Οι διακοπές στο Βαρώσι που διακόπηκαν λόγω πραξικοπήματος

Ο Richard Keijzer, βετεράνος πλέον δημοσιογράφος από την Ολλανδία, τον Ιούλιο του 1974 ανυπομονούσε για τις διακοπές του στην Κύπρο. Ταξίδεψε από την Ολλανδία πρώτα στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας και από κει με Lufthansa έφτασε στην Κύπρο. Η πτήση του ήταν στις 14 Ιουλίου 1974. Αλλά οι διακοπές του διακόπηκαν εξαιτίας του «πραξικοπήματος» και διηγήθηκε σε μια ομάδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την κάθε του μέρα. Ζήτησα την άδειά του για να μοιραστώ αυτά που έγραψε. Ακολουθεί μια περίληψη από τις σημειώσεις και τις φωτογραφίες του:

Στις 16 Ιουλίου 1974 τουρίστες συγκεντρώθηκαν στη βεράντα του Crusaders Bar για να ακούσουν τις ειδήσεις από το ραδιόφωνο. Φωτογραφία του Richard Keijzer.

12 Ιουλίου

Σήμερα, πριν από 48 χρόνια ήταν Παρασκευή. Πώς το ξέρω αυτό; Πέρασα τη μέρα ετοιμάζοντας τη βαλίτσα μου για να ταξιδέψω στην Κύπρο για διακοπές, οι οποίες προορίζονταν να είναι τρομακτικές. Ήταν τρομακτικές, όπως μάθαμε αρκετά σύντομα. Ταξιδέψαμε πρώτα στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας και μετά με πτήση της Lufthansa φθάσαμε στην Κύπρο.

13 Ιουλίου

Στον δρόμο για την Κύπρο. Το Σάββατο 13 Ιουλίου 1974 με τρένο για το Ντίσελντορφ, όπου διανυκτερεύσαμε. Έτσι θα βρισκόμασταν νωρίς στο αεροδρόμιο, χωρίς να χρειάζεται να ξυπνήσουμε στο μέσο της νύχτας. Ήμασταν απασχολημένοι κάνοντας σχέδια, όπως ποιους χώρους θα επισκεφθούμε, τι είδους ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο κ.λπ.

14 Ιουλίου

Οι πληροφορίες που πήραμε από το ταξιδιωτικό γραφείο ανέφεραν ότι οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί ήταν «ζεστές». Αυτό ήταν μια πραγματική υποτίμηση γιατί βγαίνοντας από το αεροπλάνο στις 14 Ιουλίου 1974 βρεθήκαμε αντιμέτωποι με τουλάχιστον 36 βαθμούς Κελσίου και υψηλή υγρασία. Σαν να μπαίνεις σε σάουνα.

Το λεωφορείο που μας πήρε στην Αμμόχωστο ήταν σταθμευμένο στον ήλιο όλο το πρωί, με αποτέλεσμα στο εσωτερικό του να είχε 50 περίπου βαθμούς Κελσίου. Κάποιον κλιματισμό, ίσως; Ναι, τα παράθυρα μπορούσαν να ανοίξουν, αλλά αυτό δεν ωφελούσε αν το όχημα δεν εκινείτο. Τελικά ξεκινήσαμε και ένα μικρό αεράκι μπόρεσε να μπει στο λεωφορείο. Αργά το απόγευμα φτάσαμε στα διαμερίσματά μας, κοντά στη λεωφόρο JFK.

Φάγαμε και πήγαμε μια βόλτα στο κέντρο της πόλης. Αποφασίσαμε να αναβάλουμε όλες τις δραστηριότητες για τις επόμενες μέρες. Έτσι, δεν φάγαμε παγωτό εκείνο το βράδυ. Πού να ξέραμε ότι δεν θα τρώγαμε παγωτό τις επόμενες μέρες.

Η φωτογραφία του Bellview Hotel Apartments την οποία τράβηξε ο κ. Richard το 1974.

15 Ιουλίου

Είχαμε προγραμματίσει να πάμε σε μια συνάντηση στο τουριστικό κέντρο, όπου θα παίρναμε πληροφορίες για το νησί, τα αυτοκίνητα ενοικίασης, τα μέρη που θα βλέπαμε κ.λπ.

Ένα λεωφορείο θα μας έπαιρνε από το διαμέρισμα στις 9:30. Το λεωφορείο ήταν εκεί, αλλά ο οδηγός δεν βρισκόταν πουθενά. Στο λεωφορείο βρίσκονταν ήδη αρκετοί τουρίστες και κανένας δεν φαινόταν να ξέρει τι συνέβαινε. Το ραδιόφωνο ήταν σε λειτουργία και έπαιζαν εμβατήρια. Διανθισμένα με ανακοινώσεις σε μια γλώσσα που δεν καταλαβαίναμε. Έπιασα μόνο το όνομα Μακάριος (ο τότε Πρόεδρος) και από τον τόνο της φωνής συμπέρανα ότι ήταν νεκρός.

