Επιχείρηση «Διαφάνεια»: Στα βαθιά άρον άρον κυβέρνηση και κόμματα

Όπως πολύ εύστοχα το έθεσε ο Αμερικανός συγγραφέας Ουίλιαμ Γκάντις «η εξουσία δεν διαφθείρει τους ανθρώπους, οι άνθρωποι διαφθείρουν την εξουσία». Ως εκ τούτου όλες οι πρόνοιες και όλα τα νομοσχέδια-προτάσεις νόμου που ρυθμίζουν το έργο του κάθε αξιωματούχου θα πρέπει πρώτιστο στόχο να έχουν την προστασία της ακεραιότητας της θέσης, έτσι ώστε να μην εξαρτάται από το κάθε πρόσωπο η διαφάνεια και η αποφυγή φαινομένων διαπλοκής και διαφθοράς. Βασικός πυλώνας σε αυτή την προσπάθεια είναι φυσικά η ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου-εφαρμογής των προνοιών, σημείο στο οποίο διαχρονικά πάσχει η κρατική μηχανή στην Κύπρο.

Τον τελευταίο μήνα είδαν το φως της δημοσιότητας σκάνδαλα που προκαλούν, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, ντροπή και αηδία στους πολίτες. Ωστόσο οι εξελίξεις αυτές αποδείχθηκαν ικανές να κινητοποιήσουν ενέργειες από πλευράς κομμάτων και κυβέρνησης (υπό τον φόβο της πλήρους απαξίωσης από τους πολίτες), σε επίπεδο διασφάλισης της διαφάνειας και του περί δικαίου αισθήματος των πολιτών, οι οποίες υπό άλλες συνθήκες θα χρειάζονταν (αποδεδειγμένα πλέον) χρόνια για να ολοκληρωθούν. Τα σκάνδαλα αυτά λοιπόν προκάλεσαν κρίση στο πολιτικό σκηνικό και στην κοινωνία γενικότερα, ωστόσο όπως συνηθίζουμε να λέμε (με μια φράση-κλισέ πια), «η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες».

Φυσικά για να αξιοποιηθούν αυτές οι ευκαιρίες σε χώρες όπως η Κύπρος, θα πρέπει να υπάρξει και η άμεση, έντονη και ορθά εκδηλωμένη αντίδραση των πολιτών, κάτι που ευτυχώς βιώνουμε σχεδόν καθημερινά και σε κάθε μορφή τον τελευταίο μήνα, είτε αυτή είναι με διαδηλώσεις στον δρόμο, είτε με δημόσιες συζητήσεις, είτε ακόμα και σε διαδικτυακές αναρτήσεις που πλέον αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητας όλων.

Το σκηνικό, όπως διαμορφώθηκε, οδήγησε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να προαναγγείλει την εξαγγελία μέτρων για πάταξη της διαφθοράς το συντομότερο, τη Βουλή να συζητά στην Επιτροπή Νομικών και την Επιτροπή Θεσμών προτάσεις νόμου και νομοσχέδια που εκκρεμούν ενώπιόν της εδώ και χρόνια, αλλά και κόμματα να υιοθετούν κώδικα δεοντολογίας των υποψηφίων τους στις βουλευτικές εκλογές. Το κάθε κόμμα φυσικά έχει καταθέσει κατά καιρούς προτάσεις τις οποίες προτάσσει σε σχέση με τη διαφάνεια, οι οποίες δεν περιορίζονται στο πολυσυζητημένο ασυμβίβαστο μόνο, ενώ αρκετές στηρίζονται και προωθούνται από αρκετά κόμματα. Κάποιες από αυτές παραθέτουμε ενδεικτικά για να διαμορφωθεί μια πρώτη εικόνα.

ΔΗΣΥ:

Πυρά από παντού

Το κυβερνών κόμμα έχει τον δύσκολο ρόλο να αντικρούει τα πυρά των κομμάτων της αντιπολίτευσης αλλά και της κοινωνίας γενικότερα, σχετικά με τα φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς που παρουσιάζονται το τελευταίο διάστημα. Παράλληλα όμως έχει την ευχέρεια, ως κόμμα που έχει συμμετοχή στην κυβέρνηση, να προωθεί σχετικά μέτρα-προτάσεις προς την εκτελεστική εξουσία για την πάταξη των φαινομένων αυτών. Μπορεί δηλαδή να επηρεάσει άμεσα τη λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων από πλευράς κυβέρνησης.

