Κορωνοϊός: Ξόδεψε πολλά ή λίγα η κυβέρνηση;

Όσο το δεύτερο κύμα της πανδημίας εξαπλώνεται σε ολόκληρη την υφήλιο, τόσο πληθαίνουν οι φωνές σε σχέση με τα ποσά που δίνει η κυπριακή κυβέρνηση για να αναχαιτίσει την εξάπλωση του ιού στην κοινότητα. Μια νέα έρευνα του ΟΟΣΑ σχετικά με την πανδημία του νέου κορωνοϊού είδε το φως της δημοσιότητας την εβδομάδα που μας πέρασε προκαλώντας αντιδράσεις, κυρίως από πλευράς αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με τη μελέτη η Κύπρος όσον αφορά τον τομέα της υγείας ξόδεψε λιγότερα από τον μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Το γεγονός αυτό δικαιολογημένα προκαλεί αντιδράσεις, ωστόσο το ζήτημα χρήζει μελέτης καθώς πριν από περίπου δύο μήνες υπήρξε άλλη μια έρευνα του ΠΟΥ η οποία μας κατέτασσε στις πρώτες χώρες που κατάφεραν να χειριστούν το πρώτο κύμα της πανδημίας, καταγράφοντας μικρότερη αύξηση στο κατά κεφαλήν υπολογιζόμενο κόστος. Πέραν του ότι οι αριθμοί για το κατά κεφαλήν κόστος στον τομέα της υγείας διαφέρουν κατά πολύ, αξίζει να δούμε πού βρίσκεται τελικά η αλήθεια. Ξοδέψαμε πολλά, όσα έπρεπε ή λιγότερα στο θέμα της υγείας;

 

Αύξηση κατά 12%

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας από την πρώτη έρευνα που εκπονήθηκε, αυτήν του ΠΟΥ, η οποία δημοσιεύτηκε στα τέλη Οκτωβρίου 2020. Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σχετικά με τα ποσά που δαπάνησαν οι χώρες της ΕΕ κατά την περίοδο του πρώτου κύματος της πανδημίας, η Κύπρος βρίσκεται στην 4η θέση των χωρών που ξεπέρασαν τον προϋπολογισμό της υγείας, με τη χώρα μας να ξοδεύει 12,4% περισσότερα από τις τακτικές δαπάνες για την αντιμετώπιση του ιού. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Λιθουανία με 27,2% και ακολουθούν η Εσθονία και η Ουκρανία με 15% και 14,9% αντίστοιχα. Παράλληλα, υπάρχουν και χώρες που οι επιπλέον δαπάνες τους για την υγεία ήταν κάτω από το 2%, όπως είναι η Σουηδία (1,2%), η Σλοβακία (1,3%), η Λετονία (1,7%), η Ελλάδα (1,9%), η Γαλλία (1,9%) και η Κροατία (1,9%).

Στην έκθεση αναφέρεται ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος ποσό όσον αφορά τις δαπάνες για την υγεία στην προσπάθεια για καταπολέμηση της COVID-19, λόγω των διαφορών που υπάρχουν στον προϋπολογισμό της κάθε χώρας. H κατανομή του προϋπολογισμού προέρχεται από έναν συνδυασμό πηγών που περιλαμβάνουν αποθεματικά ταμεία, κρατικά αποθεματικά, αποθεματικά του Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Υγείας και αποθεματικά κοινωνικής ασφάλισης. Πολλές χώρες με χαμηλά επίπεδα πρόσθετων δαπανών από την κεντρική τους κυβέρνηση βασίζονται σε εξωτερικά ταμεία ή ακόμη και σε ιδιωτικά. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι πρόσθετες δαπάνες για την υγεία (περίπου 161 εκατομμύρια ευρώ) έχουν συμπληρωθεί από ιδιωτικές δωρεές μέσω εισφορών. Για σκοπούς σύγκρισης των δαπανών της πανδημίας η εν λόγω μελέτη συγκρίνει τις κατ' άτομο πρόσθετες δαπάνες για την COVID-19 με τις δαπάνες για την κυβέρνηση και το υποχρεωτικό πρόγραμμα υγείας του 2017 από τη βάση δεδομένων του ΠΟΥ. Οι επιπλέον δαπάνες των χωρών για την εγχώρια υγεία για να ανταποκριθούν στην αντιμετώπιση της COVID-19 ανήλθαν περίπου στο 3% των κανονικών επιπέδων υγειονομικών δαπανών στη μέση χώρα. Μόνο 5 από τις 24 χώρες ξόδεψαν ένα επιπλέον ποσό μεγαλύτερο από το 5% των τακτικών δαπανών για την υγεία τους. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στις παρατηρήσεις των ερευνητών, οι πρόσθετες δαπάνες της Κύπρου ανέρχονται στο 12% των συνολικών κρατικών δαπανών για την υγεία το 2017, ένα σημαντικό ποσό για μια χώρα που ιστορικά είχε χαμηλά επίπεδα κρατικών δαπανών για υγειονομική περίθαλψη σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Ορισμένες χώρες που έχουν διαθέσει διαχρονικά σχετικά μεγάλους προϋπολογισμούς για την υγεία κατάφεραν να ξοδέψουν λιγότερα χάρη στην καλή τους οργάνωση, με τους ερευνητές να επισημαίνουν την ανάγκη για ποιοτική μελέτη των δεδομένων της κάθε χώρας ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται αλλά και τις δυνατότητες που προσέφερε ήδη το σύστημα υγείας της. Για παράδειγμα υπάρχουν χώρες που δεν ξόδεψαν πολλά σε ό,τι αφορά τον ιατρικό εξοπλισμό, όπως αναπνευστήρες και αναλώσιμα, καθώς είχαν ικανοποιητικά αποθέματα.