Ο οδηγός του λεωφορείου εμφανίστηκε μετά από μισή ώρα, δεν είπε τίποτα και με πλήρη σιωπή μας οδήγησε στην κεντρική πλατεία σε ένα μέρος το οποίο ονομάζεται Isadoras Night Spot. Στο κλαμπ μας είπαν ότι η κυβέρνηση έπεσε και ότι έγινε πραξικόπημα. Συμπληρωμένο με απαγόρευση κυκλοφορίας, που σήμαινε ότι όλα ήταν κλειστά. Μπαρ, εστιατόρια, καταστήματα. Τα πάντα. Οι προγραμματισμένες ξεναγήσεις και εκδρομές (υποτίθετο ότι θα επισκεπτόμασταν με πλοίο τη Βηρυτό) ακυρώθηκαν.

Α, και η λήψη φωτογραφιών απαγορευόταν. Νεαρός και πρόθυμος όπως ήμουν τότε (είμαι ακόμα πρόθυμος, να το ξέρετε) η αντίδρασή μου ήταν «Απαγορεύεται; Μπα…». Έτσι, τραβήχτηκαν φωτογραφίες με πολλά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των ανταρτών, που κυκλοφορούσαν στην πόλη σαν τρελοί.

Προσπάθησα να πάρω κάποιες πληροφορίες από ένα βαριά οπλισμένο άτομο στον δρόμο, έξω από το Isadoras, εφαρμόζοντας το πρωτόκολλο που ακολουθούσαν τα αυτοκρατορικά στρατεύματα όταν μιλούσαν σε ντόπιους (το διάβασα σε ένα βιβλίο για την Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα). Το πρωτόκολλο έλεγε: «Όταν μιλάτε σε ντόπιους χρησιμοποιήστε τα αγγλικά, δυνατά και καθαρά, σε μέτρια ταχύτητα. Αν δεν καταλαβαίνουν τι λέτε, επαναλάβετέ το αλλά πιο ΔΥΝΑΤΑ». Λοιπόν, το δοκίμασα, καμία απάντηση. Ούτε μια αντίδραση στην ύπαρξή μου.

16 Ιουλίου

Το πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου 1974 ήταν γεγονός. Πήραμε κάποιες πληροφορίες από το ταξιδιωτικό γραφείο, κυρίως για τη νέα κατάσταση, την απαγόρευση κυκλοφορίας και το γεγονός ότι όλες οι εκδρομές μας ακυρώθηκαν. Τίποτα άλλο.

Το νησί μετατράπηκε σε ένα κενό πληροφοριών, όπου σχεδόν κανένας δεν ήξερε τίποτα. Απέναντι από τη λεωφόρο JFK υπήρχε ένα μικρό μπαρ, γεμάτο τουρίστες. Ένας από αυτούς είχε ένα μικρό ραδιόφωνο, με το οποίο μπορούσαμε να ακούσουμε το BBC. Επιτέλους, ένας σταθμός με ειδήσεις σε μια γλώσσα που μπορούσαμε να καταλάβουμε. Ειπώθηκε ότι σκοτώθηκε ο Πρόεδρος Μακάριος, χωρίς να δώσουν λεπτομέρειες. Η είδηση φαινόταν να έρχεται από το Ράδιο Κύπρος, έναν ραδιοφωνικό σταθμό που δεν θεωρούνταν αξιόπιστος. Αλλά εκείνο το διάστημα ήταν η μόνη διαθέσιμη πηγή. Το BBC είχε δημοσιογράφους στην περιοχή, κυρίως στα ελληνικά νησιά, την Κρήτη και τη Ρόδο, και στη Μάλτα. Έδιναν ελάχιστες λεπτομέρειες για το θέμα.

Σταδιακά η είδηση εξελίχθηκε από το «Ο Πρόεδρος Μακάριος είναι νεκρός» στο «Ο Μακάριος είναι στο Λονδίνο, σε συνάντηση με τον πρωθυπουργό Ουίλσον» και στο «Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είναι στη Νέα Υόρκη και συνομιλεί με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ».

Πέραν τούτου, οι πληροφορίες ήταν ανύπαρκτες. Δεν υπήρχαν άλλα έντυπα, ούτε ραδιόφωνο, ούτε τηλεόραση. Και φυσικά, δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα και internet (δεν είχαν εφευρεθεί ακόμα). Τι να κάναμε λοιπόν;

Απευθυνθήκαμε στην πιάτσα, παίρνοντας νέα από πηγές που μοιράζονταν από στόμα σε στόμα. Η καλύτερη πηγή μας ήταν ένα μικρό καφέ, το οποίο διαχειριζόταν ένας Άγγλος. Ήταν το Michael’s Bar, όπου πολλοί πληροφοριοδότες ερχόντουσαν για να πιουν μια μπίρα ή έναν καφέ, ενώ στο μεταξύ έλεγαν όλα τα τελευταία κουτσομπολιά. Ο Michael τα απορροφούσε σαν σφουγγάρι και τα έλεγε σε όποιον ήθελε να ακούσει. Το Michael's Bar έκλεισε το βράδυ της 17ης Ιουλίου από μια ομάδα αποτελούμενη από έναν αξιωματικό και τέσσερις τραμπούκους. Διέταξαν να αδειάσει και να μπει λουκέτο μέσα σε 5 λεπτά, αλλιώς θα χρησιμοποιούσαν πολυβόλο (ένα Bren) για να καθαρίσουν τη βεράντα.

