Οι διακοπές στο Βαρώσι που διακόπηκαν λόγω πραξικοπήματος - Μέρος Β΄

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο Richard Keijzer, βετεράνος πλέον δημοσιογράφος από την Ολλανδία, τον Ιούλιο του 1974 ανυπομονούσε για τις διακοπές του στην Κύπρο. Ταξίδεψε από την Ολλανδία πρώτα στο Dusseldorf στη Γερμανία, για να πάρει αεροπλάνο της Lufthansa, που τον μετέφερε στη Λευκωσία. Η πτήση του ήταν στις 14 Ιουλίου 1974. Αλλά οι διακοπές του διακόπηκαν από το «πραξικόπημα» και μας διηγούνταν σε μια ομάδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τι είχε συμβεί κάθε μέρα. Ζήτησα την άδειά του να μοιραστώ αυτά που έγραψε. Ακολουθεί μια περίληψη από μερικές από τις σημειώσεις και τις φωτογραφίες του:

18 Ιουλίου

Σήμερα επισκεφτήκαμε την παλιά πόλη, μέσα στα τείχη που χρονολογούνται από αιώνες. Οι φωτογραφικές μηχανές ήταν έτοιμες και βγάζαμε φωτογραφίες όπου πηγαίναμε. Και έκανε ζέστη, πολλή ζέστη. Η ζέστη παρέμενε μέσα στα τείχη και το πλάνο μας να περπατήσουμε πάνω στα τείχη αποθαρρύνθηκε έντονα. Ένας Τούρκος στρατιώτης εξήγησε ότι θα γίνουμε στόχοι σε ελεύθερους σκοπευτές έξω από τα τείχη. Ήταν τοποθετημένος σε έναν από τους μικρούς πυργίσκους στα τείχη και μας είπε λίγα πράγματα για τη δουλειά του εκεί. Και ήθελε να μάθει από πού ήρθαμε και γιατί πήγαμε στην Κύπρο από όλα τα μέρη. Η απάντηση ήταν απλή: είμαστε μέλη μιας ιστορικής ομάδας και θέλαμε να δούμε διάσημα ιστορικά σημεία, από τα οποία η Κύπρος έχει πολλά, όπως το κάστρο του Οθέλλου.

Το απόγευμα επιστρέψαμε από το ταξίδι μας στην παλιά πόλη και όταν βγήκαμε από το ταξί, ένας γείτονάς μας ήρθε τρέχοντας. «Εδώ είσαι, λοιπόν! Δεν μπορέσαμε να σε βρούμε». Ο λόγος για τον ενθουσιασμό του ήταν ότι βρισκόταν εδώ ένας απεσταλμένος της ολλανδικής πρεσβείας από τη Βηρυτό και ήθελε πολύ να μιλήσει σε όλους τους Ολλανδούς τουρίστες.

Δημιούργησε ένα πρόχειρο γραφείο στο μπαρ του ξενοδοχείου Golden Sands (βολικό σημείο) και μας είπαν να πάμε αμέσως εκεί, πριν τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση κυκλοφορίας. Αυτό κάναμε και είδαμε έναν νεαρό με έναν βοηθό και μια στοίβα χαρτιά. Τέλεξ με πληροφορίες για όλους όσοι γνώριζαν ότι βρίσκονταν στην περιοχή. Βρισκόμασταν στον κατάλογο, ευτυχώς, γεγονός που μας έδωσε ένα αίσθημα ασφάλειας. Ο άντρας από την πρεσβεία μας είπε ότι είχε κρατήσει θέση σε ένα πλοίο από τη Βηρυτό στην Αμμόχωστο. Θα επέστρεφε το ίδιο βράδυ και μας προέτρεψε να είμαστε προσεκτικοί και να συμμορφωνόμαστε με όλες τις εντολές που δίνονταν από τους ανθρώπους στην εξουσία.

