέτωπο της θαλάσσιας αύρας στο εσωτερικό, να σημειωθεί πτώση 5-6 βαθμών». Ακολούθως, αναφέρθηκε στη Λευκωσία, που τη χαρακτήρισε «hot spot» του νησιού λόγω της τοπογραφίας της (εσωτερική πεδιάδα) και την οριζόντια επέκτασή της με ασφαλτοποίηση και την τσιμεντοποίηση. «Στη Λευκωσία», υποστήριξε, «έχουμε τις πιο ψηλές θερμοκρασίες. Όπως όλες οι μεγαλουπόλεις, απορροφά περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία και συγκρατεί περισσότερο τη θερμότητα».

Όπως ανέφερε ο κ. Κίτας, «οι σταθμοί μέτρησης του Τμήματος Μετεωρολογίας δείχνουν ότι υπάρχει άνοδος της θερμοκρασίας σε βάθος χρόνου κοντά στον ένα βαθμό κελσίου. Για να ανέβουν οι μέσοι όροι έναν βαθμό, σημαίνει ότι έχουμε πολύ πιο ψηλές θερμοκρασίες. Όμως, έχω κάποιες αμφιβολίες για το κατά πόσο έχουν ανέβει οι θερμοκρασίες τόσο στην Κύπρο όσο και στις περισσότερες χώρες όπου υπάρχουν δεδομένα, διότι παλαιότερα δεν υπήρχε το διαδίκτυο και σταθμοί μέτρησης σε μη κατοικημένες περιοχές». Εξήγησε ότι όλοι οι σταθμοί μέτρησης ήταν στα αεροδρόμια των πόλεων ή σε άκρα των πόλεων, ώστε να μην επηρεάζονται οι μετρήσεις από τη θερμότητα που συγκεντρώνεται σε αυτές. «Όμως», είπε, «τα τελευταία 20-30 χρόνια, οι πόλεις επεκτάθηκαν σε οριζόντιο επίπεδο, με αποτέλεσμα σταθμοί που βρίσκονταν στις άκρες των πόλεων ή σε μη κατοικημένες περιοχές, να είναι σήμερα περιτριγυρισμένοι από άσφαλτο και τσιμέντο. Άρα, τίθεται το ερώτημα σε ποιο βαθμό η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται στην κλιματική αλλαγή ή στην ασφαλτοποίηση και τα υλικά που χρησιμοποιούμε στις πόλεις. Εκείνο που βλέπουμε είναι ότι τα δυτικά τμήματα της Λευκωσίας έχουν μια διαφορά 2-3 βαθμών συνήθως, επειδή τις απογευματινές ώρες ο άνεμος που πνέει στην πόλη συνήθως είναι από δυτικές/βορειοδυτικές κατευθύνσεις και μεταφέρει την αύρα της πόλης ανατολικότερα-νοτιοανατολικότερα προς τον σταθμό αναφοράς της Αθαλάσσας, δηλαδή από τον Αστρομερίτη προς τη Λευκωσία, μεγιστοποιώντας την επίδραση από την αύρα της πόλης. Άρα, αν ο σταθμός μέτρησης βρισκόταν σε εκείνη την πλευρά της πόλης και όχι στα νοτιοανατολικά της Λευκωσίας, όπως στην περιοχή της Αθαλάσσας, τότε θα καταγράφαμε πολύ λιγότερα σαραντάρια».

