Φάκελος παρακολουθήσεις: Η NSO παραδέχεται, η Λευκωσία δεν ξέρει!

Πριν να ξεμπερδέψουμε με το τεράστιο σκάνδαλο των πολιτογραφήσεων, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, για ένα ακόμα «επίτευγμα». Πρόκειται για την υπόθεση της χρήσης λογισμικών παρακολούθησης, με τα οποία έχουν παγιδευτεί πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και άλλοι «ενοχλητικοί», από κυβερνήσεις και ιδιώτες, οι οποίοι έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν αυτά τα παράνομα εργαλεία. Ακόμα και όταν αυτά αποκτώνται από χώρες νομίμως, για σκοπούς εθνικής ασφάλειας, αποδεικνύεται πλέον ότι γινόταν παράνομη χρήση τους. Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται με τις αποκαλύψεις για το λογισμικό Pegasus της εταιρείας NSO, ενώ τα όσα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας στην Ελλάδα έβαλαν στο κάδρο και το Predator της εταιρείας Intellexa.

Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο η εμπλοκή Ισραηλινών, οι οποίοι αξιοποίησαν τις δυνατότητες που τους παρείχε η Κύπρος για να υπερπηδήσουν τα εμπόδια εξαγωγής τέτοιων εργαλείων από το Ισραήλ.

Παρά το ότι οι υποθέσεις παρακολουθήσεων με παγίδευση κινητών τηλεφώνων απασχολούν αριθμό χωρών και οδήγησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε σύσταση ειδικής Ερευνητικής Επιτροπής, στην Κύπρο «δεν κουνιέται φύλλο». Μέχρι στιγμής, η μοναδική αντίδραση… είναι η μη αντίδραση, ενώ οι υποψίες για συγκάλυψη της παράνομης δραστηριότητας αυτών των εταιρειών είναι, στην καλύτερη περίπτωση, εύλογες.

Αγωγές, εξαγωγές και ψέματα

Παρά το ότι η Κυπριακή Δημοκρατία διαβεβαιώνει ότι ποτέ δεν έδωσε άδεια εξαγωγής κακόβουλων λογισμικών, τα οποία παράγουν εταιρείες Ισραηλινών, τα γεγονότα δείχνουν ότι κάποιος δεν λέει την αλήθεια. Από το 2018, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές από το Μεξικό και το Κατάρ έχουν καταθέσει αγωγές σε δικαστήρια της Κύπρου και του Ισραήλ, εναντίον της εταιρείας NSO που παράγει το Pegasus. Στις αγωγές διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση με το συγκεκριμένο λογισμικό και στηρίζουν τις απαιτήσεις τους σε διαρροές ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, μέσα από τις οποίες προκύπτει πως η εταιρεία NSO χρησιμοποίησε θυγατρικές εταιρείες στην Κύπρο για εξαγωγή του Pegasus. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, φαίνεται ότι από την Κύπρο πωλήθηκε το Pegasus σε ιδιωτική εταιρεία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας «Βήμα», στα τέλη του 2015 και τον Μάρτιο του 2016, μια ακόμη κυπριακή εταιρεία εμφανίζεται να τιμολογεί πρόσβαση σε υπηρεσίες για 7 εκατ. δολάρια το εξάμηνο, επίσης σε εταιρεία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Πάντως, η Λευκωσία διαβεβαίωσε τον Ιανουάριο του 2021 την Κομισιόν πως δεν της έχει ζητηθεί και ποτέ δεν έδωσε άδεια για εξαγωγή τέτοιων λογισμικών από τη NSO, η οποία δεν είναι εγγεγραμμένη στο μητρώο του Εφόρου Εταιρειών.

Ωστόσο, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα Vice, τον Μάιο του 2021, έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας του Privacy International και του SOMO, με τίτλο «Operating from the shadows», για τη σκιώδη δραστηριότητα της NSO υπάρχουν 29 αναφορές στην Κύπρο.

Σε γραπτή απάντηση προς τη Διεθνή Αμνηστία, στις 2 Μαΐου 2021, ο αντιπρόεδρος της NSO ανέφερε ότι «εταιρείες του ομίλου εξάγουν προϊόντα από το Ισραήλ, τη Βουλγαρία και την Κύπρο».

