Πραξικόπημα 1974: Μαρτυρία του Ιάκωβου Παπακώστα - «Συνένοχοι όσοι έβλεπαν και σιωπούσαν»

Οι μέρες αυτές είναι δύσκολες και τις κάνει ακόμα δυσκολότερες η ασέβεια προς την Αντίσταση και η αποσιώπηση της Αλήθειας. Οι μέρες αυτές γίνονται ακόμα δυσκολότερες γιατί ένας – ένας οι πρωταγωνιστές των γεγονότων της προδοσίας του 1974 φεύγουν… Και οι λίγοι που μένουν, οφείλουν να κρατήσουν αναμμένο το κερί της θύμησης και της Ιστορίας.

Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι ο Ιάκωβος Παπακώστας. Μέλος τότε του Εφεδρικού Σώματος, το οποίο ιδρύθηκε τον Απρίλη του 1973, και είχε ως αποστολή να αντιμετωπίσει και να διαλύσει την ΕΟΚΑ Β', έζησε και είδε πολλά. Γυρίζει τη μνήμη πίσω και θυμάται, αν και δεν έχει ξεχάσει ποτέ.

«Δεν ζητούμε εκδίκηση»

«Να θυμίσουμε στα παιδιά και στα εγγόνια μας τη μεγάλη προδοσία της πατρίδας μας. Να τους μιλήσουμε καθαρά και ξάστερα. Όχι μασημένα λόγια. Ποιοι είναι οι ένοχοι, οι συνένοχοι και οι υποκινητές. Ποιοι τέλος πάντων ευθύνονται για την καταστροφή της πατρίδας μας», λέει, και τα ερωτήματα που θέτει είναι βασανιστικά.

Ξεκαθαρίζει εξαρχής: «Δεν ζητούμε εκδίκηση. Δεν αναξέουμε πληγές. Μας πικραίνει η αδικία και μας πνίγει το παράπονο από την ατιμωρησία. Πώς είναι δυνατόν όλοι αυτοί που αναφέρονται ονομαστικά στα δύο πορίσματα για τον Φάκελο της Κύπρου (και στην Κύπρο και στην Ελλάδα), αντί να βρίσκονται πίσω από τα σίδερα με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, να κυκλοφορούν ακόμη ελεύθεροι; Ένοχοι της μεγάλης προδοσίας για μας δεν ήταν μόνο εκείνοι που έστρεψαν τα όπλα εναντίον των νόμιμων δημοκρατικών δυνάμεων ή μόνο εκείνοι που ανέβηκαν στα τανκς και τα φορτηγά και κατευθύνθηκαν προς το Προεδρικό. Συνένοχοι είναι και όλοι εκείνοι που γνώριζαν, που έβλεπαν την παρανομία της ΕΟΚΑ Β' αλλά σιωπούσαν. Συνένοχοι είναι και όλοι εκείνοι που στο άκουσμα της φυγής του Μακαρίου στο εξωτερικό έτρεξαν να προσκυνήσουν και να δηλώσουν υπακοή στην πραξικοπηματική κυβέρνηση του Σαμψών».

Πίσω στον Γενάρη του 1974

Διηγείται ο Ιάκωβος Παπακώστας: «Αρχές του Γενάρη του 1974, δύο λόχοι του Εφεδρικού μετασταθμεύσαμε στη Λάρνακα, σ’ έναν παλιό αστυνομικό σταθμό. Από εκεί εκτελούσαμε επιχειρήσεις στην πόλη και στην επαρχία Λάρνακας. Οι επιτυχίες μας ήταν μεγάλες. Με τη συνεργασία έμπιστων δημοκρατικών πολιτών, μέσα σε 20 μέρες ξηλώσαμε κυριολεκτικά την ΕΟΚΑ Β’ στη Λάρνακα και τα γύρω χωριά. Συλλάβαμε δεκάδες μέλη και συνεργάτες της ΕΟΚΑ Β’. Εντοπίσαμε όπλα, πυρομαχικά, κρησφύγετα».

Αμνηστία…

27 Ιανουαρίου, 1974. Πέθανε ο Γρίβας. Εντολή του Μακάριου «Αναστολή των επιχειρήσεων. Το Εφεδρικό να επιστρέψει στη βάση του». Το ίδιο βράδυ συγκεντρωθήκαμε σ’ ένα μικρό δωμάτιο για να παρακολουθήσουμε τις ειδήσεις από το ΡΙΚ. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία … Ξαφνικά, σαν βόμβα πέφτει η είδηση «ο Μακάριος έδωσε αμνηστία σε όλους τους καταζητούμενους και συλληφθέντες της ΕΟΚΑ Β'». Παγώσαμε. Βλέπαμε αμίλητοι και αμήχανοι τις εκατοντάδες μέλη της ΕΟΚΑ Β’ να φεύγουν από τις φυλακές ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και με το χέρι ψηλά να κάνουν το σήμα της νίκης. Αναγνωρίσαμε ανάμεσα σ’ αυτούς και όλους εκείνους που συλλάβαμε τις προηγούμενες μέρες. Φανταστείτε την ψυχολογία μας».

Ρωτάμε για το Εφεδρικό και τον ρόλο του: «Αιχμή του δόρατος στις επιχειρήσεις κατά της ΕΟΚΑ Β' ήταν το Εφεδρικό Σώμα. Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ιδρύθηκε τον Απρίλη του 1973 και αποστολή του είχε να αντιμετωπίσει και να διαλύσει την ΕΟΚΑ Β’. Διοικητής διορίστηκε ο ταγματάρχης Παντελάκης Πανταζής της Εθνικής Φρουράς, πλαισιωμένος από εννέα λοχαγούς της Εθνικής Φρουράς: Νίκος Βαρναβίδης, Ευτύχιος Σαλάτας, Κώστας Παπακώστας,Τάκης Τσαγκάρης, Νίκος Παστελλόπουλος, Χρυσάφης Χρυσάφη, Χριστάκης Μασωνίδης, Σάββας Σολωμού, Άγης Ιωακείμ».

Το Εφεδρικό ήταν μια σύγχρονη, ευέλικτη μονάδα στελεχωμένη από δημοκρατικούς αστυνομικούς και οργανωμένη στα πρότυπα του στρατού, λέει ο Ι. Παπακώστας. «Αριθμητική δύναμη μόνο 330 άνδρες. Κοιμόμασταν και τρώγαμε στο στρατόπεδο. Καθήκον 24 ώρες το 24ωρο και έτοιμοι να αναχωρήσουμε για επιχειρήσεις ανά πάσα στιγμή. Το Εφεδρικό πέτυχε απόλυτα στην αποστολή του. Έφερε σε πέρας με επιτυχία δεκάδες επιχειρήσεις».

Με τον θάνατο του Γρίβα και την αποχώρηση του Γεώργιου Καρούσου (ταγματάρχης του ελληνικού στρατού, Κύπριος στην καταγωγή), η ΕΟΚΑ Β' έμεινε ακέφαλη. Οι τομεάρχες και τα υψηλόβαθμα στελέχη της ΕΟΚΑ Β' συγκεντρώθηκαν για να εκλέξουν τον επόμενο αρχηγό της παράνομης οργάνωσης. Εντοπίστηκαν, όμως, λέει ο κ. Παπακώστας, μετά από πληροφορία στην κατοικία του Γ.Μ. στη Δασούπολη στη Λευκωσία. Ήταν 11 Ιουλίου 1974, ώρα 21. 00 το βράδυ. Το Εφεδρικό κινητοποιήθηκε άμεσα και με μια αστραπιαία επιχείρηση συνέλαβε τους:

• Λευτέρη Παπαδόπουλο, δημοσιογράφο (ψευδώνυμο «Κεραυνός»)
• Ανδρέας Παπαπέτρου, λοχαγός ΕΦ
• Κυριάκος Σαβεριάδης, δικηγόρος (μετέπειτα «Υπουργός» στο Πραξικόπημα)
• Άρης Χ’’ Γεωργίου, οικονομολόγος (μετέπειτα «Υπουργός» στο Πραξικόπημα)

Μετά τη σύλληψη των ανωτάτων στελεχών της ΕΟΚΑ Β' στις 11 Ιουλίου, λέει ο Ι. Παπακώστας, ακολούθησε σχολαστική έρευνα στη συγκεκριμένη κατοικία. Ανάμεσα στα διάφορα τεκμήρια, όπλα και έγγραφα εντοπίστηκαν δύο επιστολές. Στην πρώτη, ο λοχαγός του ελληνικού στρατού, Κύπριος στην καταγωγή, Κροίσος Χριστοδουλίδης (ψευδώνυμο Ποσειδώνας) ζητούσε έγκριση από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο (ψευδώνυμο Κεραυνός) να αποχωρήσει από την ΕΟΚΑ Β' για οικογενειακούς λόγους. Η δεύτερη επιστολή είναι η απάντηση του Λευτέρη Παπαδόπουλου προς τον Κροίσο Χριστοδουλίδη: «Δεν θα υποβάλεις την παραίτησή σου προ της 15^ης Ιουλίου επ’ ουδενί λόγο. Δεν μπορείς να γράφεις ότι παραιτείσαι για οικογενειακούς λόγους. Θα σε φτύσουν όλοι. Άκουσέ με και δεν θα ζημιωθείς. Και όπως σου τόνισα, μέχρι τις 15 του μηνός Ιουλίου. Όχι πιο μπροστά, σε παρακαλώ θερμώς. Επιμένω σε τούτο». «Γνώριζε ή όχι η ΕΟΚΑ Β' για το πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου;», διερωτάται, ξέροντας την απάντηση, ο Ι. Παπακώστας.

Με την επικράτηση των πραξικοπηματιών, τα μέλη του Εφεδρικού έτρεξαν να υπερασπιστούν την νομιμότητα. Άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι φυλακίστηκαν. Τρεις χιλιάδες δημοκρατικοί αστυνομικοί φυλακίστηκαν… «Και όταν το πρωινό της 20ής Ιουλίου άρχισε η τουρκική εισβολή και ο ουρανός της Λευκωσίας γέμισε με Τούρκους αλεξιπτωτιστές, οι ψευτοπαλικαράδες της ΕΟΚΑ. Β’ μας άφησαν κλειδωμένους στα κελιά των Κεντρικών Φυλακών κι έφυγαν. Ευτυχώς, οι ελάχιστοι δεσμοφύλακες που παρέμειναν, μας άνοιξαν, μετά από ένα πανδαιμόνιο που προκαλέσαμε με τις φωνές και τα κτυπήματά μας στα κάγκελα. Ξεχυθήκαμε στους δρόμους, άλλοι ξυπόλυτοι και άλλοι ημίγυμνοι, ενώ τα τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν και πολυβολούσαν τη Λευκωσία. Αντί να πάμε στα σπίτια μας, τρέξαμε στα στρατόπεδα και ζητούσαμε επίμονα όπλα να πάμε να πολεμήσουμε. Ούτε λόγος να γίνεται για όπλα γιατί μας θεωρούσαν επικίνδυνους.»

Και το παράπονο…

«Περιμέναμε με αγωνία την επιστροφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από την εξορία του. Η ευλογημένη μέρα έφτασε στις 7 του Δεκέμβρη 1974. Τρέφαμε ελπίδες ότι επιτέλους θα επικρατήσει δικαιοσύνη και οι ένοχοι θα τιμωρηθούν για την καταστροφή που προκάλεσαν στον τόπο μας. Ο Μακάριος όμως μας ξάφνιασε. Έφερε μαζί του 'κλάδο ελαίας'. Έδωσε άφεση αμαρτιών σε ενόχους και συνενόχους, με την ελπίδα ότι όλοι μαζί μονιασμένοι θα προχωρούσαμε μπροστά για την ανοικοδόμηση της καταστραμμένης μας πατρίδας. Πίστωνε ο Μακάριος με πατριωτισμό και λογική τους αμετανόητους, ότι ήταν δήθεν πατριώτες που παρασύρθηκαν και παραπλανήθηκαν από τα ξένα κέντρα αποφάσεων.

Ο χρόνος όμως, διέψευσε κι εμάς και τον Μακάριο. Μάταια περιμέναμε από τους προδότες, εδώ και 48 χρόνια, μια συγγνώμη. Κανένας από αυτούς δεν μετανόησε, κανένας από αυτούς δεν αυτοκτόνησε από τύψεις για το μεγάλο κακό που προκάλεσε στην πατρίδα. Όλοι ζουν και βασιλεύουν…».