Τοπικό Σχέδιο Ακάμα: Οι αντιδράσεις και οι προτάσεις για τη χρυσή τομή

Το Σχέδιο Ακάμα, από την εποχή που εκπονήθηκε με την πρώτη του μορφή στα τέλη του 2018, είχε ξεσηκώσει έντονες αντιδράσεις από οργανωμένα σύνολα, ειδικούς επιστήμονες, αλλά και κόμματα που τοποθετούνται στην αντιπολίτευση, υπογραμμίζοντας πως εάν εφαρμοστεί θα φέρει μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο οικοσύστημα του Ακάμα.

Το ιστορικό πλαίσιο

Μετά από τρία χρόνια (7/10/2021), η Περιβαλλοντική Αρχή εξέδωσε γνωμοδότηση απευθυνόμενη προς στην Πολεοδομία και το Πολεοδομικό Συμβούλιο για την αναθεώρηση των προνοιών του Σχεδίου Ακάμα. Κατόπιν της γνωμάτευσης, αλλά και των έντονων αντιδράσεων, το Υπουργείο Γεωργίας παρέδωσε την άνοιξη του τρέχοντος έτους το Αναθεωρημένο Σχέδιο Ακάμα ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, το οποίο με τη σειρά του έδωσε το πράσινο φως. Σημειώνεται ότι το κείμενο του Αναθεωρημένου Σχεδίου, αν και έχει ζητηθεί κατ’ επανάληψη από περιβαλλοντικές οργανώσεις, την Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγίου, το ΑΚΕΛ, το Κίνημα Οικολόγων, αλλά και από την Επιτροπή Εσωτερικών, οι αρμόδιες υπηρεσίες αρνούνται να το καταθέσουν ενώπιον της Βουλής.

Οι ειδικοί επιστήμονες επισημαίνουν πως συγκεκριμένες πρόνοιες του Αναθεωρημένου Σχεδίου Ακάμα θα επιφέρουν και πάλι μόνιμες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο οικοσύστημα του Ακάμα. Παράλληλα, όπως συνέβαινε και με την πρωταρχική μορφή του Σχεδίου, σε ενδεχόμενη εφαρμογή του φαίνεται να παραβιάζονται ευρωπαϊκές Οδηγίες: Οδηγία για τους Οικοτόπους και τα Πουλιά.

Από την πλευρά τους, οι κάτοικοι των κοινοτήτων της περιοχής Ακάμα υπογραμμίζουν πως αντιμετωπίζουν έναν κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό.

Όπως αναφέρουν σε πρόσφατη ανακοίνωσή τους, ένας από τους λόγους που οδήγησαν τις κοινότητες του Ακάμα σε παρακμή ήταν η αποστέρηση του δικαιώματος από τους κατοίκους του της εκμετάλλευσης των περιουσιών τους, με τη θέσπιση της Δήλωσης Πολιτικής το 1989, όπου μεγάλες περιοχές του Ακάμα και τεράστιος αριθμός ιδιωτικών περιουσιών καθορίστηκαν με τον πολεοδομικό χαρακτηρισμό Προστασία της Φύσης και με μηδενικό συντελεστή δόμησης. Εντός των περιοχών αυτών απαγορεύτηκε οποιαδήποτε ανάπτυξη χωρίς να δοθεί κανένα αντιστάθμισμα, μία κατάσταση η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Οι σημαντικότερες επιπτώσεις

Οι κυριότερες προτεινόμενες πρόνοιες τού υπό εκπόνηση Αναθεωρημένου Σχεδίου, που θα επιφέρουν τις σημαντικότερες επιπτώσεις στο οικοσύστημα του Ακάμα, απαριθμούνται σε επτά:

• Χωροθέτηση τριών περιοχών εξειδικευμένων αναπτύξεων στα φαράγγια της Ανδρολύκου, μεταξύ των βράχων της Δρούσειας και της Ίνειας, αλλά και μεταξύ των φαραγγιών των Πάνω Αρόδων και του Κάθηκα.
• Δημιουργία νέας Λατομικής Ζώνης στην Ανδρολύκου.
• Δημιουργία νέας Τουριστικής Ζώνης στην Ίνεια.
• Πολιτική ανέγερση μεμονωμένης κατοικίας, αλλά και επισκέψιμου αγροκτήματος.
• Χωροθέτηση αναπτύξεων κατά μήκος του δευτερεύοντος οδικού δικτύου που συνδέει τις τοπικές κοινότητες με το Εθνικό Δασικό Πάρκο.
• Η ένταξη της Ζώνης Προστασίας της παραλίας από τα λουτρά της Αφροδίτης μέχρι το Λατσί εντός των προτεινόμενων Τουριστικών Ζωνών.