Ο αντιπρόεδρος της NSO αποκάλυψε επίσης πως «η ΙΟΤΑ, μέλος του ομίλου (NSO), έχει σήμερα έδρα στην Κύπρο». Η ΙΟΤΑ Holdings Ltd είναι κυπριακή εταιρεία, μητρική μιας επίσης κυπριακής εταιρείας, η οποία σύμφωνα με το Vice, εμφανίζεται να πουλά υπηρεσίες της NSO στα Εμιράτα.

Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις

Κεντρικό πρόσωπο σε όλες αυτές τις ιστορίες κατασκοπείας, που δεν είναι απλώς ιστορίες, αλλά τρομακτική πραγματικότητα, είναι ο Ταλ Ντίλιαν. Πρόκειται για τον πρώην αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ, ο οποίος μέσω της Κύπρου δημιούργησε ένα παγκόσμιο δίκτυο εμπορίας κακόβουλου λογισμικού, χρησιμοποιώντας τόσο τη γνώση που απέκτησε από την υπηρεσία του στη Μοσάντ, όσο και ανθρώπινο δυναμικό με εξειδίκευση σε τέτοια θέματα. Παρά το ότι η εμπλοκή του είναι αποδεδειγμένη, στην Κύπρο κατάφερε όχι μόνο να στήσει το στρατηγείο του, αλλά και να «καθαρίσει» με την αναστολή ποινικής δίωξης για την υπόθεση του βαν. Το μόνο κόστος που κατέβαλε ήταν 925.000 ευρώ, ως πρόστιμο από την επίτροπο Προσωπικών Δεδομένων και ακόμη 76.000 ευρώ, ως χρηματική ποινή από το δικαστήριο. Αν αναλογιστεί κάποιος ότι μία άδεια χρήσης των παράνομων λογισμικών παρακολούθησης για περίοδο ενός χρόνου πωλείται 8 με 9 εκατομμύρια ευρώ, τότε αντιλαμβάνεται ότι το κόστος για τον Ντίλιαν ήταν κάτι περισσότερο από αστείο. Παρά το ότι η αναστολή ποινικής δίωξης εναντίον του Ντίλιαν εκθέτει την Κύπρο, η Νομική Υπηρεσία τη δικαιολογεί με τη θέση ότι ήταν αμφίβολο το αποτέλεσμα της δικαστικής διαδικασίας!

Ο Ταλ Ντίλιαν δεν είναι απλώς ένας κρίκος στη μεγάλη αλυσίδα των εταιρειών παραγωγής τέτοιων κυβερνοόπλων, αλλά ίσως το κεντρικό πρόσωπο. Έχει ιδρύσει άγνωστο αριθμό εταιρειών, πολλές εκ των οποίων έδρευαν ή εδρεύουν στην Κύπρο, ενώ σχετίζεται τόσο με τη NSO που έχει την πατρότητα του Pegasus, όσο και με την Intellexa που παράγει το Predator.

Πυραμίδα εταιρειών

Το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στο Ισραήλ για την εξαγωγή λογισμικών παρακολούθησης, οδήγησε τον Ντίλιαν και συνεργάτες του στην Κύπρο, όπου δημιούργησαν διάφορες εταιρείες. Ισραηλινός δημοσιογράφος που ειδικεύεται στο αντικείμενο ανέφερε στο ελληνικό διαδικτυακό περιοδικό Inside Story ότι η Κύπρος ουσιαστικά αποτέλεσε την «τρύπα» στον τοίχο περιορισμών του Ισραήλ. Η εταιρεία του Ντίλια, Intellexa, μοιράζεται στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, και τα ίδια γραφεία με τις εταιρείες Hermes Technologies, Apollo Technologies και Feroveno Limited. Θεωρητικά, οι εταιρείες είναι ανεξάρτητες, αλλά υπάρχουν συνδετικοί κρίκοι που καταδεικνύουν ότι πρόκειται για ένα σύστημα που στοχεύει στην παράκαμψη περιορισμών που θέτει το Ισραήλ για την παρουσίαση και πώληση λογισμικού παρακολούθησης.

Ο Ισραηλινός, εξειδικευμένος σε θέματα τεχνολογίας, ρεπόρτερ της Haaretz, Ομέρ Μπεν Γιάκομπ, «εξήγησε ότι μια ισραηλινή εταιρεία που αναπτύσσει και πουλάει spyware υφίσταται διπλό έλεγχο από το ισραηλινό κράτος: όποτε κάνει παρουσίαση σε 'πελάτες' ένα προϊόν και όταν το πουλάει. Και στις δύο αυτές φάσεις χρειάζεται κρατική έγκριση, εκτός αν δημιουργήσει μία (ή περισσότερες) ενδιάμεση εταιρεία σε μια τρίτη χώρα, οπότε αποφεύγει αυτούς τους δύο σκοπέλους.

Το κουβάρι ξετυλίγεται με την κυπριακή εταιρεία Santinomo Ltd, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Φέλιξ Μπίτζιο, τον Σεπτέμβριο του 2019. Το ίδιο πρόσωπο είχε οριστεί στις εταιρείες Intellexa, Apollo Technologies και Hermes Technologies (που ανήκουν στον όμιλο της Intellexa), ως αναπληρωματικός σύμβουλος και διαχειριστής από τις 31 Μαρτίου 2020 έως τις 23 Ιουνίου 2021. Ήταν και νόμιμος εκπρόσωπος του υποκαταστήματος της Feroveno, που επίσης ανήκει στον όμιλο της Intellexa, έως τις 15 Νοεμβρίου 2021. Στο πλαίσιο της έρευνας, προέκυψαν στοιχεία για την επίσης κυπριακή εταιρεία Viniato Holdings Limited (πρώην Macorta Holdings Limited, η οποία επίσης ανήκει στον Φέλιξ Μπίτζιο. Η παρουσία του Μπίτζιου στις εταιρείες αυτές είχε προκαλέσει τις υποψίες του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη για παρακολούθησή του, καθώς είχε ασχοληθεί σε διάφορα δημοσιεύματα με τη δραστηριότητά του.

Τότε ο δημοσιογράφος απευθύνθηκε στο Citizen Lab για τον έλεγχο του κινητού του, και πιστοποίησε πως αυτό είχε μολυνθεί από το Predator. Ακολούθησε και η αποκάλυψη για προσπάθεια παίδευσης του κινητού του προέδρου του ΚΙΝΑΛ Ν. Ανδρουλάκη.

Από την Aliada στο Predator

O Ταλ Ντίλιαν, μετά τον εξαναγκασμό του σε παραίτηση με τον βαθμό του συνταγματάρχη από τον Ισραηλινό στρατό, άρχισε να στήνει την αυτοκρατορία του με τη δημιουργία εταιρειών. Μία εξ αυτών ήταν η Aliada, η οποία αποτελούσε γκρουπ παραγωγής και διάθεσης «όπλων» του κυβερνοχώρου, που δεν είναι άλλη από την Intellexa.

Ένας εκ των πρώτων μετόχων της Aliada έκανε αγωγή στον Ταλ Ντίλιαν το καλοκαίρι του 2020, υποστηρίζοντας ότι ο Ντίλιαν μαζί με άλλους δύο μετόχους τον εξαπάτησαν ρίχνοντας την αξία των μετοχών, με τη δημιουργία (πίσω από την πλάτη του) ενός γκρουπ εταιρειών εκτός Ισραήλ. Κάποιες εκ των εταιρειών αυτών, όπως είχε αναφερθεί στην αγωγή, ιδρύθηκαν στην Κύπρο μέσω της συντρόφου του Ταλ Ντίλιαν, της Σάρα Χαμού. Αυτό που γινόταν ξεκάθαρο ήταν ότι παραβιαζόταν η νομοθεσία του Ισραήλ, τόσο για την εξαγωγή λογισμικών όσο και για τη δραστηριοποίηση προσωπικού που είχε εργαστεί στις μυστικές υπηρεσίες. Άρθρα στον ξένο Τύπο περιγράφουν τον Ντίλιαν ως «κυνηγό κεφαλών», ο οποίος προσλαμβάνει πρώην μέλη των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ που υπηρέτησαν στις Μονάδες 81 και 8200. Αυτοί οι άνθρωποι δελεάζονται με υψηλούς μισθούς και ιδανικές συνθήκες διαβίωσης στην Κύπρο και σε άλλες χώρες, όπως στην Ελλάδα.