 

Μόνο 52 ευρώ

Στη δεύτερη τώρα έρευνα που δημοσίευσε στα μέσα Νοεμβρίου ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), πριν από μερικές ημέρες, τα στοιχεία για την Κύπρο διαφέρουν. Η χώρα μας βρίσκεται στον πάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τις επιπρόσθετες δαπάνες που έγιναν στον τομέα της υγείας εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στην έκτη θέση από το τέλος με βάση τις επιπρόσθετες δαπάνες κατά κεφαλή. Μόλις πέντε χώρες δαπάνησαν κάτω από 52 ευρώ κατά κεφαλήν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μία εκ των οποίων είναι και η Κύπρος. Την ίδια ώρα, ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι στα 112 ευρώ κατά κεφαλή, δηλαδή περισσότερα από τα διπλάσια από όσα έδωσε η Κύπρος. Οι χώρες που βρίσκονται κάτω από την Κύπρο είναι κατά σειρά οι Δανία (50), Ολλανδία (39), Ισλανδία (32), Ελλάδα (30) και Λετονία (21). Στην κορυφή της λίστα βρίσκεται το Ηνωμένο Βασίλειο (446) και ακολουθεί η Γερμανία (332). Σύμφωνα με την έκθεση, η νόσος COVID-19 έχει αποκαλύψει λανθάνουσες αδυναμίες του συστήματος υγείας που υπήρχαν πριν από την εκδήλωση της πανδημίας. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι παρά το γεγονός ότι οι δαπάνες για την υγεία αποτελούν επένδυση και όχι κόστος, οι προσεγγίσεις πολιτικής δεν είχαν αλλάξει σημαντικά πριν από την κρίση. Οι δαπάνες για την υγεία πραγματοποιούνται κατά κύριο λόγο για θεραπευτική αγωγή και όχι για πρόληψη, με την πανδημία του κορωνοϊού να αποκαλύπτει ελλείψεις στο υγειονομικό πρωτόκολλο πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας πρέπει να αναπτυχθούν προκειμένου να ανταποκρίνονται καλύτερα σε έκτακτες καταστάσεις. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι κράτη που δεν είχαν τις κατάλληλες δομές επέλεξαν τη δημιουργία προσωρινών - ευέλικτων λύσεων, όπως για παράδειγμα οι συμβατικές κλίνες που μετατράπηκαν σε κλίνες εντατικής θεραπείας.

 

Πάνω από 45 εκατομμύρια

Σύμφωνα με την τοποθέτηση του υπουργού Υγείας Κωνσταντίνου Ιωάννου στη συνεδρίαση της Επιτροπής Οικονομικών για τον προϋπολογισμό του υπουργείου του, το συνολικό κόστος που ανέλαβε το Υπουργείο Υγείας μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου ανήλθε στα €45,4 εκατ., για σύνολο 875.900 πολιτών (2019). Οι επιπρόσθετες δαπάνες, σύμφωνα με τον υπουργό, αφορούν αναλώσιμα, όπως συμβάσεις για διενέργεια των εργαστηριακών εξετάσεων, παραπομπή ασθενών στον ιδιωτικό τομέα, αγορά και προμήθεια προστατευτικών μασκών κ.ά. Ωστόσο, δεν είδαμε να γίνονται επενδύσεις, σε υποδομές, εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό, που θα ενισχύσουν ουσιαστικά και μακροχρόνια το γενικό σύστημα υγείας. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες έτσι ώστε να αναβαθμιστεί ο τομέας της υγείας στην Κύπρο, ωστόσο υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν ως προς το θέμα των υποδομών, του εξοπλισμού και του προσωπικού. Είναι ενθαρρυντικό ότι στην πρώτη φάση της πανδημίας δεν αυξήθηκαν τα έξοδά μας στον τομέα της υγείας και ως κράτος καταφέραμε να διαχειριστούμε την κατάσταση, ωστόσο είναι φανερό ότι υπάρχουν τομείς, κυρίως όσον αφορά τα κρατικά νοσηλευτήρια, που χρήζουν βελτίωσης. Η στρατηγική την οποία ακολουθεί η κυβέρνηση στηρίζεται στη διεξαγωγή πολλών διαγνωστικών εξετάσεων, είτε πρόκειται για τεστ PCR είτε για ταχείας ανίχνευσης τεστ αντιγόνου, επομένως είναι λογικό να δαπανάται μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού σε αυτά.