Όταν επιστρέψαμε στο διαμέρισμά μας, υπήρχε ένα σημείωμα από τον τουριστικό πράκτορα, που έλεγε ότι θα μας εκκένωναν την επόμενη μέρα. Με μια σημαντική ερώτηση: «Θέλετε να πάτε κατευθείαν στο σπίτι ή μπορούμε να σας προσφέρουμε το υπόλοιπο των διακοπών σας για να το περάσετε στη Μαγιόρκα;». Μας πήρε λιγότερο από ένα λεπτό για να αποφασίσουμε ότι θα θέλαμε να πάμε στη Μαγιόρκα. Αυτή η απάντηση δόθηκε τηλεφωνικά, ο θυρωρός μας τηλεφώνησε και εξήγησε στα ελληνικά τι θέλαμε. Μας έδωσαν οδηγίες να είμαστε έτοιμοι στην είσοδο του κτηρίου μας, την Παρασκευή στις 6:00 π.μ. Ναι, π.μ. Αυτό σήμαινε ότι είχαμε μόνο 12 ώρες περίπου για να ετοιμαστούμε, να πούμε αντίο και να πάμε στο αεροδρόμιο. Αμέσως μετά το δείπνο, πήγαμε στην άλλη πλευρά του JFK, στα διαμερίσματα Bellview, όπου έμεναν τα τρία κορίτσια από την Ολλανδία. Λίγο άβολο, αλλά διασχίσαμε τον δρόμο όταν δεν έβλεπε κανένας. Και μετά πείσαμε τον θυρωρό ότι είχαμε κάθε δικαίωμα να ανεβούμε πάνω και να συναντήσουμε τα κορίτσια. Ήπιαμε λίγο, καπνίσαμε και επιστρέψαμε γύρω στις 11:00 μ.μ. Και μας περίμεναν οι γείτονές μας, που είχαν αγοράσει φαγητό και ποτό για δύο βδομάδες. Αν θα ήμασταν τόσο ευγενικοί ώστε να τους βοηθήσουμε να φάνε και να τα πιουν όλα. Και ήμουν εκεί και τηγάνιζα αβγά στη μέση της νύχτας, έκοβα ψωμί, έβαζα ποτά κ.λπ., κ.λπ. Σαν να δούλευα στην κουζίνα ενός εστιατορίου.

Πήγαμε για ύπνο στις 3:30, για να μας ξυπνήσουν στις 5:30. Πολύ σύντομη νύχτα. Λοιπόν, μαζέψαμε τις τσάντες και κατεβήκαμε στην είσοδο, αφήνοντας τα κλειδιά σε έναν φάκελο για τον θυρωρό. 6:00 π.μ.: το λεωφορείο άφαντο. 6:30 π.μ.: το ίδιο.

19 Ιουλίου

Το ταξίδι με το λεωφορείο για το αεροδρόμιο Λευκωσίας ξεκίνησε πολύ αργότερα από ό,τι περιμέναμε. Ο οδηγός του λεωφορείου ήταν νευρικός και προσπάθησε να μας βάλει στο όχημα το συντομότερο δυνατό. Ενώ καθόμασταν μέσα, ανέβηκε στην οροφή για να φυλάξει τις αποσκευές μας. Κράτησα την τσάντα μου μαζί μου, γιατί εκεί βρισκόταν η φωτογραφική μου μηχανή. Ω, και παρακαλώ, μην βγάλετε φωτογραφίες, τσίριξε ο οδηγός του λεωφορείου.

ΟΧΙ φωτογραφίες; Σωστά. Τι θα δείξουμε τότε στους ανθρώπους πίσω στο σπίτι; Έτσι τραβήξαμε φωτογραφίες, όπως αυτή, όπου μια ομάδα στρατιωτών (υποθέτω) με ένα τζιπ σταμάτησε το λεωφορείο. Επιβιβάστηκαν στο λεωφορείο κοιτώντας τους πάντες στα μάτια. Τους κοίταξα πίσω σαν να μην ήξερα καν ότι ήμουν εκεί. Προσποιήθηκα ότι είμαι χαζός, ώστε να μην κάνουν ερωτήσεις και να κοιτάζουν σε τσάντες κ.λπ.

