Ο πρόεδρος της ΟΠΑΚ στον «Π»: «Η αναπηρία δεν χρειάζεται φιλανθρωπία αλλά σεβασμό»

Η προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία προς την ενίσχυση των πολιτικών πρόνοιας, της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της εξωστρέφειας πρέπει να είναι μέλημα και πράξη κάθε πολιτείας μακριά από λαβυρινθώδεις συζητήσεις. Συγκροτημένα και στοχευμένα να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε τα ΑμεΑ να έχουν ίσες ευκαιρίες στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η προσβασιμότητα υποδομών, υπηρεσιών και αγαθών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αυτονομία και την ισότιμη συμμετοχή των ΑμεΑ. Είναι δείκτης πολιτισμού και ευθύνη όλων. Ο πρόεδρος της Οργάνωσης Παραπληγικών Κύπρου (ΟΠΑΚ) μιλώντας στον «Π» σημειώνει την πρόοδο αλλά και τις ελλείψεις στις δράσεις για ΑμεΑ στον τόπο μας. Θα πρέπει, υπογραμμίζει, να βλέπουμε τον κάθε πολίτη ως ένα σημαντικό κύτταρο της κοινωνίας, φορέα δικαιωμάτων, το οποίο πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τυγχάνει σεβασμού και στήριξης ανάλογα των αναγκών του για να ζει και να προσφέρει ισότιμα.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία που ήταν στις 3 Δεκεμβρίου, σε ποια σημεία θα εστιάζατε όσον αφορά την κυπριακή πραγματικότητα;

Στην αδυναμία εφαρμογής νόμων και κανονισμών στη χώρα μας, στην έλλειψη ικανοποιητικής διαβούλευσης στο Κοινοβούλιο και στην έλλειψη ικανοποιητικών πολιτικών για κάλυψη του κόστους αναπηρίας στη ζωή του ατόμου ή της οικογένειας. Σημαντικά προβλήματα παραμένουν η προσβασιμότητα στο περιβάλλον, η πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες υγείας και αποκατάστασης, η ανάπτυξη πολιτικών για κατ’ οίκον νοσηλεία και καλύτερη επιδοματική πολιτική.

Τι θεωρείτε σημαντική θετική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια για τα άτομα με αναπηρίες στη χώρα μας;

Ο σχεδιασμός και λειτουργία υπηρεσίας για ανεξάρτητη διαβίωση από την Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου με τη στήριξη του Υπουργείου Εργασίας και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Μέσα από αυτό το έργο έχουμε καταφέρει να προσφέρουμε σε τετραπληγικά και παραπληγικά άτομα, κατ’ οίκον στήριξη από καταρτισμένους φροντιστές για ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, από προσωπική περιποίηση, βοήθεια για μελέτη ή συνοδεία εκτός της οικίας. Με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Στόχος είναι να επεκταθεί για όλα τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες στη χώρα μας.

Τι πιστεύετε ότι φταίει και κάθε χρόνο συζητάμε για τα αυτονόητα;

Έχουμε αδύναμες τοπικές αρχές οι οποίες δείχνουν ανοχή σε προβλήματα/παραβάσεις που αφορούν την προσβασιμότητα σε κτήρια ενώ ακόμα δεν έχουν αναβαθμίσει τον ρόλο τους για να αναπτύσσουν και να λειτουργούν υπηρεσίες για τους δημότες και ειδικά για τα άτομα με αναπηρίες. Επίσης, δεν μας χαρακτηρίζει ο προγραμματισμός και ο μακροχρόνιος σχεδιασμός. Δηλαδή αντί να σχεδιάζουμε για στόχους που θέλουμε να πετύχουμε σε πέντε με δέκα χρόνια, τρέχουμε πυροσβεστικά να κάνουμε δράσεις για τα διάφορα προβλήματα.

Μιλώντας για κοινωνική ένταξη, ίση συμμετοχή, σε ποιο βαθμό έχει γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης;

Όχι στον βαθμό που έπρεπε αφού η νομοθεσία για την προσβασιμότητα στα κτήρια δεν εφαρμόζεται επαρκώς λόγω αδύναμων τοπικών αρχών και της ατιμωρησίας που απολαμβάνουν σχεδόν όλοι οι παραβάτες, γενικά, στη χώρα μας.

Ομολογώ ότι βλέπουμε λίγους πολίτες με αναπηρία στους δρόμους μας.

Επειδή δεν υπάρχουν οι υποδομές για να μπορούν να διακινούνται άνετα και με ασφάλεια. Η αναπηρία είναι σε μεγάλο βαθμό κοινωνική κατασκευή, το περιβάλλον το σχεδίασαν άνθρωποι, και δυστυχώς έχει σχεδιαστεί με πρότυπο υγιείς ανθρώπους αγνοώντας ότι οι μισοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν μόνιμα ή προσωρινά κινητικά προβλήματα ή αναπηρίες.

