Οι μπίζνες που επιτρέπονται στους αιρετούς και κρατικούς αξιωματούχους

Η νομοθεσία για το επαγγελματικό ασυμβίβαστο χρήζει άμεσης βελτίωσης προκειμένου να καταστεί λειτουργική, αποτελεσματική και προπαντός αποτρεπτική. Μπορεί να υποχρεώνει μια σειρά αιρετών και κρατικών αξιωματούχων, που ελέγχει και περιορίζει τις επαγγελματικές δραστηριότητές τους προς αποφυγή σύγκρουσης συμφέροντος, να αποκαλύπτουν γραπτώς στην Επιτροπή Διερεύνησης Ασυμβίβαστου οποιοδήποτε τυχόν υφιστάμενο ασυμβίβαστο πριν από την αποδοχή του αξιώματός τους, ωστόσο δεν προβλέπει κυρώσεις για όσους αρνούνται να το πράξουν. Αποτέλεσμα, οι περισσότεροι ελεγχόμενοι αξιωματούχοι να γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την Επιτροπή Διερεύνησης Ασυμβίβαστου και να μην αποκαλύπτουν τα διαπλεκόμενά τους συμφέροντα.

Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, εάν ο νόμος για το ασυμβίβαστο προέβλεπε κυρώσεις για όσους αξιωματούχους παραλείπουν να καταθέσουν δήλωση σύγκρουσης συμφέροντος πριν από την ανάληψη των αξιωμάτων τους, θα αποκαλύπτονταν αρκετές περιπτώσεις σύγκρουσης συμφέροντος που σήμερα επιμελώς αποκρύβονται. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση διαπίστωσης ασυμβίβαστου, η κείμενη νομοθεσία δεν επιτρέπει στον αξιωματούχο να αποδεχθεί το προσφερόμενο σ’ αυτόν αξίωμα εκτός αν προηγουμένως προβεί σε γραπτή δήλωση ανάληψης δέσμευσης για παραίτηση, αποξένωση ή τερματισμό, εντός εύλογου χρόνου, από τη συγκεκριμένη οικονομική συναλλαγή, σχέση ή ιδιότητα που αποτελεί ασυμβίβαστο. Αν διαπιστωθεί ότι αξιωματούχος επιχείρησε με ψευδή στοιχεία και με αναληθείς δηλώσεις να παραπλανήσει την Επιτροπή Διερεύνησης Ασυμβίβαστου, η κείμενη νομοθεσία στην προκειμένη περίπτωση προβλέπει κυρώσεις. Ο αξιωματούχος θα θεωρηθεί ότι είναι ένοχος αδικήματος, θα διωχθεί ποινικά και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει το ένα έτος ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €10.000 ή και στις δύο αυτές ποινές.

Συνεδριάζει η Επιτροπή Θεσμών

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», τα κενά και οι αδυναμίες που εντοπίζονται στην κείμενη νομοθεσία που διέπει το επαγγελματικό ασυμβίβαστο θα αποτελέσουν αντικείμενο εξέτασης ενώπιον της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής. Στη συνεδρία της ερχόμενης Τετάρτης κλήθηκαν, βεβαίως, να παραστούν η πρόεδρος και τα μέλη της Επιτροπής Διερεύνησης Ασυμβίβαστου για να εκθέσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην εφαρμογή της νομοθεσίας. Υποβάλλοντας παράλληλα τις εισηγήσεις τους για τροποποίηση της νομοθεσίας.

Οι αξιωματούχοι που ελέγχονται

Οι παρακάτω αξιωματούχοι έχουν υποχρέωση να αποκαλύπτουν τυχόν ασυμβίβαστο πριν από την αποδοχή του αξιώματός τους:

*Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

*Οι υπουργοί και οι υφυπουργοί.

*Οι βουλευτές.

*Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.

*Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας.

*Ο γενικός ελεγκτής της Δημοκρατίας.

*Οι πρόεδροι και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.

*Ο πρόεδρος και τα μέλη της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού.

*Ο επίτροπος Ρυθμίσεως Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομικών Υπηρεσιών.

*Ο πρόεδρος και τα μέλη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας.

*Ο επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

*Ο επίτροπος Αγροτικών Πληρωμών.

*Ο πρόεδρος και τα μέλη της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών.

*Ο επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού.

*Κάθε άλλος επίτροπος ή ρυθμιστής ή έφορος που δεν είναι δημόσιος υπάλληλος, ο οποίος διορίζεται δυνάμει οποιουδήποτε γενικού ή ειδικού νόμου.

