Θαμμένες στα αζήτητα οι κοινωνικές επιχειρήσεις - Έγνοια τους η οικονομία της αρπαχτής

Το σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων» έχει κάνει γνωστό στους πάντες ότι το κυρίαρχο επιχειρηματικό μοντέλο στην Κύπρο δεν ήταν άλλο από την οικονομία της αρπαχτής. Της κερδοσκοπίας των λίγων σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, ακόμα και με παράνομα μέσα. Η λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων, βασικός στόχος των οποίων είναι το κοινωνικό όφελος, όχι μόνο δεν ευδοκίμησε στη χώρα μας, αλλά δεν έχει καν θεσμοθετηθεί με νόμο, αφού το σχετικό νομοσχέδιο παραμένει θαμμένο στις ελληνικές καλένδες. Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών, που είναι η αρμόδια αρχή για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, κατά το 2019 υπήρχαν 3 εκατομμύρια κοινωνικές επιχειρήσεις στην ΕΕ (10% του συνόλου των επιχειρήσεων), οι οποίες εργοδοτούσαν 14 εκατομμύρια άτομα (9% των εργαζομένων στην ΕΕ). Ωστόσο, δεν έχουμε ακόμα στην Κύπρο σχετική νομοθεσία, πόσω μάλλον προγράμματα στήριξης. Κι αυτό, ενώ είχαμε από το 2015 δήλωση «Πολιτικής για Ενίσχυση του Επιχειρηματικού Οικοσυστήματος» από τη Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης υπό τον τότε υφυπουργό παρά τω Προέδρω και νυν υπουργό Οικονομικών Κωνσταντίνο Πετρίδη. Μετά την κατάργηση της μονάδας το 2018, ο τομέας έχει μεταφερθεί από τον Ιούνιο του 19 στη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων του Υπουργείου Οικονομικών. Το σχετικό νομοσχέδιο («περί της Δημιουργίας και Διατήρησης Μητρώου Εγγραφής Κοινωνικών Επιχειρήσεων Νόμος του 2019») εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2018 και βρίσκεται όλον αυτόν τον καιρό κάπου θαμμένο στη Βουλή. Αβίαστα μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι οι υπεύθυνοι για την άνθηση της οικονομίας της αρπαχτής στην Κύπρο είχαν και συνεχίζουν να έχουν άλλες έγνοιες και άλλες προτεραιότητες. Ακόμα και στην Ελλάδα -είναι στην 39η θέση όσον αφορά τη λειτουργία κοινωνικών επιχειρήσεων- την οποία συχνά πυκνά σνομπάρουν οι θιασώτες του «οικονομικού θαύματος» στην Κύπρο, έχει θεσπιστεί νόμος από το 2011.

Στις καλένδες

Η νέα οικονομική κρίση που ζούμε, που μάλλον θα ξεπεράσει εκείνην του 2013, και η αναμενόμενη έκρηξη της ανεργίας και της χρεωκοπίας πολλών επιχειρήσεων, κάνει ακόμα πιο επίκαιρα τα ερωτήματα που προκύπτουν από την απίστευτη καθυστέρηση στην εισαγωγή ενός θεσμού, που μπορεί να μην αποτελεί τη λύση, μπορεί όμως να αποδειχτεί μια όαση στην απέραντη έρημο ενός αχαλίνωτου καπιταλισμού.

- Ποιοι ευθύνονται για την καθυστέρηση;

- Ποια συμφέροντα κρύβονται πίσω από το θάψιμο;

- Πόσα χρήματα έχουν χαθεί από τα κονδύλια της ΕΕ που προορίζονταν για τις κοινωνικές επιχειρήσεις;

- Πότε επιτέλους θα ψηφιστεί το σχετικό νομοσχέδιο;

- Θα υπάρξει πρόγραμμα στήριξης;



Η περίπτωση της Ανάκυκλος Περιβαλλοντική



Ένας από τους πρωτοπόρους οργανισμούς που εφάρμοσε και προώθησε την ιδέα των κοινωνικών επιχειρήσεων στην Κύπρο είναι η μη κερδοσκοπική εταιρεία «Ανάκυκλος Περιβαλλοντική». Ιδρυτής και διευθυντής της εταιρείας ήταν ο Δώρος Μιχαήλ ο οποίος μίλησε στον «Π» για την εμπειρία αυτού του εγχειρήματος.

