Από πόσες ασθένειες πάσχουν ταυτόχρονα οι Κύπριοι;

Πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Κύπρου έχει πολυνοσηρότητα, δηλαδή υποφέρει ταυτόχρονα από πολλές ασθένειες, με το 70% των ατόμων αυτών να είναι άνω των 65 ετών. Αυτό είναι ένα από τα βασικά ευρήματα μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το Διεθνές Ινστιτούτου Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία (CII) του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), η οποία καταδεικνύει ότι στην Κύπρο δεν υπάρχουν η απαραίτητη εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση σε θέματα υγείας.

Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας πάνω από το ένα τέταρτο του ενήλικου πληθυσμού της Κύπρου πάσχει από πολυνοσηρότητα, εκ των οποίων το 70% αφορά ηλικιωμένα άτομα, ενώ είναι σχετικά συχνή ακόμη και σε νεαρότερες ηλικίες. Στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν άτομα από σε όλες τις επαρχίες της Κύπρου, άντρες και γυναίκες άνω των 18 ετών, ενώ η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Μάιο του 2018 μέχρι και τον Ιούνιο του 2019. Στόχοι των επιστημόνων ήταν η εκτίμηση του επιπολασμού της πολυνοσηρότητας στην Κύπρο αλλά και ο εντοπισμός των πιο συχνών ασθενειών στον πληθυσμό.

Επιρρεπείς οι γυναίκες

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στην Κύπρο τα άτομα άνω των 18 ετών έχουν πιθανότητα 29% να αναπτύξουν πολυνοσηρότητα. Το γεγονός αυτό προβληματίζει έντονα καθώς το αντίστοιχο ποσοστό στις χώρες της ΕΕ βρίσκεται λίγο πάνω από το 25%, συγκεκριμένα στο 25,4%, συνεπώς υπάρχει μια απόκλιση 4%. Επιπρόσθετα, το ποσοστό της πολυνοσηρότητας φάνηκε ότι επηρεάζεται από παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία αλλά και η φυσική κατάσταση του ατόμου. Το ποσοστό πολυνοσηρότητας ήταν υψηλότερο στις γυναίκες απ' ό,τι στους άνδρες, σε υπέρβαρα/παχύσαρκα άτομα και σε άτομα που δεν ασκούνταν. Μεταξύ των συμμετεχόντων, το 11,8% είχε δύο χρόνιες παθήσεις, το 6,6% τρεις και το 5,3% τέσσερις ή περισσότερες χρόνιες παθήσεις. Η έρευνα έδειξε ότι οι πιο συχνές χρόνιες παθήσεις ήταν η υπερλιπιδαιμία (17,4%), η υπέρταση (12,9%), οι ασθένειες του θυρεοειδούς (8,5%) και η γαστρική παλινδρόμηση (7,4%). Τα ευρήματα της μελέτης καταδεικνύουν την ανάγκη για στρατηγικές πρόληψης και προγράμματα ευαισθητοποίησης για την υγεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μέχρι την ηλικία των 65 ετών ένα ποσοστό κοντά στο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού θα παρουσιάσει δύο ή περισσότερα χρόνια νοσήματα. Η συχνότητα αυξάνεται με την ηλικία και υπάρχουν ασθένειες οι οποίες συνδέονται άμεσα με την πολυνοσηρότητα. Αν πιάσουμε το παράδειγμα της στεφανιαίας νόσου, το 91% των ατόμων που πάσχουν από την εν λόγω ασθένεια εμφανίζει τουλάχιστον άλλη μία ασθένεια όπως υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο, διαβήτη, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κατάθλιψη, άνοια, χρόνια νεφρική νόσο ή και συνδυασμό των παραπάνω. Το φαινόμενο της πολυνοσηρότητας δεν παρατηρείται μόνο στους ηλικιωμένους, καθώς πέραν του βασικού παράγοντα της ηλικίας σημαντικό ρόλο παίζει και η φυσική κατάσταση του ατόμου, ενώ παλαιότερες μελέτες καταδεικνύουν ότι η πολυνοσηρότητα εμφανίζεται συχνά σε πληθυσμούς με χειρότερη οικονομική κατάσταση και η εμφάνισή της μπορεί μάλιστα να προηγείται ακόμα και 10 ή 15 χρόνια σε σχέση με τους πιο εύπορους οικονομικά πληθυσμούς.