Αυτή ήταν μια από τις επτά (7!) στάσεις που έπρεπε να κάνει το λεωφορείο. Σοβαρός έλεγχος τη μια φορά, μόνο μια ματιά την άλλη. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής, οι κουρτίνες του λεωφορείου έπρεπε να παραμείνουν κλειστές, για να μην μπορούμε να κοιτάξουμε έξω και κανένας να μην μπορεί να κοιτάξει μέσα. Τι να κάνουμε; Άφησα τη φωτογραφική μηχανή να κρυφοκοιτάξει κάτω από την κουρτίνα και έκανα κλικ, ελπίζοντας σε μια ωραία φωτογραφία.

Μετά από μια περιπετειώδη διαδρομή με το λεωφορείο, φτάσαμε στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας. Και σίγουρα δεν ήμασταν μόνοι. Το μέρος ήταν γεμάτο με ανθρώπους που δεν είχαν ιδέα πού να πάνε ή τι να κάνουν μετά. Η αναμονή ήταν η μόνη επιλογή ή το περπάτημα για τη λήψη φωτογραφιών, όπως έκανα εγώ.

Τα καταστήματα ήταν κλειστά, πουθενά δεν υπήρχε ευκαιρία να αγοράσεις κάτι για να φας ή να πιείς.

Μια άλλη ιστορία για τη μέρα που καταφέραμε να φύγουμε από το νησί. Μετά από τη διαδρομή με το λεωφορείο φτάσαμε στο αεροδρόμιο, χωρίς να ξέρουμε τι να κάνουμε, παρά μόνο να περιμένουμε. Αποφασίσαμε να περπατήσουμε γύρω από τα κτήρια, αναζητώντας ζημιές από τον πόλεμο. Συνολικά μετρήσαμε 11 τρύπες από σφαίρες. Ορισμένα μεγάλα παράθυρα ήταν ολοκαίνουργια, άλλα έλειπαν.

Αυτό το τελευταίο γεγονός ήταν μάλλον δυσάρεστο, γιατί όταν τα αεροπλάνα δοκίμαζαν τους κινητήρες τους, οι καυτές εξατμίσεις εκτοξεύονταν απευθείας στο αεροδρόμιο. Με μια θερμοκρασία ήδη πάνω από 35 βαθμούς Κελσίου, μπορείτε να φανταστείτε πώς ήταν αυτό.

Χρειάστηκαν αρκετές ώρες μέχρι να πάρουμε τα σωστά εισιτήρια και τις κατάλληλες σφραγίδες στα διαβατήριά μας. Το αεροπλάνο που μας πήρε πίσω είχε καθυστέρηση και η επιβίβαση αναβλήθηκε για αργά το απόγευμα. Στις 5:00 ήταν όλοι μέσα και στις 5:15 πετάξαμε. Το πλήρωμα καμπίνας ήταν πολύ φιλικό, γνωρίζοντας τι είδους δοκιμασίες μπορεί να είχαμε βιώσει. Στη συνέχεια, σερβιρίστηκε φαγητό. Γεύματα αεροπλάνων, που αποτελούνται από πατάτα πουρέ, ένα λουκάνικο και λαχανάκια Βρυξελλών. Να σας πω ένα μυστικό: μισώ τα λαχανάκια Βρυξελλών, αλλά όχι εκείνη τη στιγμή.

