Ευκαιρία στο Κυπριακό η εκλογή Μπάιντεν - Μια πρώτη ανάλυση από τον ακαδημαϊκό Ιωάννη Γρηγοριάδη

Ευκαιρία για την επανενεργοποίηση της ειρηνευτικής διαδικασίας για το Κυπριακό θεωρεί ο αναπληρωτής καθηγητής του τουρκικού Πανεπιστημίου Μπιλκέντ, κ. Ιωάννης Γρηγοριάδης, την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στις προεδρικές αμερικανικές εκλογές. Ο κ. Γρηγοριάδης, που είναι επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), σχολιάζει τις κινήσεις της Άγκυρας στο θέμα της Αμμοχώστου, ασκεί κριτική στους χειρισμούς της ελληνοκυπριακής πλευράς μετά το Κραν Μοντανά και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ ενισχύουν τη συνεργασία τους με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Γιατί η Τουρκία ακολουθεί μια επιθετική εξωτερική πολιτική; Δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην εικόνα της διεθνώς;

Η νέα εξωτερική πολιτική της Τουρκίας συνδέεται πρώτον με τις αυξημένες φιλοδοξίες που τρέφει για τον περιφερειακό ρόλο της χώρας η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και δεύτερον με τη μείωση της επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών και των διεθνών οργανισμών, με άλλα λόγια της διεθνούς κοινότητος, στη γειτονιά της Τουρκίας. Η επέμβαση των τουρκικών δυνάμεων στη Συρία προκάλεσε μικρότερες του αναμενόμενου διεθνείς αντιδράσεις, και τούτο διευκόλυνε την ανάληψη αντιστοίχων πρωτοβουλιών στη Λιβύη, την Υπερκαυκασία και την υιοθέτηση μιας νέας τακτικής στα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου και του Κυπριακού. Το πρόβλημα που προκαλείται στη διεθνή εικόνα της Τουρκίας αντισταθμίζεται στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο με την αυξημένη δημοφιλία μιας κυβερνήσεως που εμφανίζεται να «αποκαθιστά τον ιστορικό ρόλο της Τουρκίας» παρά την πανθομολογούμενη αποτυχία της να αντιμετωπίσει τα καίρια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας.

Τα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα της Τουρκίας και η μείωση της δημοτικότητας του Ερντογάν αφήνουν περιθώρια συμφωνίας στα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό;

Τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό δεν αποτελούν προς το παρόν ζητήματα αιχμής για την τουρκική κοινή γνώμη, όπως το Κουρδικό και η οικονομία, αν και η ανακίνηση της θεωρίας της «Γαλάζιας Πατρίδας» έχει αυξήσει κάπως το ενδιαφέρον των τουρκικών ΜΜΕ. Τούτο σημαίνει ότι δεν αποκλείεται κάποιος ελιγμός της κυβερνήσεως Ερντογάν που θα συμβάλει σε θετικές εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, αν εξυπηρετεί έτσι τα συμφέροντα της Τουρκίας σε ζητήματα μείζονος σημασίας για τον ίδιο.

Οι αντι-Ερντογάν

Αν σήμερα κατείχε την εξουσία η τουρκική αντιπολίτευση θα ήταν καλύτερα τα πράγματα στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά ζητήματα;

Είναι αδύνατον να απαντήσει κανείς με βεβαιότητα σε ένα υποθετικό ερώτημα, αν και η εργαλειοποίηση της εξωτερικής πολιτικής για εσωτερικά πολιτικά οφέλη παρά τους κινδύνους που αυτή θέτει στη διεθνή θέση της χώρας χαρακτηρίζει μάλλον την παρούσα κυβερνητική παράταξη. Επιπλέον οι κινήσεις της τουρκικής κυβερνήσεως δημιουργούν τετελεσμένα τα οποία δύσκολα θα μπορούσε να αμφισβητήσει μια νέα κυβέρνηση. Πάντως είναι γεγονός ότι ο ελάσσων κυβερνητικός εταίρος στην Τουρκία, το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσεως (ΜΗΡ), έχει αποκτήσει τον τελευταίο καιρό δυσανάλογη προς την εκλογική του δύναμη επιρροή στη διαμόρφωση της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής.