Ο καλύτερος σταθμός που θα μπορούσε να μας δώσεις ενδείξεις για την άνοδο της θερμοκρασίας λόγω κλιματικής αλλαγής, ανέφερε ο κ. Κίτας, είναι ο σταθμός του Προδρόμου, που ήταν και παραμένει ένα μικρό χωριό μέσα στο δάσος και δεν έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από την ασφαλτοποίηση, όπως οι σταθμοί κοντά στις πόλεις. «Πάλι όμως», δήλωσε, «θα πρέπει να συγκρίνεις την τελευταία δεκαετία με τα προηγούμενα 30 χρόνια και υπάρχει ένα ζήτημα με την αλλαγή τοποθεσίας του σταθμού του Προδρόμου. Άλλαξε αρκετές φορές από την ημερομηνία εγκατάστασής του. Για παράδειγμα, φέτος που είχαμε κανονικό καλοκαίρι, ο σταθμός του Προδρόμου κατέγραψε πιο ψηλές θερμοκρασίες από τα προηγούμενα 2-3 χρόνια που είχαμε τα πιο ζεστά καλοκαίρια, που σημαίνει ότι πάλι μετακίνησαν τον σταθμό. Συνεπώς, έχει μεγάλη σημασία η τοποθεσία των σταθμών μέτρησης και το κατά πόσο βρίσκονται σε σταθερό σημείο, το οποίο να μην έχει επηρεαστεί από την οριζόντια ανάπτυξη των πόλεων».

Βροχοπτώσεις

Σε ό,τι αφορά τις βροχοπτώσεις, ο κ. Κίτας ανέφερε ότι καταγράφεται μια μείωση σε σχέση με πριν 100 χρόνια. «Όμως», πρόσθεσε, «με προβληματίζει η απότομη πτώση στους μέσους όρους βροχόπτωσης μετά το 1974. Δεν θεωρώ ότι για αυτό ευθύνεται η κλιματική αλλαγή». Εξήγησε ότι, από το 1974 και μετά, λόγω της τουρκικής κατοχής, δεν μπορούμε να έχουμε μετρήσεις για το βόρειο 1/3 τμήμα του νησιού. «Πριν το 1974», είπε, «αυτές οι μετρήσεις λαμβάνονταν υπόψη για τον υπολογισμό των μέσων όρων της βροχόπτωσης. Συνεπώς, για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τις βροχοπτώσεις, θα πρέπει να αφαιρεθούν από τις μετρήσεις που έγιναν πριν το 1974 αυτές που αφορούν τα κατεχόμενα, ώστε να γίνει σύγκριση μεταξύ των σταθμών που υπήρχαν τότε στις ελεύθερες περιοχές με τους σταθμούς που βρίσκονται σήμερα στο ίδιο σημείο». Θα πρέπει, τόνισε, να συγκρίνουμε όμοια πράγματα και όχι ολόκληρο το νησί πριν το 1974, με τις ελεύθερες περιοχές σήμερα και μάλιστα με σταθμούς που έχουν μετακινηθεί.

Απαισιόδοξα σενάρια

Εξέφρασε δε τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο ισχύουν τα απαισιόδοξα σενάρια στην Κύπρο σε σχέση με την άνοδο της στάθμης του νερού στη θάλασσα και τη μετακίνηση πληθυσμών από τις παράκτιες περιοχές. Έφερε ως παράδειγμα την επένδυση για την κατασκευή καζίνο στο Φασούρι, που αποτελεί μια περιοχή που θα επηρεαστεί δραματικά σε περίπτωση ανόδου της στάθμης της θάλασσας λόγω του χαμηλού υψόμετρου και διερωτήθηκε αν οι τράπεζες και οι επενδυτές θα προχωρούσαν στην υλοποίηση ενός τόσο μεγάλου project, χωρίς να συνυπολογίσουν τους κινδύνους και το ρίσκο. Αναφέρθηκε, επίσης, στις μονάδες αφαλάτωσης που υπάρχουν σε όλη τη Μεσόγειο και πολλά άλλα κράτη παγκοσμίως, που έχουν ως αποτέλεσμα την εξαγωγή πολλών δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού από τη θάλασσα. Και συμπλήρωσε πως η αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη θα αυξήσει την εξάτμιση νερού στη θάλασσα και ο θερμότερος αέρας μπορεί να συγκρατήσει περισσότερους υδρατμούς, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη όλοι αυτοί οι παράγοντες στα διάφορα μοντέλα ανάλυσης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.