Ποιες δραστηριότητες απαγορεύονται

Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο θέτει τις βάσεις για τον έλεγχο του επαγγελματικού ασυμβίβαστου και από εκεί και πέρα η Επιτροπή Διερεύνησης Ασυμβίβαστου αφήνεται να εξετάζει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και να αποφαίνεται κατά πόσο προκύπτει ζήτημα ασυμβίβαστου ή όχι. Με βάση, λοιπόν, την κείμενη νομοθεσία που τέθηκε σε εφαρμογή το 2008, οι ακόλουθες ενέργειες, δραστηριότητες ή ιδιότητες δεν επιτρέπεται να αναλαμβάνονται, ενεργούνται ή συντρέχουν στο πρόσωπο οποιουδήποτε από τους παραπάνω αξιωματούχους καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας τους στα αξιώματα που κατέχουν:

* Η παροχή προς το δημόσιο ή προς οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή προς κρατική ή ημικρατική εταιρεία, νομικών, ελεγκτικών, λογιστικών, συμβουλευτικών μελετών ή οποιασδήποτε άλλης φύσεως υπηρεσιών.

*Η ιδιότητα μέλους του διοικητικού συμβουλίου, διοικητή, γενικού διευθυντή ή των αναπληρωτών τους, εταιρείας, συνεταιρισμού, κοινοπραξίας ή επιχείρησης του δημόσιου τομέα στην οποία παραχωρήθηκε ή θα παραχωρηθεί οποιαδήποτε σύμβαση Δημοσίου για την προμήθεια προϊόντος ή την εκτέλεση έργου ή την παροχή οποιωνδήποτε υπηρεσιών.

* Η υποβολή προσφοράς και η ανάληψη από τον ίδιο τον αξιωματούχο ατομικά ή από εταιρεία, συνεταιρισμό, επιχείρηση ή κοινοπραξία, στην οποία συμμετέχει είτε ως απλός μέτοχος είτε ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου με οποιαδήποτε ιδιότητα είτε ως νομικός σύμβουλος αυτών, οποιασδήποτε σύμβασης προμήθειας, έργων ή υπηρεσιών προς τον δημόσιο τομέα, προς οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή κρατική ή ημικρατική εταιρεία.

* Η ιδιότητα διοικητικού συμβούλου, προέδρου ή μέλους διοικητικού συμβουλίου δημόσιας εταιρείας.

* Η ιδιότητα μέλους διοικητικού συμβουλίου ή διευθυντή ιδιωτικής εταιρείας ή η ιδιότητα μέλους διοικητικού συμβουλίου ή διευθυντή ημικρατικού οργανισμού, που ασχολούνται με ηλεκτρονικά ή έντυπα μέσα ενημέρωσης.

Οι εξαιρέσεις

Στον νόμο καθορίζονται κάποιες εξαιρέσεις που δεν αποτελούν επαγγελματικά ασυμβίβαστα για τους υπό αναφορά αξιωματούχους. Συγκεκριμένα:

*Δεν θεωρείται ότι προκύπτει ασυμβίβαστο για αξιωματούχο που διορίζεται πρόεδρος ή μέλος διοικητικού συμβουλίου ημικρατικού οργανισμού εφόσον οι πιο πάνω δραστηριότητες ή ενέργειες δεν αφορούν ή δεν διενεργούνται με το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου στο οποίο ο αξιωματούχος διορίζεται και οι υπηρεσίες, τα έργα ή τα προϊόντα που παρέχονται ή προσφέρονται ή αναλαμβάνεται να προσφερθούν δεν είναι συναφή προς τις δραστηριότητες του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου στο οποίο διορίζεται.

*Δεν θεωρείται ότι προκύπτει ασυμβίβαστο για αξιωματούχο που διορίζεται πρόεδρος ή μέλος διοικητικού συμβουλίου ημικρατικού οργανισμού εφόσον οι εταιρείες ή οι οργανισμοί στους οποίους έχει συμμετοχή δεν συναλλάσσονται ή δεν διατηρούν οικονομική σχέση ή συμφέρον με το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου στο οποίο διορίζεται και οι υπηρεσίες, τα έργα ή τα προϊόντα που παρέχονται ή προσφέρονται ή αναλαμβάνεται να προσφερθούν από τις πιο πάνω εταιρείες ή οργανισμούς δεν είναι συναφή προς τις δραστηριότητες του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου στο οποίο διορίζεται.

*Δεν θεωρείται ότι προκύπτει ασυμβίβαστο για τους υπό αναφορά αξιωματούχους που επιλέγονται ή διορίζονται σε διοικητικά συμβούλια νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, λόγω της επαγγελματικής τους ιδιότητας, ως εκπρόσωποι επαγγελματικών ή συνδικαλιστικών ομάδων ή οργανώσεων.

*Η νομοθεσία για το ασυμβίβαστο δεν εφαρμόζεται ούτε στην περίπτωση των δήμων και των κοινοτήτων των οποίων τα συμβούλια ιδρύουν ή συμμετέχουν σε μη κερδοσκοπικές εταιρείες ή ιδρύματα.

