Έλλειψη δωρητών οργάνων: Κρατιούνται στη ζωή από τα μηχανήματα

Κάθε χρόνο στα νοσοκομεία μας καταγράφονται περίπου 2.600 θάνατοι. Σε αυτό τον αριθμό περιλαμβάνονται περίπου 25 αποβιώσαντες που ενδεχομένως να πληρούν τα κριτήρια για να γίνουν δότες οργάνων. Αυτοί οι 25 θα μπορούσαν να σώσουν μέχρι και 8 ζωές ο καθένας, στο σύνολο δηλαδή 200 ζωές συμπολιτών μας, οι οποίοι βρίσκονται για χρόνια ολόκληρα σε λίστες αναμονής, με κάποιους από αυτούς να πεθαίνουν. Η Κύπρος κατέχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά δωρεάς οργάνων ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εν αντιθέσει με τα υψηλά ποσοστά εθελοντισμού σε δότες αίματος και μυελού των οστών. Παρόλο που η ευαισθησία του Κύπριου πολίτη για τη δωρεά νεφρού από ζώντα δότη κατατάσσει την Κύπρο στις υψηλότερες θέσεις στην Ευρώπη, η δωρεά οργάνων μετά θάνατον τη βρίσκει στις χαμηλότερες. Σε θεωρητικό επίπεδο, όλοι είμαστε ικανοί στο να γίνουμε δότες, είτε εν ζωή είτε μετά θάνατον. Στην πράξη όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Σε μια χώρα του ενός εκατομμυρίου, στο Εθνικό Μητρώο Δυνητικών Δοτών Οργάνων και Ιστών έχουν εγγραφεί μόλις 5.500 άνθρωποι. Την ίδια στιγμή που στην Κύπρο υπάρχουν περισσότεροι από 1.000 ασθενείς με σοβαρότατα προβλήματα υγείας, όπως χρόνια νεφρική, καρδιακή, ηπατική και αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι περισσότεροι υποβάλλονται σε κάποιας μορφής κάθαρση στην Κύπρο ή βρίσκονται σε κέντρα στο εξωτερικό, με υποστηριζόμενες θεραπείες της καρδιάς, του ήπατος και των πνευμόνων, αναμένοντας ένα μόσχευμα που θα τους προσφέρει ξανά την ελπίδα για ζωή.