Αμμόχωστος, το επακόλουθο

Τι συνέβη μετά την εκκένωσή μας από την Κύπρο το 1974; Πρώτα, το υπόλοιπο των διακοπών στη Μαγιόρκα, απελευθερώνοντας την ένταση που είχε δημιουργηθεί. Όταν φτάσαμε στο σπίτι, μας πήραν συνέντευξη από την τοπική εφημερίδα για τις εμπειρίες μας. Μια από τις ερωτήσεις ήταν: θα επιστρέψεις; Στο οποίο απαντήσαμε ναι, αλλά όχι αμέσως. Ίσως σε 5 χρόνια, αλλά μπορεί να είναι και 50 χρόνια. Νεαροί χωρίς επίσης καμία αίσθηση του χρόνου. Τώρα, 48 χρόνια μετά, μπορώ να πω ότι τα 50 χρόνια ήταν μάλλον πιο ακριβή.

Μετά συνειδητοποίησα την όλη εμπειρία, δεν το σκεφτήκαμε πολύ. Μέχρι τον Νοέμβριο του 1974, όταν συνάντησα μερικά από τα κορίτσια που έμειναν στο Bellview Apartment Hotel. Στο Παρίσι, από όλους τους τόπους. Δεν είχαμε πολύ χρόνο, αρκετό για να ανταλλάξουμε μερικές ταξιδιωτικές ιστορίες. Αποδείχθηκε ότι εκκενώθηκαν από μια ομάδα Βρετανών στρατιωτών. Μεταφέρθηκαν με το λεωφορείο σε μια παραλία, όπου έπρεπε να μείνουν για 2 νύχτες, με χειροβομβίδες να εκρήγνυνται γύρω τους.

Μετά ήρθε άλλη μια περίοδος σιωπής, μέχρι που η τηλεόραση προέβαλε ένα ντοκιμαντέρ για την πόλη-φάντασμα στη Μεσόγειο. Η Αμμόχωστος, επίσης, γυρίστηκε από μεγάλη απόσταση με εικόνα κακής ποιότητας. Ήταν γύρω στο 1985 και αργότερα εκείνο το βράδυ συζητήσαμε ξανά ολόκληρη την ιστορία, με μια μπύρα (κατ’ ακρίβεια πολλές μπύρες). Και το αφήσαμε πάλι.

Μέχρι το 2016, όταν μου ήρθε η έντονη παρόρμηση να βρω περισσότερες πληροφορίες. Δοκίμασα το ταξιδιωτικό γραφείο, αλλά ο ιδιοκτήτης είχε ήδη πεθάνει και ο γιος του δεν είχε διατηρήσει τα αρχεία. Μετά στο Υπουργείο Εξωτερικών (αυτό που είχε στείλει απεσταλμένο να μας αναζητήσει στην Κύπρο). Όχι, δεν είχαν χαρτιά, αλλά θα μπορούσα να δοκιμάσω την τύχη μου στο Εθνικό Αρχείο στη Χάγη. Αυτό ήταν το σωστό σημείο. Μου επέτρεψαν να κοιτάξω ορισμένα αρχεία που ήταν ημιδημόσια. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καθίσεις μόνος σε ένα μεγάλο τραπέζι, με ανθρώπους να σε παρακολουθούν και να ξεφυλλίσεις τα έγγραφα. Μπορούσα να κρατήσω σημειώσεις, αλλά όχι φωτογραφίες. Πήραν τη φωτογραφική μου μηχανή και την κλείδωσαν σε ένα είδος θησαυροφυλακίου. Σίγουρα πήρα σημειώσεις, θα επανέλθω σε αυτό.

Στη συνέχεια, μια μαζική αναζήτηση στο διαδίκτυο, αναζητώντας τις γυναίκες συνταξιδιώτες μας, ελπίζοντας ότι θα ήταν online με τα πατρικά τους ονόματα. Τουλάχιστον μια ήταν και απάντησε στις ερωτήσεις μου μέσω e-mail. Θα επανέλθω και σε αυτό. Η εικόνα έμοιαζε να παίρνει αληθινό σχήμα, ευτυχώς.