Ρωσική ρουλέτα για το ΔΗΚΟ ο προϋπολογισμός

Σε παιχνίδι ρωσικής ρουλέτας τείνει να εξελιχθεί η επιμονή του ΔΗΚΟ στη θέση για καταψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού για το 2021, αν η κυβέρνηση δεν δώσει αντίγραφα όλων των φακέλων που αφορούν στο πρόγραμμα πολιτογραφήσεων στον γενικό ελεγκτή. Το ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσον η πίεση στην κυβέρνηση για να δώσει πρόσβαση στον γενικό ελεγκτή σε φακέλους και έγγραφα, είναι θεμιτό ή ορθό να ασκείται μέσα από τη δημοσιοποίηση της πρόθεσης για καταψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού. Το ζήτημα της διαφθοράς-μετά και τα σκάνδαλα που είδαν το φως της δημοσιότητας και τα οποία σχετίζονται με το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων, το οποίο η κυβέρνηση αναγκάστηκε να τερματίσει, αποτελεί πλέον το βασικό θέμα συζήτησης σε αυτό το πρόωρα προεκλογικό κλίμα που έχει στηθεί ενόψει των βουλευτικών. Το ΔΗΚΟ -από τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 μέχρι και αυτόν του 2020- ήταν το κόμμα που μαζί με τους βουλευτές του ΔΗΣΥ και της Αλληλεγγύης υπερψήφιζαν σταθερά τον κρατικό προϋπολογισμό. Μάλιστα, το κόμμα του Νικόλα Παπαδόπουλου στις πλείστες των περιπτώσεων χρησιμοποιούσε το επιχείρημα πως επιδεικνύει πολιτική υπευθυνότητα για να μπορέσει να λειτουργήσει το κράτος και η οικονομία του τόπου. Αυτή τη φορά τα πράγματα φαίνεται να είναι διαφορετικά, καθώς πλέον το επιχείρημα καταψήφισης είναι πως δεν μπορεί το ΔΗΚΟ να συντηρεί και να στηρίζει ένα καθεστώς διαφθοράς και διαπλοκής το οποίο, όπως ισχυρίζεται ο Νικόλας Παπαδόπουλος, θέλουν να διατηρήσουν η κυβέρνηση και ο ΔΗΣΥ αρνούμενοι τη διαφάνεια.

Το διακύβευμα

Το διακύβευμα στην παρούσα χρονική συγκυρία είναι μεγάλο, τόσο για τη χώρα όσο και για το ίδιο το ΔΗΚΟ. Πρόκειται για μια διαμάχη η οποία αναμένεται πως θα έχει αντίκτυπο σε μια σειρά από διαφορετικές πτυχές, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές, αλλά και νομικές. Παράλληλα, όμως, το ΔΗΚΟ ρισκάρει, σε περίπτωση που δεν καταψηφίσουν τον προϋπολογισμό τα υπόλοιπα κόμματα, να απωλέσει τον ρυθμιστικό ρόλο που διαφύλασσε ως κόρη οφθαλμού μέχρι τώρα (ένας ρόλος που σαφώς θα ενδυναμωθεί όμως σε περίπτωση που πετύχει καταψήφιση προϋπολογισμού ή αλλαγή της στάσης της κυβέρνησης στο θέμα του γενικού ελεγκτή), αναβαθμίζοντας στην ουσία τους βουλευτές της Συνεργασίας Δημοκρατικών Δυνάμεων (οι οποίοι από την ερχόμενη Τρίτη το πρωί θα συμπορευτούν και επίσημα με ΔΗΠΑ), της ΕΔΕΚ, αλλά και του ΕΛΑΜ (οι οποίοι θεωρούν πως θα διαδραματίσουν ρυθμιστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα). Η χώρα μας βρίσκεται μια ιδιαίτερα κρίσιμη φάση, τις συνθήκες της οποίας διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό η πανδημία της Covid-19, και μια ενδεχόμενη καταψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού από τη Βουλή των Αντιπροσώπων θα βάλει το κράτος σε περιπέτειες.