Δεν έχουν φάρμακα

Οι ασθενείς που έχουν πολυνοσηρότητα λαμβάνουν αρκετά διαφορετικά φάρμακα, τουλάχιστον ένα για κάθε νόσο. Πολλές φορές χρειάζεται να λάβουν φάρμακα τα οποία «συγκρούονται» μεταξύ τους, με τους επιστήμονες να υποστηρίζουν ότι τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση μιας νόσου δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα σε ασθενείς με περισσότερες από μία νόσους. Κάποιοι οργανισμοί αντιμετωπίζουν το φάρμακο ως παθογόνο, ενώ σε άλλους το ίδιο φάρμακο μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες που είναι πιο σοβαρές από τη νόσο που προσπαθεί να θεραπεύσει. Μία από τις συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τα φάρμακα αυτά είναι η αυξημένη ευαισθησία στις λοιμώξεις. Για παράδειγμα, υπάρχει μια νέα κατηγορία φαρμάκων, τα λεγόμενα τροποποιημένα αντιρευματικά φάρμακα ή αλλιώς DMARDs, χρησιμοποιούνται σήμερα για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, που αντιμετωπίζουν την ίδια τη νόσο και όχι τα συμπτώματά της. Ωστόσο, τουλάχιστον το 40% των ασθενών που λαμβάνουν τα φάρμακα αυτά δεν αναμένεται να θα παρουσιάσει μείωση των συμπτωμάτων της νόσου και αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι ασθενείς πάσχουν επίσης από κάποια άλλη νόσο, η οποία φαίνεται να παρεμβαίνει στη λειτουργία του φαρμάκου. Για την άνοια, η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Οι ασθενείς με άνοια κατά 95% πάσχουν από τουλάχιστον μία ακόμα πάθηση, ωστόσο στο 85% του συνόλου των ερευνών για την άνοια εξαιρούνται οι ασθενείς με συνοδές παθήσεις. Οι ερευνητές που διεξάγουν αυτές τις κλινικές δοκιμές επιλέγουν ασθενείς που έχουν επηρεαστεί σε μικρότερο βαθμό από τη νόσο που εξετάζεται και δεν έχουν καμία από τις συνοδές παθήσεις που σχετίζονται με τη νόσο. Αυτό σημαίνει συνήθως ότι ανήκουν σε μικρότερες ηλικιακές ομάδες οι οποίες ανταποκρίνονται διαφορετικά στο φάρμακο. Το γεγονός αυτό οδηγεί στο να μην υπάρχει επαρκής φαρμακευτική αγωγή που να μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς και να βελτιώσει αισθητά την κατάστασή τους. Συνεπώς, καταγράφεται παγκοσμίως η ανάγκη για δημιουργία φαρμάκων τα οποία να είναι φιλικά προς ασθενείς με πολυνοσηρότητα.

Ανάγκη για εκπαίδευση

Εκτός όμως από το ζήτημα της ανάπτυξης νέων φαρμάκων, υπάρχει και το θέμα της πρόληψης, η οποία μπορεί να γίνει τόσο σε διεθνές όσο και σε τοπικό επίπεδο. Την εβδομάδα που μας πέρασε άρχισε ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων η συζήτηση για τον προϋπολογισμό της υγείας για το επόμενο έτος. Με βάση τα όσα ανέφερε στην επιτροπή ο υπουργός Υγείας Κωνσταντίνος Ιωάννου, ανάμεσα στις στρατηγικές επιδιώξεις για το νέο έτος είναι η προώθηση της προαγωγής της υγείας και πρόληψης ασθενειών καθ' όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου, αλλά κυρίως η αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας της Κύπρου. Τόσο το ένα όσο και το άλλο μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στο να μειωθεί αισθητά το πρόβλημα της πολυνοσηρότητας στον κυπριακό ενήλικο πληθυσμό, καθώς με βάση τα στοιχεία αυτό που μας λείπει είναι η πρόληψη. Δύο από τους τρεις βασικούς παράγοντες είναι η παχυσαρκία και η κακή φυσική κατάσταση, οι οποίες σχετίζονται με την έννοια της πρόληψης και της υιοθέτησης ενός υγιούς τρόπου ζωής. Μία από τις βασικές αιτίες της πολυνοσηρότητας είναι η μη επαρκής πρόληψη, που σχετίζεται με τη σωστή διαπαιδαγώγηση σε θέματα υγείας. Μπορεί η πολυνοσηρότητα να αφορά κυρίως ηλικιωμένα άτομα, ωστόσο έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής που υιοθετούν τα άτομα από νεαρή ηλικία και επηρεάζει την υγεία τους σε μεταγενέστερο στάδιο. Συνεπώς, η αύξηση της πολυνοσηρότητας στην Κύπρο θα πρέπει να προβληματίσει το Υπουργείο Υγείας αλλά όσους ασχολούνται με την υγεία. Ιδιαίτερα την περίοδο που διανύουμε, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού αναδεικνύεται η σημασία της πρόληψης στο συγκεκριμένο θέμα. Ως γνωστόν, ο κορωνοϊός επηρεάζει πιο βαριά άτομα με υποκείμενα νοσήματα και άτομα που πάσχουν από πολλές ασθένειες, λόγω της αδυναμίας του οργανισμού τους να αντιμετωπίσουν τον ιό. Μέχρι στιγμής η πλειονότητα των ατόμων που έχασαν τη μάχη με τον κορωνοϊό στην Κύπρο είχε υποκείμενα νοσήματα τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο παρά το γεγονός ότι δεν αποτελούν την τελική αιτία θανάτου. Επομένως, εάν οι αρμόδιοι φορείς καταφέρουν μέσα από μια σειρά δράσεων να μειώσουν το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από πολλές ασθένειες, αυτόματα επιτυγχάνεται και η μείωση των ατόμων που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί από τη μία μέρα στην άλλη, ωστόσο αφού είναι μέσα στους στόχους του Υπουργείου Υγείας η πρόληψη ασθενειών, τότε θα ήταν καλό να αξιολογηθεί και το θέμα της πολυνοσηρότητας, καθώς η μείωση του ποσοστού των ατόμων που πάσχουν από πολλές ασθένειες θα μας βοηθήσει μελλοντικά στην ευκολότερη και πιο ανώδυνη προσέγγιση μιας νέας πανδημίας.