Ο επιστημονικός λειτουργός της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ), Κλείτος Παπαστυλιανού, σε δηλώσεις του στον «Π» αναλύει τις επιπτώσεις που θα επιφέρουν οι επτά άνωθεν πρόνοιες σε περίπτωση εφαρμογής τους.

Η πρώτη πρόνοια, πέραν της χωροθέτησης των τριών περιοχών εξειδικευμένων αναπτύξεων, πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών και σε μεγάλη απόσταση από το καθορισμένο όριο ανάπτυξης πέραν του ενός χλμ από τις κοινότητες, περιλαμβάνει, επίσης, τη δημιουργία κέντρων ευεξίας και αποκατάστασης, τριτοβάθμιες σχολές εκπαίδευσης, αλλά και παρεμφερείς οικιστικές αναπτύξεις. Προϋποθέτει, επίσης, την ανάπτυξη δικτύων ηλεκτροδότησης, υδροδότησης, αποχέτευσης και δρόμων.

«Λόγω της εγγύτητάς τους με περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, θα έχει ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις στα πουλιά, όπως ο σπιζαετός, το διπλογέρακο, ο ζάνος και η κράγκα», αναφέρει ο κ. Παπαστυλιανού.

Η δημιουργία νέας Λατομικής Ζώνης στην Ανδρολύκου, υπογραμμίζει πως, μεταξύ άλλων, θα επιφέρει τον εκτοπισμό διάφορων ειδών, μεταξύ αυτών και του νυχτοπάππαρου, ο οποίος κατατάσσεται στα πιο σημαντικά είδη της κυπριακής και κατ' επέκταση της ευρωπαϊκής πανίδας. Παράλληλα, το τοπίο θα υποστεί υποβάθμιση καθώς θα δημιουργηθούν σοβαρές γεωμεταβολές.

Η προτεινόμενη Τουριστική Ζώνη στην Ίνεια τοποθετείται πέραν των 500 μέτρων από το καθορισμένο όριο ανάπτυξης και προϋποθέτει την ανάπτυξη δημόσιων υποδομών, πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. «Αναμένεται να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στους τόπους διατήρησης της ειδικής προστασίας για τα πουλιά. Συγκεκριμένα, στον σπιζαετό, στο διπλογέρακο, στον ζάνο, στον γύπα και την κράγκα», παρατήρησε.

Περνώντας στην τρίτη πρόνοια, της ανέγερσης μεμονωμένης κατοικίας, αναφέρει ότι έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει σε ολόκληρη την Κύπρο. «Σύμφωνα με το Τμήμα Πολεοδομίας, αλλά και τον υπουργό Εσωτερικών, από μία κοινωνική πολιτική στέγασης έχει μετατραπεί σε μία πολιτική κερδοσκοπίας προς όφελος των μεγάλων επιχειρηματιών γης, οι οποίοι αγοράζουν γεωργικά τεμάχια έναντι πινακίου φακής», υπογραμμίζει.

O κ. Παπαστυλιανού τονίζει ότι αναμένεται να επιφέρει σημαντικές και σωρευτικές επιπτώσεις σε όλα τα προστατευόμενα είδη πανίδας και πτηνοπανίδας της περιοχής.

Όσον αφορά τη δημιουργία των 28 επισκέψιμων αγροκτημάτων, εκ των οποίων τα οκτώ εντός των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, πρόκειται για γεωργοκτηνοτροφικές μονάδες με τουριστική παραθεριστική χρήση σε πολύ μεγάλη απόσταση από τους οικισμούς.