 

Ποια είναι η εμπειρία της «Ανάκυκλος Περιβαλλοντική» όλα αυτά τα χρόνια; Μπορούν να ευδοκιμήσουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις στην Κύπρο;



Η «Ανάκυκλος Περιβαλλοντική», που ιδρύθηκε το 2010, επέλεξε την εγγραφή της ως μη κερδοσκοπική εταιρεία, αφού δεν υπήρχε (και δεν υπάρχει ακόμα) θεσμοθετημένος θεσμός για τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Στην περίπτωσή μας δεν υπήρχε καν η πρόνοια έστω ενός μικρού ποσοστού κέρδους, αφού όλα τα πλεονάσματα επανεπενδύονταν στον οργανισμό (στο σχετικό νομοσχέδιο η υποχρέωση είναι στο 70%, δηλαδή επιτρέπεται κέρδος 30%). Παρ’ όλα αυτά ο οργανισμός είχε τεράστια ανάπτυξη και παρήγαγε πρωτοφανές κοινωνικό έργο:

• Μέσα σε έξι μόλις χρόνια είχε 500 μεταλλικούς κάδους συλλογής ρουχισμού, επτά βαν, δύο μεγάλες αποθήκες και τέσσερα καταστήματα ειδών ρουχισμού από δεύτερο χέρι και εργοδοτούσε μέχρι και 35 άτομα, κυρίως πρώην άνεργους.


• Ίδρυσε δίκτυο συλλογής ρουχισμού με 400 οργανισμούς κοινής ωφέλειας, στους οποίους δόθηκαν χρηματικές εισφορές, ύψους πέραν των 200.000 ευρώ, για ενίσχυση του κοινωνικού τους έργου.


• Από τα καταστήματα κοινωνικής αλληλεγγύης της Ανάκυκλου, προσφέρθηκε δωρεάν ρουχισμός σε χιλιάδες άτομα που τα είχαν ανάγκη, ιδιαίτερα μετά την κρίση του 2013 και στα κοινωνικά παντοπωλεία.


• Μαζεύτηκαν, ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν χιλιάδες τόνοι ρουχισμού, αντί να καταλήγουν στις χωματερές.


• Έγιναν εκατοντάδες παρουσιάσεις και βιωματικά εργαστήρια σε σχολεία, σε περιβαλλοντικά φεστιβάλ και σε εκδηλώσεις και προωθήθηκαν περιβαλλοντικά έργα, όπως δημιουργία βιολογικών λαχανόκηπων σε σχολεία και ιδρύματα, προγράμματα υγιούς απασχόλησης για τους ανέργους και διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών και σπόρων.

Αναγνώρισε κανείς αυτήν την εντυπωσιακή προσφορά;

Δεν έχουμε παράπονο!

- Η Ανάκυκλος τιμήθηκε με το βραβείο στην κατηγορία «Οργανωμένο Σύνολο με Σημαντική Περιβαλλοντική Δράση» στα 4α Περιβαλλοντικά Βραβεία Green Dot Κύπρου για το 2014.

- Αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως η πρώτη πραγματική κοινωνική επιχείρηση της Κύπρου (Έκθεση για το 2014).

- Επιλέχθηκε ως η καλύτερη κοινωνική επιχείρηση της Κύπρου στο πλαίσιο της διεθνούς έρευνας για την καταγραφή και διάδοση βέλτιστων πρακτικών στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Social and Solidarity Economy as an Alternative to Development».

- Το νομοσχέδιο για τις κοινωνικές επιχειρήσεις στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία της Ανάκυκλου.