Η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο μεσολαβητικός ρόλος της Γερμανίας θα μπορέσουν να συμβάλουν στην επίλυση τούτων των προβλημάτων;

Η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο μεσολαβητικός ρόλος της Γερμανίας είναι ευπρόσδεκτες υπό την έννοια ότι προάγουν την ειρηνική επίλυση των διαφορών επί τη βάσει των αρχών του διεθνούς δικαίου, η οποία αποτελεί και πάγια θέση των κυβερνήσεων Ελλάδος και Κύπρου. Η απροθυμία της κυβερνήσεως Τραμπ να παίξει ανάλογο ρόλο ανέδειξε τη σημασία τόσο του ευρωπαϊκού όσο και συγκεκριμένα του γερμανικού παράγοντα για την αποκλιμάκωση των διενέξεων και τη δρομολόγηση της επιλύσεώς τους βάσει των διεθνώς παραδεδεγμένων αρχών.

Έχετε ασκήσει κριτική στην ελληνοκυπριακή πλευρά για τη στασιμότητα στις συνομιλίες μετά το Κραν Μοντανά και τη στάση της στο ενεργειακό. Τι έπρεπε να κάνει;

Η ελληνοκυπριακή πλευρά μπορούσε να δείξει ισχυρότερη προθυμία για την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό και την κατοχύρωση του «Πακέτου Γκουτέρες», ενόσω και η παρουσία του Μουσταφά Ακιντζί εξασφάλιζε ότι και η τουρκοκυπριακή πλευρά παρέμενε προσηλωμένη στη λύση της ΔΔΟ. Οι συνθήκες πλέον είναι πολύ δυσμενέστερες για κάτι τέτοιο, αν και η εκλογή του Τζο Μπάιντεν στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να προσφέρει μια νέα ευκαιρία.

Το Κυπριακό και ο Τζο Μπάιντεν

Η εκλογή του Τζο Μπάιντεν ποια επίδραση θα έχει στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις;

Η εκλογή του Τζο Μπάιντεν θα φέρει τέλος σε μια περίοδο «ατιμωρησίας» στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Τουρκίας, κατά την οποία διπλωματικές επιλογές της Άγκυρας που έβλαπταν τα αμερικανικά συμφέροντα παρέμειναν αναπάντητες από τις αμερικανικές αρχές λόγω της παρεμβάσεως της διοικήσεως Τραμπ. Σε σειρά ζητημάτων που άπτονται των διμερών σχέσεων αλλά και περιφερειακών προβλημάτων η διοίκηση Μπάιντεν αναμένεται να απαιτήσει την προσήλωση της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ και του δυτικού κόσμου. Τα περιθώρια ελιγμών της τουρκικής κυβερνήσεως είναι περιορισμένα δεδομένης και της δεινής καταστάσεως της τουρκικής οικονομίας. Αξίζει ως κατακλείδα να σημειωθεί και το προσωπικό ενδιαφέρον του Τζο Μπάιντεν για το Κυπριακό και την Αμμόχωστο, κάτι που αποτελεί ευκαιρία για την επανενεργοποίηση της ειρηνευτικής διαδικασίας για το Κυπριακό.

Ποια είναι η δική σας η εκτίμηση για το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώνουν οι ΗΠΑ στην περίπτωση της Ελλάδας και της Κύπρου;

Το ενδιαφέρον αυτό συνδέεται και με την ανησυχία των Ηνωμένων Πολιτειών για τον στρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας και την αξιοπιστία της ως δυτικού συμμάχου. Η υπόθεση των πυραύλων S-400 αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αρνήσεως της τουρκικής κυβερνήσεως να συμμορφωθεί προς τις υποδείξεις των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και τις υποχρεώσεις της προς τη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Πώς ερμηνεύετε τις κινήσεις της Τουρκίας στο θέμα της Αμμοχώστου;

Οι κινήσεις της Τουρκίας στο θέμα της Αμμοχώστου συνδέονται με την ενισχυμένη αυτοπεποίθηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής που επιτρέπει μονομερείς ενέργειες που αμφισβητούν το status quo διαφόρων διενέξεων στις οποίες η Τουρκία αποτελεί μέρος.

Ο αναπληρωτής καθηγητή του Πανεπιστημίου Μπιλκέντ και Επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης.