Χαλλούμι ΠΟΠ αλά κυπριακά, γελάει και το παρδαλό αιγοπρόβατο

Κατ' αρχάς, για το θέμα του χαλλουμιού είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι είναι πολλά τα λεφτά. Σύμφωνα με τον λειτουργό γεωργίας Α’, Σωκράτη Σωκράτου, «από εκθέσεις διεθνών οργανισμών, υπολογίζεται ότι ο ακαθάριστος ετήσιος τζίρος του προϊόντος (χαλούμι) είναι γύρω στα 420 εκατομμύρια ευρώ. Από αυτό τον τζίρο, οι εξαγωγές από την Κύπρο είναι 240 εκατομμύρια ευρώ. Υπολογίζεται πως υπάρχει μια διαθέσιμη αγορά άλλων 200 εκατομμυρίων ευρώ παγκοσμίως για το χαλλούμι, αν αφαιρεθούν τα προϊόντα μιμητισμού». [«Φ», 31/3/2021].

Χαλλούμι/Halloumi/Hellim

Μετά από μεγάλες περιπέτειες -μέχρι και το Κυπριακό μπήκε στη μέση- καταφέραμε να κατοχυρώσουμε το παραδοσιακό προϊόν μας, το χαλλούμι, ως προϊόν προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν), στις 12 Απριλίου 2021 με έναρξη υιοθέτησης την 1η Οκτωβρίου 2021, ενέκρινε «δέσμη δύο μέτρων σχετικά με μια σημαντική κυπριακή κληρονομιά: το Χαλλούμι/Halloumi/Hellim. Πρώτον, η Επιτροπή καταχωρίζει το Χαλλούμι/Halloumi/Hellim ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ), προστατεύοντας με τον τρόπο αυτόν την πολύτιμη αυτή ονομασία από την απομίμηση και την αντιποίηση σε ολόκληρη την ΕΕ [...] Η καταχώριση επιτρέπει στους παραγωγούς αυτού του εμβληματικού κυπριακού τυριού, πασίγνωστου σε όλο τον κόσμο για τη χαρακτηριστική υφή και εμφάνισή του (διπλωμένο), το οποίο μπορεί να καταναλωθεί και ψητό ή τηγανητό, από οποιοδήποτε μέρος της νήσου Κύπρου, να επωφεληθούν από το καθεστώς ΠΟΠ. Δεύτερον, για να διευκολυνθούν οι παραγωγοί της τ/κ κοινότητας, ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν πλήρως από την προστασία, η Επιτροπή θέσπισε ένα μέτρο που επιτρέπει στο προϊόν ΠΟΠ να διασχίζει την Πράσινη Γραμμή, υπό την προϋπόθεση ότι το τυρί και το γάλα από το οποίο παρασκευάζεται πληρούν όλα τα πρότυπα της ΕΕ για την υγεία των ζώων και τη δημόσια υγεία. Αυτή η ιστορικής σημασίας δέσμη μέτρων υλοποιεί την κοινή αντίληψη για το Χαλλούμι/Halloumi/Hellim, που επιτεύχθηκε το 2015, και θα εφαρμοστεί προσωρινά και εν αναμονή της επανένωσης της Κύπρου». Σημειώνεται πως μέσα στην εν λόγω απόφαση της Κομισιόν, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά σε «Χαλλούμι/Halloumi/Hellim που παράγεται στη νήσο Κύπρο και σύμφωνα με την παραδοσιακή συνταγή (σ.σ. και ως αυθεντικό κυπριακό προϊόν). Ο επίτροπος Γεωργίας, Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, δήλωσε σχετικά: «Χαίρομαι ιδιαίτερα που το Χαλλούμι/Halloumi/Hellim καταχωρίστηκε στο μητρώο ΠΟΠ και ΠΓΕ, μαζί με τα καλύτερα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα υψηλής ποιότητας της Ευρώπης». [Εδώ η απόφαση: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_1623]

Γεφύρι της Άρτας

Προχθές Παρασκευή (22/7/2022), στο Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ), στην παρουσία του υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστα Καδή, και του γ.γ. του ΚΕΒΕ, Μάριου Τσιακκή, υπογράφηκε συμφωνία για εφαρμογή του ΠΟΠ με ουρά. Η συμφωνία υπογράφηκε από 10 οργανώσεις ποιμνιοτρόφων, αγελαδοτρόφων και τυροκόμων, χωρίς την παρουσία των αγροτικών οργανώσεων. Πριν καν εφαρμοστεί το πρότυπο, αποφασίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι θα γίνουν αμέσως ενέργειες για τροποποίηση προδιαγραφών για το χαλλούμι ΠΟΠ, που αφορούν το σχήμα, μέγεθος, υγρασία (θα νερώνουμε το κρασί; αύξηση από 46% στο 50%), και ποσοστώσεις ειδών γάλακτος. Συγκεκριμένα, η συμφωνία προνοεί «υποβολή αιτήματος για τροποποίηση της προδιαγραφής ΠΟΠ που αφορά το 'δίπλωμα' του χαλουμιού» ώστε ως προϊόντα ΠΟΠ να θεωρούνται τα διπλωμένα χαλλούμια, τα χαλλούμια σε σχήμα burger (σ.σ. κύλινδρος), σε block, σε κύβους, σε τρίμμα και σε slice (σ.σ. τετράγωνο/ορθογώνιο σχήμα)». Και εάν γίνουν όλα αυτά, τότε και μόνον τότε όλες οι πλευρές θα αποσύρουν τις δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη και αφορούν έμμεσα ή άμεσα το φάκελο του χαλλουμιού που προηγήθηκε της ΠΟΠ και του Ευρωπαϊκού Κανονισμού ΠΟΠ.

Τι είναι ΠΟΠ;

Προϊόντα προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) είναι προϊόντα ποιότητας με ξεχωριστά χαρακτηριστικά που προσδίδουν ιδιοτυπία. Το χαλλούμι είναι διπλωμένο με δυόσμο, το βράσιμο στη διαδικασία παραγωγής του δίνει την ιδιότητα να μην λιώνει στη φωτιά (σχάρα, τηγάνι), έχει έντονη οσμή που οφείλεται στο αιγινό και πρόβειο γάλα. Σημειώνεται πως όταν γινόντουσαν ενστάσεις στον φάκελο του χαλλουμιού, αυτές αφορούσαν τις ποσοστώσεις. Τώρα θυμήθηκαν το σχήμα, το βάρος, την υγρασία.