Προσβασιμότητα δεν σημαίνει μόνο ράμπες και ασανσέρ. Κάθε αναπηρία έχει τις δικές της ανάγκες. Υπάρχει στόχευση σε αυτό τον άξονα;

Έχει δημιουργηθεί η κατανόηση γύρω από το θέμα όμως δεν ικανοποιείται στον βαθμό που πρέπει. Προσβασιμότητα επίσης σημαίνει να δώσω τη δυνατότητα σε ένα άτομο χωρίς χέρια να υπογράψει εφαρμόζοντας κατάλληλες τεχνολογίες.

Όσον αφορά την πρόσβαση στην εργασία, κρίνετε ικανοποιητικά τα δεδομένα;

Τα τελευταία χρόνια, ειδικά μέσα από τα σχέδια κινήτρων για εργοδότηση ατόμων με αναπηρίες, έχουν προσληφθεί αρκετά άτομα και αρκετά άτομα με αναπηρίες απασχολούνται στον τομέα των σπουδών τους. Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες τα οποία μετά την αναπηρία τους δεν μπορούν να εκτελούν το επάγγελμά τους, ειδικά όσοι απόκτησαν την αναπηρία εκτός εργασίας. Είναι όμως απαραίτητο να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις δοκιμής απασχόλησης σε διαφορετικό τομέα σε αυτά τα άτομα και να είναι δικαίωμά τους αν δεν τους αρέσει το νέο επάγγελμα που δοκιμάζουν να επιστρέψουν εύκολα στο καθεστώς λήπτη σύνταξης ανικανότητας.

Ελλείψεις στη στήριξη οικογενειών

Στις περιπτώσεις των παιδιών με αναπηρίες έχει γίνει κάποια πρόοδος ή οι προκλήσεις περιορίζονται σε επίπεδο υποσχέσεων;

Υπάρχουν πολλά κενά και προβλήματα σε διάφορα επίπεδα. Θα χαρακτήριζα πιο σημαντικό πρόβλημα την έλλειψη στήριξης της οικογένειας σε θέμα υπηρεσιών, ελλείψεις στα θέματα έγκαιρης παρέμβασης και υποστήριξης της οικογένειας όταν γεννηθεί ένα παιδί με αναπηρία και φυσικά στον τομέα της παιδείας όπου ακόμα υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις. Αυτή την περίοδο μέσα από το ΓεΣΥ προσπαθούμε επιτέλους τα παιδιά με αναπηρίες και χρόνιες παθήσεις να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε ικανοποιητικό αριθμό θεραπειών από τον ιδιωτικό τομέα, θεραπείας αποκατάστασης κυρίως όπως φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία κ.ά. Αυτό αποτελεί μια σημαντική θετική εξέλιξη.

Στο πλαίσιο του ΓεΣΥ έχουν επιλυθεί βασικά ζητήματα;

Ναι, όμως ακόμα όχι στον βαθμό που πρέπει και είναι εφικτό, ειδικά στον τομέα της αποκατάστασης. Αποτελεί όμως αφετηρία για αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας και προσφοράς σε όλους τους πολίτες της δυνατότητας επιλογής. Επίσης, η εφαρμογή του ΓεΣΥ έχει δείξει το μέγεθος έλλειψης προσβασιμότητας σε ιδιωτικά ιατρεία και σημειώνω ότι προσβασιμότητα δεν αφορά μόνο το κτήριο αλλά και τον εξοπλισμό, όπως π.χ. το εξεταστικό κρεβάτι να έχει ρυθμιζόμενο ύψος για να μπορεί εύκολα ένα άτομο με αναπηρία, μια έγκυος γυναίκα, ένας ηλικιωμένος, ένα παιδί ή κάποιος υπέρβαρος να έχει εύκολη πρόσβαση σε αυτό.

«Φτωχή η πολιτική στέγασης»

Η κοινωνική πολιτική στέγασης σε ποιο σημείο βρίσκεται και ποια είναι τα αιτήματά σας;

Είναι φτωχή. Περιμένουμε πολύ περισσότερα και ουσιαστική αναβάθμιση της στεγαστικής πολιτικής που υπήρχε μέχρι το 2014 και η οποία ακυρώθηκε. Χρειαζόμαστε πολιτικές που πραγματικά θα στηρίξουν ουσιαστικά τα άτομα με αναπηρίες για απόκτηση στέγης είτε αγοράζοντας είτε ενοικιάζοντας. Συχνά όμως, ειδικά για άτομα με σοβαρές αναπηρίες χρειάζονται να κτίσουν το σπίτι τους γύρω από τις ανάγκες που δημιουργεί η αναπηρία που έχουν, ειδικά όσον αφορά την προσβασιμότητα, τα άτομα π.χ. που χρησιμοποιούν τροχοκάθισμα. Επίσης, μέσα από τη στεγαστική πολιτική χρειάζονται πολιτικές υποστήριξης για τροποποιήσεις στην υφιστάμενη οικία μετά που κάποιο άτομο αποκτήσει αναπηρία. Μέσα από το σχέδιο πολιτογραφήσεων θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα δυνατό ταμείο που να στηρίζει την κοινωνική στέγαση.