17 Ιουλίου

Ήμασταν στη μέση μιας τεράστιας αναταραχής και είδαμε κάπως τα πάντα να καταρρέουν γύρω μας. Για να δώσω ένα παράδειγμα: πήραμε ένα ταξί για το κέντρο της πόλης, για να βρούμε μια τράπεζα όπου θα μπορούσαμε να αλλάξουμε τις στερλίνες μας σε κυπριακά μιλς. Αυτό δημιούργησε κάποιο πρόβλημα, επειδή η τράπεζα διατηρούσε ανώτατο όριο 20 λίρες ανά άτομο. Θέλαμε να αλλάξουμε περισσότερα, έτσι ώστε να έχουμε αρκετά για το υπόλοιπο των διακοπών μας (ναι, ακόμα πιστεύαμε ότι θα κάναμε διακοπές). Ο ταμίας στην τράπεζα τηλεφώνησε κάπου στα κεντρικά γραφεία (ίσως στη Λευκωσία, δεν ξέρω σίγουρα) και μετά από μισή ώρα πάρθηκε η απόφαση: μπορούσαμε να αλλάξουμε 55 λίρες ανά άτομο.

Τότε παρατηρήσαμε ότι η αξία του κυπριακού νομίσματος έπεφτε, γιατί μόλις την προηγούμενη μέρα έπαιρνες 800 μιλς ανά λίρα και την Τετάρτη η ισοτιμία ήταν 849 μιλς ανά λίρα. Αν είχαμε οικονομική λογική θα κρατούσαμε τις στερλίνες μας, αλλά δυστυχώς, δεν είχαμε αυτή τη γνώση.

Στα καταστήματα παρατηρήσαμε ότι οι τιμές ανέβαιναν μέρα με τη μέρα. Οπότε, και αυτό δεν ήταν πολύ ευνοϊκό. Μια βόλτα με ταξί (μια μακρόστενη Mercedes 220D) μας κόστισε 300 μιλς.

Είχαμε λοιπόν τα χρήματά μας, αλλά τι μπορούσαμε να τα κάνουμε; Τα καταστήματα ήταν ανοιχτά από το μεσημέρι ώς τις 2 και αν ήθελες να αγοράσεις φαγητό περίμενες στην ουρά σχεδόν 2 ώρες. Το φαγητό ήταν λιγοστό, θυμάμαι ότι το μόνο πράγμα που είχε μείνει στα ράφια ήταν ένα γαλόνι με χυμό πορτοκάλι και ένα πακέτο μπισκότα. Για 4 άτομα.

Την Πέμπτη πήγαμε στην παλιά πόλη, την πόλη εντός των τειχών. Ο ταξιτζής μας πήρε μέχρι την πύλη και μας είπε να κατέβουμε. Γιατί; Ήταν Ελληνοκύπριος και δεν του επέτρεπαν να μπει στον θύλακα. Η είσοδος επιτρεπόταν μόνο σε Τουρκοκύπριους, Τούρκους και τουρίστες.

Διψάσαμε, οπότε πήγαμε σε ένα μικρό καφέ με τραπέζια και καρέκλες έξω. Ο ιδιοκτήτης βγήκε βιαστικά και ρώτησε τι θέλαμε. Χμμμ, δεν έχουμε ιδέα, τι έχεις; Συνόψισε μια λίστα με ποτά και η Super Kola ακουγόταν ωραία. Παραγγείλαμε 4 Super Kola και μέσα σε λίγα λεπτά εμφανίστηκε ξανά με έναν δίσκο που είχε τέσσερα ποτήρια νερό και τέσσερα μπουκάλια με πορτοκαλί υγρό. Και τώρα τι; Προσπαθήσαμε να ρίξουμε λίγο από το υγρό στο νερό. Μετά ήπιαμε μια γουλιά νερό. Και μετά ο ιδιοκτήτης βγήκε έξω τρέχοντας και μας εξήγησε ότι έπρεπε να ρίξουμε το νερό στο έδαφος και να βάλουμε τη Super Kola στα τώρα άδεια ποτήρια. Έτσι είσαι σίγουρος ότι τα ποτήρια είναι καθαρά, είπε χαμογελώντας.

Μετά από αυτό επισκεφθήκαμε την πόλη, το μουσείο και το πανόραμα. Επιτέλους ήπιαμε ένα δροσιστικό ποτό μπροστά από τον καθεδρικό ναό.

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518