Τα μέλη της επιτροπής και οι εξουσίες

Πρόεδρος της Επιτροπής Διερεύνησης Ασυμβίβαστου είναι η κ. Ηλιάνα Νικολάου και συμμετέχουν ως μέλη της επιτροπής η γενική λογίστρια της Δημοκρατίας κ. Ρέα Γεωργίου, η εισαγγελέας της Δημοκρατίας κ. Έλενα Ζαχαριάδου εκ μέρους του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα και η γενική διευθύντρια της Βουλής κ. Τασούλα Ιερωνυμίδου. Τα μέλη της επιτροπής δεν λαμβάνουν χρηματική αποζημίωση για τις υπηρεσίες τους στην επιτροπή, η οποία έχει εξουσίες να διερευνά και αυτεπάγγελτα υποθέσεις για να διαπιστώνει κατά πόσο συντρέχουν λόγοι ασυμβίβαστου. Το πόρισμα που εκδίδει η επιτροπή συνιστά διοικητική πράξη και υπόκειται σε προσφυγή ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Η πρόταση νόμου για τις εταιρικές φίρμες

Οι βουλευτές της ΔΗΠΑ - Συνεργασία Μάριος Καρογιάν, Αλέκος Τρυφωνίδης, Μαρίνος Μουσιούττας και Μιχάλης Γιακουμή κατέθεσαν προ μηνών πρόταση νόμου για απαγόρευση της διασύνδεσης των εμπορικών επωνυμιών με ονόματα πολιτειακών αξιωματούχων, προτείνοντας αυτή η απαγόρευση να περιληφθεί στον νόμο για το επαγγελματικό ασυμβίβαστο. Η πρόταση νόμου τυγχάνει επεξεργασίας από τις υπηρεσίες της Βουλής.

Τα σοβαρά ζήτημα δεοντολογίας και ηθικής τάξεως που προκύπτουν από εταιρικές οντότητες που φέρουν τα ονόματα κρατικών και αιρετών αξιωματούχων θα πρέπει, επιτέλους, να ρυθμιστούν διά νόμου με σκοπό την απαγόρευσή τους. Στο παρελθόν ήταν το δικηγορικό γραφείο του Τάσσου Παπαδόπουλου, στη συνέχεια μάς προέκυψε το δικηγορικό γραφείο του Νίκου Αναστασιάδη και μέχρι πρότινος τα δικηγορικά γραφεία των πρώην υπουργών Δικαιοσύνης και Άμυνας κ. Γιώργου Σαββίδη και Σάββα Αγγελίδη αντίστοιχα, όπως και το οικογενειακό δικηγορικό γραφείο του πρώην υπουργού Μεταφορών Μάριου Δημητριάδη. Ενδεχομένως, στις προεδρικές εκλογές του 2023 να είναι κάποιο άλλο δικηγορικό γραφείο. Στο πόρισμά της η Ερευνητική Επιτροπή για τα «χρυσά» διαβατήρια αναδεικνύει ακριβώς αυτά τα ζητήματα δεοντολογίας και ηθικής τάξεως που ανέκυψαν για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τους υπουργούς του, οι οποίοι έδιναν τη θετική τους ψήφο για να εγκρίνονται οι κατ' εξαίρεση αιτήσεις για έκδοση «χρυσών» διαβατηρίων στους πελάτες των δικηγορικών γραφείων με τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα, αποκρύπτοντας τη σύγκρουση συμφέροντος. Όπως υποδεικνύει στο πόρισμά της η ερευνητική επιτροπή Νικολάτου, ο Πρόεδρος και οι υπουργοί είχαν υποχρέωση να ενεργούν με αμεροληψία και να φαίνεται ότι ενεργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Στο κάδρο των υποθέσεων σύγκρουσης συμφέροντος θα πρέπει να περιληφθούν και τα δικηγορικά γραφεία άλλων αξιωματούχων, και δη των βουλευτών. Από τη μία βουλευτές ήλεγχαν το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου και, από την άλλη, μέσω των δικηγορικών τους γραφείων κατέθεταν αιτήσεις για «χρυσά» διαβατήρια. Το πόρισμα Νικολάτου κάνει ειδική αναφορά και στη σύγκρουση συμφέροντος βουλευτών και δικηγορικών γραφείων.

Συνολικά εννέα δικηγορικά γραφεία και ένα ελεγκτικό γραφείο φέρουν το ονοματεπώνυμο ή το επίθετο βουλευτών. Κάποια στιγμή το δημόσιο αξίωμα που κατέχουν θα έρθει σε σύγκρουση με τις επαγγελματικές δραστηριότητες που αναπτύσσουν και εάν δεν είναι σε θέση να διαχωρίσουν το λειτούργημά τους από τις επαγγελματικές δραστηριότητες και το προσωπικό συμφέρον θα οδηγηθούμε αναπόφευκτα σε φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς. Εξάλλου, ουδείς μπορεί να γνωρίζει μετά βεβαιότητος κατά πόσο οι επαγγελματικές δραστηριότητες βουλευτών ή και στενών συγγενών αναπτύσσονται αυτόνομα ή αποτελούν προέκταση της εξουσίας που κατέχουν οι εν λόγω αξιωματούχοι. Γι’ αυτό επιβάλλεται η ψήφιση της πρότασης νόμου των βουλευτών της ΔΗΠΑ - Συνεργασία.