Υπήρξε έμπρακτη στήριξη από το κράτος;



Ωφεληθήκαμε από τα προγράμματα ενίσχυσης για πρόσληψη ανέργων και, πιο πρόσφατα, από την επιχορήγηση εταιρειών και εργαζομένων που επλήγησαν από την πανδημία, του Υπουργείου Εργασίας. Όχι με ειδικά σχέδια, από τα γενικά σχέδια. Αν δεν υπήρχαν τα τελευταία, μάλλον θα οδηγούμασταν στη χρεωκοπία. Όχι πως την έχουμε γλιτώσει ακόμα!



Τι έγινε δηλαδή με όλο αυτό το οικοδόμημα που φτιάξατε;

Στη πορεία, 7 με 8 εταιρείες, ακόμα και πειρατές -όλοι κερδοσκόποι- που είδαν τις δυνατότητες για κέρδος, αφού υπήρξε από εμάς πλήρης και συνεχής διαφάνεια με αριθμούς, μπήκαν στον κλάδο, γέμισαν ανεξέλεγκτα την Κύπρο με κάδους και καταστήματα και έκαναν το έργο μας αδύνατο. Επίσης, δημιουργήθηκε πρόβλημα στη διάθεση του ρουχισμού, από μεγαθήρια που προτίμησαν να έχουν οι ίδιοι και να εκμεταλλεύονται τους κάδους. Σημειώστε ότι ο εμπορικός κλάδος της διάθεσης ρούχων από δεύτερο χέρι είναι αξίας πολλών δισ. ευρώ παγκοσμίως και κυριαρχείται από μεγάλες εταιρείες. Οι «φιλανθρωπικοί» οργανισμοί, δίνουν το όνομά τους στους κάδους και τη διαχείριση/κέρδη τα έχουν οι εταιρείες. Η Ανάκυκλος ήταν σπάνια εξαίρεση. Ευάλωτη σε οικονομικές κρίσεις, σκαμπανεβάσματα στις τιμές και αθέμιτο ανταγωνισμό, και έχοντας συσσωρεύσει πολλά χρέη, μετέφερε, στις αρχές του 18, όλες τις δραστηριότητες συλλογής και διαχείρισης ρουχισμού σε εταιρεία περιορισμένης ευθύνης -την Anakyklos Textiles Ltd- πίσω από την οποία βρίσκεται η εταιρεία που εισήγαγε τον ρουχισμό για ανακύκλωση. Η πώληση των μετοχών στη νέα εταιρεία, προικοδότησε την «Ανάκυκλος Περιβαλλοντική», ώστε να καλυφθούν τα χρέη της και να προσπαθήσει, ως μη κερδοσκοπική εταιρεία, να συνεχίσει το έργο της.



«Οι νέοι είναι έτοιμοι να αγκαλιάσουν τον θεσμό»

 

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση;



Μετά από πλεονασμούς, κλεισίματα καταστημάτων και αναστολή πολλών έργων, τώρα έχουμε πολύ περιορισμένη συλλογή ρουχισμού για τροφοδότηση, βασικά, του ενός και μοναδικού μας καταστήματος στη Λευκωσία. Προσπαθούμε, όπως χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, να επιβιώσουμε.



Απαισιόδοξο δηλαδή το μέλλον των κοινωνικών επιχειρήσεων;



Όχι αναγκαστικά. Η εμπειρία μας έδειξε ότι μπορούν να γίνουν πολλά. Ότι πολίτες, νέοι άνθρωποι και οργανισμοί είναι έτοιμοι να αγκαλιάσουν τον θεσμό. Αυτό φάνηκε και από το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή που υπήρξε σε πολλές συναντήσεις που γινόντουσαν μόλις ανακοινώθηκε η προώθηση του θεσμού το '15. Εδώ και δύο χρόνια υπάρχει άκρα του τάφου σιωπή. Αν, όμως, δημιουργηθεί ένα κίνημα από τα κάτω, ωθούμενο και από τη νέα κρίση που έρχεται και την αφύπνιση από το ξεγύμνωμα της διαφθοράς, μπορεί να πιεστούν οι κρατούντες και να δώσουν μια ευκαιρία στις κοινωνικές επιχειρήσεις να δημιουργηθούν και να ανθήσουν.