Η φιλανθρωπία δεν είναι η λύση

Ένα άτομο με αναπηρία είναι ικανό με τις δικές του ικανότητες. Αυτό έχει περάσει στη νοοτροπία μας ως λαός;

Σε πολύ μεγάλο βαθμό ναι, και σίγουρα όσο περνούν τα χρόνια αυτό γίνεται κατανοητό σε μεγαλύτερο βαθμό. Αυτό που δεν κατανοείται από την κοινωνία στον απαραίτητο βαθμό είναι ότι η αναπηρία δεν χρειάζεται φιλανθρωπία αλλά σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε ατόμου με αναπηρία και στην υποχρέωση του κράτους να στηρίξει στον απαραίτητο βαθμό το κάθε άτομο και την κάθε οικογένεια, τόσο υλικά αλλά και με υπηρεσίες.

Και κάνοντας λόγο για νοοτροπία, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να συμμετέχουν ισότιμα σε κάθε έκφανση της κοινωνικής, επαγγελματικής δραστηριότητας, μπορεί να επιτευχθεί και μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Η πράξη της φιλανθρωπίας δεν λειτουργεί βοηθητικά σε πολλές περιπτώσεις;

Η φιλανθρωπία έχει ρόλο να διαδραματίσει αλλά όχι πρωταγωνιστικό. Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαιώματα τα οποία το κράτος οφείλει να εξυπηρετήσει. Το κράτος οφείλει να διασφαλίσει ότι το κάθε άτομο με αναπηρία ή οικογένεια, απολαμβάνουν όλα τα βασικά που χρειάζονται για ίση πρόσβαση στη ζωή και στις ευκαιρίες συμμετοχής στη ζωή. Η φιλανθρωπία, με αξιοπρεπή προσέγγιση, μπορεί να συμπληρώσει κάποιες πολιτικές και δράσεις. Ζούμε σε μια χώρα που σε μεγάλο βαθμό υπάρχουν οι κοινωνικές πολιτικές για να εξασφαλίσουμε τα βασικά και οφείλουμε να προστατεύουμε την αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρίες. Τις υποχρεώσεις του κράτους δεν τις μεταφέρουμε στους ώμους των εθελοντών και της κοινωνίας. Από τους πολίτες χρειαζόμαστε τον χρόνο τους και όχι τα λεφτά τους ενώ τα τελευταία χρόνια με ευχαρίστηση βλέπουμε μέσα από δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης να στηρίζονται σημαντικές δράσεις για ΑμεΑ.

Υπάρχει πράξη και κατ’ επέκταση ελπίδα σε αυτό το επίπεδο;

Ελπίδα υπάρχει πάντα, πράξεις όμως σε διαφορετική ένταση. Τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται διαβούλευση για αλλαγές στα θέματα ενιαίας εκπαίδευσης και ανάπτυξης κατάλληλων πολιτικών για στήριξη των ατόμων με αναπηρίες στον τομέα της εκπαίδευσης. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξει αναβάθμιση στην εκπαίδευση γενικά, γιατί πρέπει να δώσουμε τη σωστή τροφή στις επόμενες γενιές για να έχουν σωστή στάση προς την αναπηρία. Στη χώρα μας δεν υπάρχει η απαραίτητη κατανόηση στα ανθρώπινα μας δικαιώματα γενικά.

Η κοινωνία δημιουργεί τις επιλογές έτσι ώστε ο ανάπηρος πολίτης να έχει τον χώρο και τον τρόπο να εφαρμόζει τις επιλογές που επιθυμεί ο ίδιος;

Σε μεγάλο βαθμό ναι, ειδικά όσον αφορά το δομημένο περιβάλλον. Αν σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε με φιλοσοφία «σχεδιασμός για όλους» και αν εφαρμόζουμε τις κατάλληλες πολιτικές για υπηρεσίες στήριξης ο βαθμός αναπηρίας θα είναι πολύ πιο χαμηλός και η κοινωνία θα μπορέσει να αξιοποιήσει τις ικανότητες και των ατόμων με αναπηρίες. Είναι σημαντικό να συζητούμε για ικανότητες και όχι για ανικανότητες για να πετύχουμε πρόοδο της κοινωνίας.

Κλείνοντας, αποδέχεστε τις λέξεις «μαχητής», «ήρωας», «νικητής», με τις οποίες συχνά ΜΜΕ και άλλοι, χαρακτηρίζουν ΑμεΑ;

Όχι. Είναι μια κινηματογραφική προσέγγιση, αχρείαστη, ειδικά σε μια κοινωνία που δημιουργεί ή συντηρεί πολλά εμπόδια στα άτομα με αναπηρίες. Τα άτομα με αναπηρίες είναι άνθρωποι που βρίσκουν τη δύναμη μέσα τους να διαχειριστούν τα προβλήματα τους, να συνεχίσουν τη ζωή τους και να την απολαύσουν στον καλύτερο βαθμό. Ο βαθμός επηρεάζεται από τις αποφάσεις και δράσεις της κοινωνίας γενικά.