Ο ΔΗΣΥ όπως είναι λογικό στηρίζει όλα τα νομοσχέδια που έχουν ετοιμαστεί και βρίσκονται στα τελικά στάδια πριν από την κατάθεση στη Βουλή ή έχουν ήδη κατατεθεί από την κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια και εκκρεμούν ακόμα για συζήτηση και ψήφιση ενώπιον της Βουλής.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Κανονισμούς Διαφάνειας, την προστασία των πληροφοριοδοτών (όπως κατατέθηκε από την κυβέρνηση στο σχετικό νομοσχέδιο το 2017) για την οποία ωστόσο γίνεται μεγάλη συζήτηση, καθώς κόμματα της αντιπολίτευσης θεωρούν πως δεν προωθείται στην ολότητα όπως θα έπρεπε το συγκεκριμένο μέτρο. Το κυβερνών κόμμα στηρίζει επίσης τη μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης, που σύμφωνα με την κυβέρνηση διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Μερικά ενδεικτικά από τα ζητήματα που στηρίζει στην πορεία για διαφάνεια ο ΔΗΣΥ έχουν να κάνουν με την Αρχή κατά της Διαφθοράς, με το Lobbying και με την προστασία των πληροφοριοδοτών.

ΑΚΕΛ:

«Πόθεν Έσχες...»

Στο κόμμα της Αριστεράς, η παρουσία του τέως βουλευτή Χριστάκη Τζιοβάνη στο βίντεο του Αλ Τζαζίρα μπορεί να προκάλεσε αναταραχή και να στοίχισε ώς ένα βαθμό, ωστόσο θέλουν να γυρίσουν σελίδα και να συνεχίσουν τις προσπάθειες για την πάταξη φαινομένων διαφθοράς και ενίσχυση της διαφάνειας για όλους, επενδύοντας σε μεγάλο βαθμό στην ενδυνάμωση του ρόλου της δήλωσης για το Πόθεν Έσχες όλων των ελεγχόμενων προσώπων. Μεταξύ άλλων στο ΑΚΕΛ επιθυμούν διεύρυνση του καταλόγου ελεγχόμενων προσώπων για δήλωση «Πόθεν Έσχες» σε εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία. Ζητούν τον τερματισμό απόκρυψης συμφερόντων από αξιωματούχους οι οποίοι ενδεχομένως να κρύβονται πίσω από «αχυρανθρώπους» ενώ στην ουσία αυτοί είναι οι δικαιούχοι εταιρειών και συμφερόντων. Έχει επίσης εγγράψει θέμα στη Βουλή για δημοσιοποίηση εξελεγμένων λογαριασμών των ΜΜΕ με ταυτόχρονη πληροφόρηση της κοινής γνώμης για τους πραγματικούς ιδιοκτήτες (περιλαμβανομένων των θυγατρικών και συνδεδεμένων εταιρειών). Υποστηρίζει άλλωστε την υποχρεωτική δήμευση περιουσίας πρώην και νυν πολιτειακών αξιωματούχων και δημόσιων λειτουργών, οι οποίοι καταδικάζονται για αδικήματα φοροδιαφυγής, δεκασμού και διασπάθισης δημόσιου χρήματος. Όπως και άλλα κόμματα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των πληροφοριοδοτών για την οποία κατέθεσε πρόταση νόμου το 2016.

ΔΗΚΟ:

Γενικός ελεγκτής και άλλα

Στο ΔΗΚΟ έχουν καταθέσει πρόσφατα γραπτή πρόταση με 11 σημεία, ενώ εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα επιμένουν στην παροχή ανεμπόδιστης πρόσβασης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σε έγγραφα και στοιχεία κάθε υπόθεσης που επιθυμεί να διερευνήσει, ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων. Προειδοποιεί μάλιστα πως αν δεν γίνει αυτό τότε θα καταψηφίσει τον κρατικό προϋπολογισμό, κάτι που καλεί και τα άλλα κόμματα να πράξουν. Επιδιώκει επίσης μια Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, η οποία δεν θα διορίζεται από την κυβέρνηση αλλά θα εγκρίνεται από τη Βουλή. Ζητά άμεση και σε πραγματικό χρόνο δημοσιοποίηση όλων των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου που αφορούν ή/και σχετίζονται ή/και ωφελούν, άμεσα ή έμμεσα, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τους υπουργούς και μέλη της οικογένειάς τους. Προωθεί επίσης τη δημιουργία Καταλόγου Τμημάτων Εναλλαξιμότητας στη δημόσια υπηρεσία, ο οποίος θα περιλαμβάνει τμήματα και υπηρεσίες του κράτους στα οποία δεν θα επιτρέπεται η συνεχής υπηρεσία ανώτατων λειτουργών για περισσότερο από τρία χρόνια.

ΕΔΕΚ:

Φορολογικές δηλώσεις

Στην ΕΔΕΚ δεν μένουν μόνο στο Πόθεν Έσχες, προχωρούν ένα βήμα παραπέρα και ζητούν από όλα τα ΠΕΠ να δημοσιοποιούν την ετήσια φορολογική τους δήλωση. Απαιτούν επίσης άνοιγμα όλων των φακέλων για σκάνδαλα τα οποία καταγγέλθηκαν τα τελευταία είκοσι χρόνια και στα οποία εμπλέκονται ΠΕΠ ή ανώτεροι δημόσιοι λειτουργοί. Αξιώνουν επίσης δημοσιοποίηση στον διαδικτυακό χώρο «Εξάντας» όλων των ερευνών που γίνονται και αφορούν σκάνδαλα, ευνοϊκή μεταχείριση, φαινόμενα διαπλοκής δημοσίων λειτουργών και αξιωματούχων, φαινόμενα διαφθοράς κ.ά. Επιζητούν μάλιστα απόδοση ευθυνών και τιμωρία όσων επιβεβαιώνεται η εμπλοκή σε τέτοια σκάνδαλα.