Κρατικά στραβά μάτια

Επίσης, συμφωνήθηκε όπως παραχωρηθεί εύλογο χρονικό διάστημα «για να τύχουν διαχείρισης όλα τα προϊόντα που φέρουν την ονομασία 'χαλλούμι' και δεν πέρασαν από τις διαδικασίες που προβλέπει ο Κανονισμός ΠΟΠ». Δηλαδή, τα προϊόντα που παρασκευάστηκαν και στοκαρίστηκαν όλο αυτό το διάστημα που έπρεπε να εφαρμοστεί το ΠΟΠ αλλά δεν εφαρμόστηκε, διότι το κράτος έκανε την πάπια. Επιπρόσθετα, συμφωνήθηκε ενίσχυση της προσπάθειας προώθησης στην αγορά και του «κυπριακού λευκού τυριού σχάρας» που θα μπορεί να παράγεται από κυπριακό γάλα χωρίς να πληρούνται όλες οι προδιαγραφές ΠΟΠ. Αυτό κι αν είναι σουρεαλισμός! Δηλαδή, επίσημα το κράτος θα προωθεί το χαλλούμι - μαϊμού; Με κίνδυνο να έρθει η Κομισιόν και να πει, αφού η έγνοια σας είναι οι ανάγκες της αγοράς και όχι η προστασία του παραδοσιακού σας προϊόντος, γιατί να μην δοθεί στο χαλλούμι γεωγραφικός προσδιορισμός και να κυκλοφορεί και χαλλούμι Κύπρου, και χαλλούμι Βουλγαρίας, και χαλλούμι Ρουμανίας και χαλούμι ότι να 'ναι (τζενέρικ προϊόν). Ακόμη, λόγω... Ουκρανικού το ποσοστό του αιγοπρόβειου από τον ερχόμενο Σεπτέμβρη μέχρι τον Ιανουάριο 2022 θα είναι 10%, από Φεβρουάριο 2022 μέχρι Αύγουστο του 2023 θα πάει στο 25%, από Σεπτέμβριο του 2023 μέχρι τον Ιανουάριο του 2024 πάλι στο 10%, και από Φεβρουάριο του 2024 μέχρι τον Ιούλιο του 2024 στο 25%, και στη συνέχεια θα ισχύει η συμφωνία στην οποία θα καταλήξουν τα εμπλεκόμενα μέρη (τελικά δεν συμπεριελήφθη στη συμφωνία η αύξηση 5% κάθε χρόνο;). Ελπίζει η κυβέρνηση ότι θα καταφέρει να αλλάξει τον σχετικό ευρωπαϊκό κανονισμό και θα μας δοθεί πεντάχρονη παράταση (μέχρι το 2029) στη δεκάχρονη περίοδο προσαρμογής που ήδη μας έχει παραχωρηθεί (2014-2024), αλλά τα έχουμε κάνει θάλασσα (αντί να πλησιάζει την παραγωγή αγελαδινού γάλακτος, η ποσότητα αιγοπρόβειου, αυξήθηκε πολύ η διαφορά).

Οι Τ/Κ τι λένε;

Σημειώνεται ότι στην απόφαση της Κομισιόν αναφέρεται ότι «η Επιτροπή θα βοηθήσει τον τ/κ γαλακτοκομικό κλάδο να επιτύχει, το συντομότερο δυνατόν, την πλήρη συμμόρφωση με τα πρότυπα της ΕΕ [...] Στο πλαίσιο αυτό, η απόφαση προβλέπει τη δυνατότητα συγκρότησης ομάδας εργασίας για το Χαλλούμι/Halloumi/Hellim. Η ομάδα αυτή θα προεδρεύεται από την Επιτροπή και θα απαρτίζεται από εκπροσώπους των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Η ομάδα εργασίας θα εξετάσει την εφαρμογή του κανονισμού και της απόφασης». Συνεπώς, τους Τουρκοκύπριους τους ρώτησε κανείς ή ποιος σ’ αρωτά;

Εν τάχει

Το πρότυπο του χαλλουμιού του 1985 είχε κάποιες ασάφειες με πιο βασική το θέμα της ποσόστωσης του γάλακτος για την παρασκευή του. Προέβλεπε ότι το χαλλούμι παρασκευάζεται από γάλα αιγινό ή πρόβειο ή μείγμα αυτών με ή χωρίς αγελαδινό (η αποδοχή χρήσης αγελαδινού γάλακτος θεωρείται ως ο πρώτος συμβιβασμός, η πρώτη «έκπτωση» αναφορικά με τη συνταγή του παραδοσιακού χαλλουμιού). Όταν ετοιμαζόταν ο φάκελος για το χαλλούμι, που στάλθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004 (από τότε κατατέθηκε και αποσύρθηκε και ξανακατατέθηκε κ.λπ. πολλές φορές ο φάκελος «Χαλούμι»), ζητήθηκε γνωμάτευση από τη Γενική Εισαγγελία - δόθηκε το 2006 και έλεγε ότι θα πρέπει οπωσδήποτε να υπερέχει το αιγινό και το πρόβειο γάλα έναντι του αγελαδινού (δευτερεύον στοιχείο το αγελαδινό, άρα έπρεπε να είναι κάτω από 50%). Αυτό, ουδέποτε το έκαναν αποδεκτό μεγαλοαγελαδοτρόφοι και μεγαλοτυροκόμοι. Και ουδείς τόλμησε να τους πει ότι αυτό πρέπει να εφαρμοστεί. Βασικά, ουδέποτε υπήρξε πολιτική απόφαση για το θέμα, γι' αυτό και περίπου ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε, χωρίς κανείς να του πει μαύρα είναι τα μάτια του.