Στην αναμονή για χρόνια

Όπως ανέφερε στον «Π» η πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Νεφροπαθών Έμιλη Γρουτίδου Πετρίδου, στη χώρα μας υπάρχουν αυτή τη στιγμή περίπου 1.100 νεφροπαθείς οι οποίοι χρειάζονται αιμοκάθαρση. Πρόκειται για άτομα που νοσούν από χρόνια νεφρική νόσο, βρίσκονται στο τελικό στάδιο, και ουσιαστικά τα μηχανήματα κάνουν τη δουλειά των νεφρών τους. Οι πλείστοι κάνουν αιμοκάθαρση τρεις φορές την εβδομάδα, ενώ υπάρχουν άτομα που χρειάζονται τέσσερις φορές, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι ασθενείς αυτοί δεν έχουν ζωή. Κατά την κ. Πετρίδου, οι αιμοκαθαρόμενοι πολλές φορές δεν μπορούν να εργαστούν, καθώς η διαδικασία της αιμοκάθαρσης, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς του ασθενούς, διαρκεί κοντά στις 7 ώρες, με τους ασθενείς μετά από αυτό να μην είναι σε θέση ούτε καν να οδηγήσουν. Εκτός αυτού, δεν είναι λίγες οι φορές που υπάρχουν επιπλοκές κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης, όπως υποτασικά επεισόδια, ανακοπή, και άλλα πολλά που επιβαρύνουν την υγεία και την ψυχολογία του ασθενή. Όπως σημείωσε η κ. Πετρίδου, μαζί με τους ασθενείς υποφέρουν και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους, με την ίδια να σημειώνει ότι η λίστα αναμονής για πτωματικό δότη είναι κοντά στα 10 χρόνια. «Ο ασθενής γίνονται ένα με τη μηχανή», ανέφερε χαρακτηριστικά η πρόεδρος των νεφροπαθών, για να συμπληρώσει ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών αυτών μπορούν να μεταμοσχευθούν, αλλά οι πλείστοι δεν μπορούν να βρουν συμβατό δότη. Το γεγονός αυτό συνδέεται άμεσα με το ότι η Κύπρος βρίσκεται στην προτελευταία θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με τις δωρεά οργάνων από πτωματικούς δότες, με την κ. Πετρίδου να σημειώνει ότι σε αρκετές περιπτώσεις είναι δύσκολο να βρεθούν και εν ζωή δότες. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι ακόμη και άτομα που ανήκουν στην ίδια οικογένεια δεν είναι συμβατά, αλλά και λόγω προβλημάτων υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζουν. Όπως εξήγησε η κ. Πετρίδου, από τη στιγμή που κάποιος είναι συμβατός μέχρι την ημέρα που θα γίνει η μεταμόσχευση γίνεται εξονυχιστικός έλεγχος, και σε περίπτωση που υπάρχει η παραμικρή υπόνοια ότι η μεταμόσχευση θα δημιουργήσει μελλοντικά πρόβλημα στον δότη, τότε δεν προχωρά η διαδικασία. Πανευρωπαϊκά το ποσοστό των νεφροπαθών που μπορεί να μεταμοσχευθεί δεν ξεπερνά το 20%, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με τους ελέγχους που περνούν οι υποψήφιοι δότες, αλλά και με τον φόβο των πολιτών για το άγνωστο. Σύμφωνα με την κ. Πετρίδου, κάποιες φορές οι πολίτες, λόγω της προκατάληψης που υπάρχει, δεν είναι διατεθειμένοι να γίνουν δότες, ακόμη και αν πρόκειται να βοηθήσουν κάποιον συγγενή τους, με την ίδια να σημειώνει ότι υστερούμε στο θέμα της ενημέρωσης.

Μικρό το ενδιαφέρον

Το ποσοστό των ατόμων που πεθαίνουν καθημερινά και θα μπορούσαν να γίνουν δότες είναι μικρό, αλλά ακόμη πιο μικρό είναι το ενδιαφέρον που υπάρχει για να σωθούν άλλες ζωές, ανέφερε στον «Π» η Α' νοσηλευτική λειτουργός και συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, Χρυστάλλα Δεσπότη. Η ίδια σημείωσε ότι πολλές φορές ο πόνος από την απώλεια ενός μέλους μιας οικογένειας, σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση και τα θρησκευτικά κωλύματα που ενδεχομένως να υπάρχουν, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους οι συγγενείς του νεκρού αρνούνται να δώσουν τα όργανά του. Κατά την κ. Δεσπότη, υπάρχουν οικογένειες που πιστεύουν ότι ο Χριστός δεν είναι υπέρ της δωρεάς οργάνων, ή που λένε ότι επειδή δεν ξέρουν τι θα ήθελε ο νεκρός, δεν μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη. Από έναν θανόντα δότη μπορούν να σωθούν μέχρι και οκτώ ασθενείς σημείωσε η κ. Δεσπότη. Τα όργανα που μπορούν να μεταμοσχευθούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Μπορεί στην Κύπρο να γίνονται μόνο μεταμοσχεύσεις νεφρών και παγκρέατος, ωστόσο, σύμφωνα με την κ. Δεσπότη, όλα τα όργανα αξιολογούνται και μπορεί να προσφερθούν σε κέντρα του εξωτερικού, όπως είναι για παράδειγμα το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο στην Αθήνα. Το γεγονός ότι οι Κύπριοι δεν είμαστε τόσο ευαισθητοποιημένοι στη δωρεά οργάνων είναι κάτι που παραδέχθηκε και ο υπουργός Υγείας Μιχάλης Χατζηπαντέλα. Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο υπουργός αναφέρθηκε στις δράσεις που γίνονται από πλευράς Υπουργείου Υγείας και στην ιδιαίτερη σημασία της συνεργασίας Κύπρου-Ισραήλ σε ό,τι αφορά τις χιαστί μεταμοσχεύσεις νεφρού, αφού δημιουργεί μια μεγαλύτερη δεξαμενή πιθανών δοτών και ληπτών.