Συμμαχία:

Προσωπική αστική ευθύνη

Η Συμμαχία Πολιτών έχει επίσης καταθέσει κατά καιρούς τις δικές της προτάσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς, μεταξύ των οποίων η δημιουργία Συμβουλίου Πάταξης Διαπλοκής-Διαφθοράς που θα απαρτίζεται από πρώην δικαστές και εισαγγελείς. Ζητούν επίσης την ενίσχυση του μηχανισμού εσωτερικού ελέγχου, κάτι που καταγράφεται συνεχώς και από πλευράς Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασίας Πολιτών. Η Συμμαχία επιχείρησε επίσης να εισαγάγει τη λογική της αρχής της προσωπικής αστικής ευθύνης, δηλαδή ο υπεύθυνος να πληρώσει για τυχόν λάθη, αν είναι αυτός που τα διέπραξε, και όχι ο Κύπριος πολίτης. Έμφαση δίνεται μάλιστα και στον έλεγχο των Πόθεν Έσχες από ανεξάρτητη αρχή ελεγκτών και τη δημοσιοποίηση όλων των αποφάσεων από δημόσια όργανα μαζί με το σκεπτικό τους.

Αλληλεγγύη:

Πλήρης διαφάνεια

Το Κίνημα Αλληλεγγύη προτάσσει την απρόσκοπτη πρόσβαση που θα πρέπει να δοθεί στην Ελεγκτική Υπηρεσία για να ασκήσει τον απαραίτητο έλεγχο, ιδιαίτερα σε ζητήματα πολιτογραφήσεων και πιο συγκεκριμένα στο ζήτημα με τις 18 πολιτογραφήσεις για το καζίνο της Λεμεσού. Δηλώνει επίσης υπέρμαχος της λογικής του να γίνουν φύλλο και φτερό όλοι οι αξιωματούχοι, όσο ψηλά κι αν βρίσκονται, εφόσον τα ονόματά τους έχει ακουστεί πως εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς. Αξιώνει επίσης την ενίσχυση των ελέγχων και της διαφανούς πληροφόρησης των πολιτών στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Κίνημα Οικολόγων:

Ενίσχυση εσωτερικού ελέγχου

Έντονη είναι η δραστηριοποίηση και του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών στο θέμα της διαφάνειας και της πάταξης της διαφθοράς, καθώς έχει κατά καιρούς καταθέσει προτάσεις νόμου τόσο από μόνο του όσο και σε συνεργασία με βουλευτές άλλων κομμάτων (διαφορετικούς κάθε φορά). Ένα από τα βασικά ζητήματα που προτάσσει το Κίνημα Οικολόγων είναι η ενίσχυση της εφαρμογής των αποφάσεων των δικαστηρίων και κυρίως του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Έχει μάλιστα στο παρελθόν καταθέσει και πρόταση νόμου στη Βουλή μαζί με τη Συμμαχία Πολιτών η οποία προβλέπει ποινές -από χρηματικό πρόστιμο μέχρι ποινή φυλάκισης 12 μηνών- σε οποιοδήποτε όργανο ή Αρχή ή ακόμα και πρόσωπο δεν συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ανωτάτου. Είναι επίσης από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της προστασίας πληροφοριοδοτών, νομοσχέδιο που ακόμα εκκρεμεί η ψήφισή του. Ζητά επιτακτικά επίσης την ενίσχυση των υπηρεσιών εσωτερικού ελέγχου, την περαιτέρω στελέχωση αλλά και τη διαμόρφωση ανεξάρτητων προϋπολογισμών για τις υπηρεσίες αυτές, έτσι ώστε να ενδυναμωθεί ο ρόλος τους.

ΕΛΑΜ:

Στο φως οι λίστες

Το ΕΛΑΜ με κάθε ευκαιρία μεταφέρει το μήνυμα πως είναι το μοναδικό κόμμα που δεν έχει καμιά σχέση και καμιά εμπλοκή με οποιοδήποτε σκάνδαλο, ενώ δηλώνει υπέρμαχο της πλήρους διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα και της δημοσιοποίησης κάθε λίστας που ενδεχομένως να έχει σχέση με θέματα διαφθοράς και διαπλοκής. Έχει κατά καιρούς κάνει τις δικές του προτάσεις για την πάταξη της διαφθοράς (2016 στον Πρόεδρο Αναστασιάδη).

Όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κάθε πολίτης, οι προτάσεις είναι εκεί, υπάρχουν εδώ και χρόνια και η συζήτησή τους εκκρεμεί εδώ και χρόνια. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, και πλέον έχει αποδειχτεί τον τελευταίο μήνα με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, ότι όσο πιο ενεργή είναι η κοινωνία των πολιτών τόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση για τη λήψη μέτρων και ελέγχου της εξουσίας και των κομμάτων.