Πήγε συστημένος;

Αυτό που δεν αμφισβητείται είναι ότι ο Ντίλιαν, μετά το «καθάρισμά» του για το βαν, έφυγε για την Ελλάδα και φαίνεται πως ήδη τον ανέμεναν. Πηγές στην ελληνική πρωτεύουσα αναφέρουν ότι τον συνέστησε στέλεχος του ΔΗΣΥ, που ενδεχομένως δεν λειτουργούσε αυτοβούλως, αν λάβει κάποιος υπόψη ότι ο ΔΗΣΥ είχε μιας μορφής συνεργασία με τον Αβνί Σαχάκ, που συστέγαζε τις εταιρείες του στη Λάρνακα μαζί με αυτές του Ταλ Ντίλιαν. Ο ΔΗΣΥ έχει διαψεύσει την όποια σχέση του με τις υποθέσεις αυτές.

Πολλά τα λεφτά

Ο Ντίλιαν μαζί με τον Boaz Goldman, πρώην στέλεχος της εταιρείας τηλεπικοινωνιών Orange, είχαν ιδρύσει επίσης την εταιρεία Circles Technologies (Κύκλοι). Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz», ο Ντίλιαν είχε κάνει μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Είχε βρει μια αδυναμία στα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και μπορούσε να εντοπίσει τη θέση των κινητών τηλεφώνων και να υποκλέψει την αλληλογραφία από αυτά με βάση ένα πρωτόκολλο που ονομάζεται SS7. Η τεχνολογία θα μπορούσε επίσης να εγκατασταθεί σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, οχήματα επιτήρησης ή ακόμη και σε μια βαλίτσα. Ο Ντίλιαν κόμπαζε πως θα μπορούσε να χακάρει οποιοδήποτε κινητό τηλέφωνο σε 6 δευτερόλεπτα. Η τεχνολογία αυτή αναπτύχθηκε, σύμφωνα με πρώην εργαζόμενο στη Circles, αρχικώς στη Βουλγαρία και μεταφέρθηκε στην Κύπρο. Το 2014, η εταιρεία πουλήθηκε στη Francisco Partners έναντι 250 εκατ. δολαρίων.

Ερωτήσεις χωρίς απάντηση

Η Ολλανδή ευρωβουλευτής Σόφι ιν'τ Βελντ'ς, η οποία είναι πρόεδρος της ad hoc επιτροπής του ΕΚ για τα κακόβουλα λογισμικά, σε επιστολή της προς τον Ταλ Ντίλιαν, έχει θέσει σειρά ερωτημάτων για τη δραστηριότητα του ιδίου και του πλέγματος εταιρειών που σχετίζονται μαζί του υπό την ομπρέλα της Intellexa.

Μεταξύ άλλων, ζήτησε να τεκμηριωθεί, όπως η Intellexa υποστηρίζει, ότι λειτουργεί στο πλαίσιο των κανόνων της ΕΕ, καθώς σύμφωνα με έρευνες αρμόδιων οργανισμών πρόκειται για κοινοπραξία στην οποία ανήκουν εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνολογίες πληροφοριών εταιρειών, όπως η Nexa, η WiSpear/Passitora Ltd, η Cytrox και η SenpAI.

Η κ. Σόφι ιν'τ Βελντ'ς ζήτησε από τον Ταλ Ντίλιαν να προσδιορίσει τη σχέση που έχει η Intellexa με τις κυβερνήσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, Ουγγαρία, Πολωνία και άλλες αρχές της ΕΕ.