Οι ζυμώσεις

Η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να μην ενδώσει στο αίτημα του ΔΗΚΟ, ούτε και στις πιέσεις. Η εξέλιξη αυτή εκ των πραγμάτων, για την ώρα τουλάχιστον, αφαιρεί 7 βουλευτές από την εξίσωση της υπερψήφισης του προϋπολογισμού. Ως εκ τούτου, υπέρ της ψήφισης μέχρι στιγμής τάσσονται οι 18 βουλευτές του ΔΗΣΥ, όπως επίσης και οι δύο πλέον βουλευτές του Κινήματος Αλληλεγγύης. Οι 3 της Συνεργασίας Δημοκρατικών Δυνάμεων (θα συμπορευτεί με ΔΗΠΑ), οι 4 της ΕΔΕΚ - Συμμαχία Πολιτών (δεν αποκλείεται να συντονίσουν ενέργειες καθώς συμπορεύονται ενόψει βουλευτικών εκλογών) και οι 2 του ΕΛΑΜ, κρατούν ακόμα κλειστά τα χαρτιά τους, ωστόσο δεν παρουσιάζονται δογματικά κατά της ψήφισης του προϋπολογισμού. Με αυτό ως δεδομένο, εύκολα κανείς αντιλαμβάνεται το ενδεχόμενο τη θέση του ρυθμιστή σε αυτή την κομβικής σημασίας ψηφοφορία να πάρουν τα πιο πάνω κόμματα, αντικαθιστώντας στην ουσία τον ρυθμιστικό ρόλο του ΔΗΚΟ σε αντίστοιχες ψηφοφορίες προηγούμενων ετών (ιδιαίτερα αν ικανοποιηθούν κάποια από τα αιτήματα σε επίπεδο τροπολογιών αλλά και άλλων ζητημάτων εκτός προϋπολογισμού). Η εξέλιξη αυτή πιθανόν να δώσει και μια ώθηση στα άλλα κόμματα ενόψει των βουλευτικών, καθώς σε μια ενδεχόμενη υπερψήφιση του προϋπολογισμού με τις δικές τους ψήφους, τότε θα μπορούν να αξιοποιούν «την υπεύθυνη στάση σε μια δύσκολη χρονικά συγκυρία που διαμορφώνει η πανδημία και οι οικονομικές δυσκολίες». Τις επόμενες ημέρες, οδεύοντας προς την κρίσιμη ψηφοφορία, το βασικό επιχείρημα-αφήγημα της κυβέρνησης είναι ότι πριν από την κατάρτιση του προϋπολογισμού προηγήθηκαν για πρώτη φορά διμερείς επαφές του υπουργού Οικονομικών Κωνσταντίνου Πετρίδη με όλα τα κόμματα και έχουν ληφθεί υπόψη οι θέσεις - ανησυχίες τους και έχουν ενσωματωθεί προτάσεις.

Παράλληλα, αν θεωρήσουμε πως στο ΑΚΕΛ (16) ήδη θεωρούν πως δεν έχει αλλάξει κάτι σε σχέση με άλλες χρονιές, αναμένεται να καταψηφίσουν και φέτος τον προϋπολογισμό, κάτι που αναμένεται να πράξουν και οι 7 του ΔΗΚΟ, όπως και οι βουλευτές του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασίας Πολιτών (2), αλλά και η βουλευτής του Κινήματος των Ανεξαρτήτων Άννα Θεολόγου. Σύνολο, δηλαδή, με τα υφιστάμενα δεδομένα 26 βουλευτές μέχρι στιγμής καταψηφίζουν τον προϋπολογισμό. Αν υποθέσουμε ότι θα είναι και οι 55 βουλευτές παρόντες την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου στην ψηφοφορία, τότε το εγχείρημα για την κυβέρνηση και τον ΔΗΣΥ θα είναι δύσκολο, καθώς χρειάζονται τουλάχιστον 28 ψήφοι για να εγκριθεί ο προϋπολογισμός.

Η επόμενη μέρα

Σύμφωνα με το άρθρο 168 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε περίπτωση που ο προϋπολογισμός δεν υπερψηφιστεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων μέχρι την ημέρα έναρξης του οικονομικού έτους, τότε η Βουλή μπορεί να παράσχει εξουσιοδότηση για διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης ανά μήνα (δωδεκατημόριο-από τους 12 μήνες του έτους), ωστόσο η πρακτική αυτή μπορεί να συνεχιστεί μόνο μέχρι τον Μάρτιο. Το ποσό της εξουσιοδοτούμενης δαπάνης όμως σε κάθε δωδεκατημόριο δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό που καταβλήθηκε για την ίδια δαπάνη στον προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους. Παράλληλα όμως, σε περίπτωση καταψήφισης του κρατικού προϋπολογισμού, θα πρέπει η κυβέρνηση να διαφοροποιήσει τον προϋπολογισμό και να τον επανακαταθέσει εκ νέου προς ψήφιση, έτσι ώστε να πετύχει την κατάλληλη πλειοψηφία για να εγκριθεί.

Είναι συνταγματική η καταψήφιση;