Χαλλούμι όπως Κυπριακό

Κατά την εξέταση του φακέλου του χαλλουμιού, σε κάποια φάση η Κομισιόν μας υπέβαλε το εξής ερώτημα: «Καλά παρασκευάζετε αυτό το προϊόν με όλους τούτους τους συνδυασμούς γάλακτος. Το προϊόν το οποίο παράγεται είναι το ίδιο;». Τότε ήταν που αναγκαστήκαμε να πούμε ότι αφού τα χαρακτηριστικά του χαλλουμιού οφείλονται κυρίως στο αιγινό και το πρόβειο γάλα, επομένως θα πρέπει να υπερέχει αυτό το γάλα, δηλαδή να είναι τουλάχιστον 51% αιγινό ή/και πρόβειο - απάντηση που την έκανε αποδεκτή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και μπήκε στον φάκελο το 2011. Κάποια περίοδο πολιτικοποιήθηκε το ζήτημα και πάγωσαν οι διαδικασίες όταν τέθηκε από τους Τ/Κ θέμα χελίμ/hellim. Στις 16/7/2015 πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία συνάντηση του τότε προέδρου της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, με τους τότε ηγέτες των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, Νίκο Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί. Επιτεύχθηκε μεν συμφωνία (συναντήληψη) για το χαλλούμι, ώστε να ξεμπλοκάρει η διαδικασία, ωστόσο ο φάκελος παρέμεινε στο συρτάρι του γραφείου του Γιούνκερ μέχρι που αυτός αποχώρησε από την Προεδρία της Κομισιόν. Τελικά, τα καλά νέα ήρθαν τον Απρίλιο του 2021. Και από το 2014 που πρωτοκατατέθηκε ο φάκελος για το χαλλούμι, τέθηκε σε εφαρμογή και το διάταγμα -με βάση κοινοτική πρόνοια- για δεκαετή μεταβατική περίοδο (λήγει 2024).

Συγκοινωνούντα δοχεία;

Αγελαδοτρόφοι και τυροκόμοι έχουν επαγγελματική σχέση; Φαίνεται κάποιοι να έχουν. Η Παγύπρια Οργάνωση Αγελαδοτρόφων (ΠΟΑ) έχει και τυροκομείο από το 2012, το οποίο είναι μέλος του Συνδέσμου Τυροκόμων. Μόλις η ΠΟΑ αγόρασε το τυροκομείο και το ενέταξε στον Σύνδεσμο Τυροκόμων, αμέσως ανατράπηκε το κλίμα - ήταν έτοιμος ο σύνδεσμος να αποδεχτεί τη γνωμάτευση του γενικού εισαγγελέα για την ποσόστωση. Με αυτό τον τρόπο οι αγελαδοτρόφοι της ΠΟΑ ανέτρεψαν τα δεδομένα.