Ένα άλλο ερώτημα αφορά τις σχέσεις της Intellexa με τις «θυγατρικές» WiSpear/Passitora Ltd και Cytrox Peterbald Ltd και αν αυτές έχουν εταιρική παρουσία ή/και οικονομική σύνδεση με το Ισραήλ. Γιατί, ρωτάει η Ολλανδή ευρωβουλευτίνα, «η Intellexa να φιλοξενεί εταιρείες που βρίσκονται (εν μέρει) στο Ισραήλ ή επενδυτές που έχουν έδρα το Ισραήλ, ενώ ισχυρίζεται ότι εδρεύει στην ΕΕ και ρυθμίζεται από τους κανόνες της;».

Ένα καίριο ερώτημα είναι η σχέση της Intellexa που ανέπτυξε το λογισμικό Predator με τη NSO, που διαθέτει το παρόμοιο λογισμικό Pegasus. H κ. Σόφι ιν'τ Βελντ'ς αναφέρει στην επιστολή προς τον Ντίλιαν: «Το 2014, ένα άρθρο του 'Forbes' αποκάλυψε ότι μία από τις πρώτες σας επιχειρήσεις παρακολούθησης, που ονομάζεται Circles, συγχωνεύτηκε με τη NSO όταν η Francisco Partners, με έδρα τις ΗΠΑ, δαπάνησε για τον έλεγχο και των δύο εταιρειών συνολικά 250 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό το άρθρο του 'Forbes' αναφέρει ότι συνδεθήκατε στενά με την ομάδα NSO». Το ερώτημα είναι αν η Intellexa ή άλλες εταιρείες συνδεδεμένες με αυτή συνεχίζουν να διατηρούν σχέσεις με τη NSO.

Η κυβέρνηση το βιολί της

Και ενώ όλα τα νήματα αυτής της πρωτοφανούς υπόθεσης φαίνεται να κινούνται από την Κύπρο, η κυβέρνηση έχει επιλέξει την οδό της σιωπής, παρά το ότι στις αρχές Νοεμβρίου θα κληθεί να δώσει απαντήσεις στην επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου. Το μόνο που έχει καταγραφεί ως τοποθέτηση εκ μέρους του κυβερνητικού εκπροσώπου Μάριου Πελεκάνου ήταν η δήλωση που αφορούσε τις αποκαλύψεις για παρακολουθήσεις στην Ελλάδα. Ο κ. Πελεκάνος είχε υποστηρίξει πως η διασύνδεση υποθέσεων που είναι άσχετες μεταξύ τους δεν συνιστά τίποτε άλλο παρά προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης, με την οποία επιδιώκεται να συνδεθεί η Κύπρος με φαινόμενα που συμβαίνουν εκτός της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είχε καλέσει μάλιστα τα πολιτικά πρόσωπα και τα κόμματα «να επιδεικνύουν τη δέουσα προσοχή και σεβασμό στο δημόσιο συμφέρον, στα όσα δημοσίως αναφέρουν, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι ο διοικητής της ΚΥΠ ενημερώνει ανελλιπώς τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων για τις δράσεις και τους στόχους της υπηρεσίας, που επικεντρώνονται αποκλειστικά και μόνο σε θέματα εθνικής ασφάλειας, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος».

«Ως εκ τούτου», είχε προσθέσει ο κ. Πελεκάνος, «η όποια προσπάθεια να εκτεθεί η χώρα μας με γεγονότα που ουδεμία σχέση έχουν με τα παρεχόμενα λογισμικά, είτε από εταιρείες που εδρεύουν στην Κύπρο, είτε αλλού, δεν αποτελεί παρά έναν απαράδεκτο και καταδικαστέο λαϊκισμό, που χωρίς τεκμηρίωση διασύρει αχρείαστα τη χώρα μας διεθνώς».

Ο κ. Πελεκάνος είχε διαβεβαιώσει (χωρίς όμως να πείθει) πως στα 9 χρόνια της διακυβέρνησης Αναστασιάδη ουδέποτε «επιτράπηκε ή έγινε ανεκτή, έστω και εμμέσως, η παρακολούθηση του οποιουδήποτε πολιτικού προσώπου, πολιτικών κομμάτων, δημοσιογράφων, Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και νομοταγών πολιτών».