Παρατηρεί πως αν και τα οκτώ εξ αυτών δεν θα έχουν τη δυνατότητα διανυκτέρευσης, θα έχουν εντούτοις σημαντικές επιπτώσεις, όπως η αφαίρεση της βλάστησης, η απώλεια των οικοτόπων, η ενόχληση και ο εκτοπισμός των ειδών, αλλά και η σφράγιση εδάφους εντός προστατευόμενων περιοχών.

Η χωροθέτηση αναπτύξεων κατά μήκος του δευτερεύοντος οδικού δικτύου περιλαμβάνει όλους τους δρόμους των κοινοτήτων που οδηγούν στο Εθνικό Δασικό Πάρκο. Στην πρόνοια αυτή περιλαμβάνεται η δημιουργία ανοικτών χώρων εγκαταστάσεων, όπως γήπεδα ποδοσφαίρου, τένις και καλαθόσφαιρας, υποτουριστικές δραστηριότητες με χώρους ενσταβλισμού αλόγων και γαϊδουριών, αλλά και στο εμπόριο, την αναψυχή, την ψυχαγωγία, όπως και τη βιοτεχνία και τη βιομηχανία, εκτός καθορισμένων πολεοδομικών ζωνών.

«Με την εν λόγω πρόνοια προκύπτουν σημαντικές απειλές καθώς η γη θα δεχθεί υπέρμετρες πιέσεις από την κατάληψη και σφράγιση εδάφους», γνωστοποίησε ο κ. Παπαστυλιανού.

Η τελευταία πρόνοια, αυτή της ένταξης της Ζώνης Προστασίας της παραλίας από τα Λουτρά της Αφροδίτης μέχρι το Λατσί, εντός των προτεινόμενων Τουριστικών Ζωνών, περιλαμβάνουν τη Ζώνη Προστασίας της παραλίας, αλλά και υδατορεύματα, όπως αργάκια, ποταμούς και εκβολές ποταμών. «Αυτή η περιοχή είναι από τις πιο σημαντικές του Ακάμα καθώς είναι το σπίτι του παγκοσμίως κινδυνεύοντος είδους φώκιας, το καταφύγιο σημαντικών ειδών νυχτερίδων, οι παραλίες ωοτοκίας των δύο θαλάσσιων χελωνών, το σπάνιο ενδημικό φυτό μελισσάκι, αλλά και σημαντικών ειδών πτηνών, κυρίως, αρπακτικών, όπως σαΐνια και γεράκια», τόνισε ο κ. Παπαστυλιανού.

Υπάρχουν λύσεις

Προτάσεις για να βρεθεί η χρυσή τομή και η ισορροπία μεταξύ του περιβάλλοντος και των κατοίκων της περιοχής υπάρχουν.

Όπως επισήμανε ο κ. Παπαστυλιανού, το οικοσύστημα του Ακάμα θα θωρακιστεί με τη συμπερίληψη της Ζώνης Προστασίας της παραλίας και όλων των εγγεγραμμένων υδατορευμάτων, σε πολεοδομικές Ζώνες Προστασίας, την απόρριψη της προτεινόμενης Λατομικής Ζώνης στην Ανδρολύκου, αλλά και της προτεινόμενης Τουριστικής Ζώνης έως τους βράχους της Ίνειας.

Την κατάργηση της μεμονωμένης οικίας στη Χερσόνησο Ακάμα, τον καθορισμό συγκεκριμένης απόστασης για τη χωροθέτηση των επισκέψιμων αγροκτημάτων από τους υφιστάμενους οικισμούς, η απαγόρευση οποιονδήποτε αναπτύξεων ένθεν και ένθεν του δευτερεύοντος οδικού δικτύου. Με την κατάργηση τουλάχιστον 2,5 εκ των τριών περιοχών χωροθέτησης εξειδικευμένων αναπτύξεων.

«Με την παράλληλη θέσπιση κατάλληλων πολεοδομικών εργαλείων και αντισταθμιστικών μέτρων, όπως η απαλλοτρίωση περίκλειστων ιδιωτικών περιουσιών σε κρατική δασική γη, η δυνατότητα μεταφοράς συντελεστή δόμησης από περιοχές υπαίθρου σε περιοχές ανάπτυξης, αλλά και η δυνατότητα ανταλλαγής συντελεστή δόμησης», κατέληξε.