Αγελαδοτρόφοι Vs Βοσκοί

Οι προσπάθειες του κράτους για να αυξηθεί η παραγωγή αιγινού γάλακτος απέδωσαν τη δεκαετία 2014-2024 ως προς την αύξηση του αιγοπρόβειου γάλακτος, χωρίς σημαντική αύξηση του πληθυσμού των ζώων (αύξηση παραγωγικότητας). Ο πληθυσμός των αγελάδων και η παραγωγή του αγελαδινού γάλακτος αυξήθηκε κατά πολύ περισσότερο από αυτών των αιγοπροβάτων (δείτε σχετικό πίνακα). Κι έτσι αντί να πλησιάζει η παραγωγή αιγοπρόβειου γάλακτος αυτήν του αγελαδινού, εν γνώσει του κράτους αυξανόταν η ψαλίδα (την περίοδο της προσαρμογής... υποτίθεται). Την Παρασκευή συμφωνήθηκε να δοθεί μία αύξηση στην τιμή του αιγοπρόβειου γάλακτος που αγοράζουν οι τυροκόμοι και το κράτος θα προωθήσει τροποποίηση του προτύπου, όχι για προστασία του παραδοσιακού μας προϊόντος, αλλά με επιχείρημα ότι είναι αυξημένες οι ανάγκες της αγοράς (και των εξαγωγών). Γιατί δεν αυξήθηκε ο πληθυσμός των αιγοπροβάτων; Όταν άρχισε η προσπάθεια για κατοχύρωση του χαλλουμιού, είχαν μπει νέοι/νεαροί στο επάγγελμα, με όρεξη και ενθουσιασμό - αλλά στο τέλος απελπίστηκαν, απογοητεύθηκαν. Περνούσαν τα χρόνια και δεν έβλεπαν πολιτική βούληση για εφαρμογή του προτύπου, καμία κρατική αποφασιστικότητα, τουναντίον γινόταν συνεχώς λόγος για αλλαγές υπέρ των αγελαδοτρόφων/τυροκόμων και δίνονταν σχετικές υποσχέσεις. Όταν οι αιγοπροβατοτρόφοι ζητούσαν αύξηση, ακόμα και 1-2 σεντ, τυροκόμοι τους έλεγαν ότι δεν θα παραλάβουν γάλα για έναν μήνα, για δύο μήνες, μέχρι που τους γονάτιζαν - δεν μπορούσαν να διαπραγματευτούν τιμές (Τα μεγάλα τυροκομεία είναι 9-10 και ελέγχουν το 80- 90% των εξαγωγών, τα μεγάλα κέρδη από τα 240 εκατομμύρια ευρώ του τζίρου του χαλλουμιού τα έχουν αυτοί οι 9-10). Από την άλλη οι αγελαδοτρόφοι είναι οργανωμένοι εδώ και χρόνια και το αγελαδινό στην Κύπρο πιάνει τιμή πολύ πιο πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η ΠΟΑ ελέγχει περίπου το 60-70% του αγελαδινού γάλακτος. Και έχει και δικό της τυροκομείο, όπως προαναφέρθηκε. Και η συμφωνία στο ΚΕΒΕ έγινε με τους αιγοπροβατοτρόφους, χωρίς την παρουσία των αγροτικών οργανώσεων. Ο Παναγροτικός (ΔΗΣΥ) χαιρετίζει, ο Ευρωαγροτικός (ΕΥΡΩΚΟ/Αλληλεγγύη) χαιρετίζει επίσης, η ΠΕΚ (ΔΗΚΟ) διαμαρτύρεται έντονα.

Μας πήραν χαμπάρι

Πρόσφατα, οι γερμανικές Αρχές γνωστοποίησαν στο δίκτυο για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα των τροφίμων, τον εντοπισμό τυριού στην αγορά με τη ονομασία χαλλούμι χωρίς να αναφέρεται στη σήμανσή του το λογότυπο ΠΟΠ (παρασκευάστηκε σε ένα από τα γνωστότερα τυροκομεία της Κύπρου). Στην πρώτη τηλεμαχία τριών εκ των πολλών υποψηφίων για την Προεδρία της Δημοκρατίας (ΡΙΚ, 21/7/2022), η λέξη που αναφέρθηκε περισσότερες φορές από τους Αβέρωφ Νεοφύτου, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Νίκο Χριστοδουλίδη, ήταν η «αξιοπιστία». Γελάνε και τα παρδαλά αιγοπρόβατα πια, όταν ακούνε αυτή τη λέξη.

*Το ρεπορτάζ βασίζεται σε στοιχεία και πληροφορίες από πολύ καλές πηγές εντός και εκτός Κύπρου, οι οποίες για ευνόητους λόγους μίλησαν στον «Πολίτη» υπό τον όρο της ανωνυμίας.

kateliadi@politis-news.com