Στο ερώτημα κατά πόσον είναι νομικά και συνταγματικά εφικτό η Βουλή των Αντιπροσώπων να μην εγκρίνει τον κρατικό προϋπολογισμό του κράτους, για σκοπούς άσκησης της πίεσης στην εκτελεστική εξουσία για άλλα ζητήματα που δεν άπτονται του προϋπολογισμού, τοποθετήθηκε τον Ιανουάριο του 1982 επί προεδρίας Σπύρου Κυπριανού ο τότε γενικός εισαγγελέας Κρίτωνας Τορναρίτης. Σύμφωνα λοιπόν με την τότε γνωμάτευση, «η εκ μέρους της Βουλής των Αντιπροσώπων ενέργεια της μη ψήφισης του προϋπολογισμού για να ασκήσει πίεση επί της εκτελεστικής εξουσίας δεν φαίνεται να συνάδει με την καλή τη πίστει άσκηση της συνταγματικής εξουσίας της Βουλής των Αντιπροσώπων για ψήφιση του προϋπολογισμού, που είναι η άσκηση ελέγχου επί των δαπανών της Δημοκρατίας και όχι άσκηση πίεσης πάνω στην εκτελεστική εξουσία δι’ άλλους σκοπούς». Σύμφωνα με τον κ. Τορναρίτη, στη βάση των άρθρων 167 και 168 του Συντάγματος, φαίνεται να δικαιούται η Βουλή να μην εγκρίνει ορισμένες δαπάνες του προϋπολογισμού, όχι όμως και να αρνηθεί να ψηφίσει ολόκληρο τον προϋπολογισμό, και τούτο για

σκοπούς αλλότριους από εκείνους που προβλέπει το Σύνταγμα, δηλαδή την άσκηση πίεσης επάνω στην εκτελεστική εξουσία. Ο τότε γενικός εισαγγελέας δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο η κυβέρνηση σε μια τέτοια εξέλιξη να μπορεί να επικαλεστεί το δίκαιο της ανάγκης για να προβαίνει στις αναγκαίες δαπάνες για τη λειτουργία του κράτους. Θέση, ωστόσο, για το εν λόγω ζήτημα πήρε πρόσφατα με άρθρο του και ο συνταγματολόγος δρ Αχιλλέας Αιμιλιανίδης σε άρθρο του, λέγοντας πως προφανώς και έχει δίκαιο ο κ.Τορναρίτης ότι το κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί χωρίς προϋπολογισμό και ότι σε συστήματα προεδρικής δημοκρατίας δεν είναι εύλογο να χρησιμοποιείται η καταψήφιση του προϋπολογισμού ως μέσο άσκησης πίεσης προς την κυβέρνηση για άλλα ζητήματα». Ωστόσο, όπως αναφέρει ο κ. Αιμιλιανίδης, «στο Σύνταγμα δεν αναφέρεται πάντως οπουδήποτε υποχρέωση της Βουλής των Αντιπροσώπων να ψηφίσει τον προϋπολογισμό. Δεν είναι πλέον ακριβής εξάλλου η αναφορά πως σε καθεστώς προεδρικής δημοκρατίας είναι αδιανόητο να καταψηφιστεί ο προϋπολογισμός». Ο κ. Αιμιλιανίδης θεωρεί ότι τα νομικά δεδομένα έχουν διαφοροποιηθεί από το 1982 μέχρι σήμερα σε σχέση με αυτό το ζήτημα, φέρνοντας ως παράδειγμα ότι από το 1990 στις ΗΠΑ υιοθετήθηκε το λεγόμενο government shutdown (κυβερνητικό λουκέτο). Η θέση του κ. Αιμιλιανίδη, κατά πόσον η Βουλή θα ενεργούσε αντισυνταγματικά αν καταψήφιζε τον προϋπολογισμό για αλλότριους σκοπούς, είναι πως «θα βρισκόταν στα όρια της συνταγματικής ερμηνείας, αλλά όχι σε αντίθεση με το Σύνταγμα».

Η προϊστορία

Κάθε ψηφοφορία είναι ξεχωριστή υπόθεση όντως, όμως πάντα η προϊστορία έχει τη σημασία της και δείχνει μια τάση ή αντίστοιχα καταγράφει τις αλλαγές στις προθέσεις. Από τον κρατικό προϋπολογισμό του 2015 μέχρι και αυτόν του 2020, ΑΚΕΛ, ΕΔΕΚ (2014 αποχή), Οικολόγοι, ΕΛΑΜ, Συμμαχία Πολιτών καταψηφίζουν τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης, ενώ ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ και Αλληλεγγύη (2014-2015 ΕΥΡΩΚΟ) υπερψηφίζουν. Η πραγματικότητα αυτή φανερώνει δύο στοιχεία. Το πρώτο έχει να κάνει με το ότι για να υπερψηφιστεί φέτος ο προϋπολογισμός, κάποια από τα λεγόμενα μικρά κόμματα θα πρέπει να αξιοποιήσουν τη συγκυρία και να αλλάξουν θέση σε σχέση με όλα τα προηγούμενα χρόνια (και να το κεφαλαιοποιήσουν ενδεχομένως στις εκλογές). Το δεύτερο έχει να κάνει με το ότι αν το κυβερνών κόμμα και η κυβέρνηση θέλουν να αποφύγουν τις περιπέτειες ενός ναυαγίου σε επίπεδο προϋπολογισμού, θα πρέπει να ικανοποιήσουν αιτήματα των λεγόμενων μικρών κομμάτων. Ας μην παραγνωρίζουμε άλλωστε πως τον Μάη έρχονται εκλογές και τόσο η κυβέρνηση όσο και το κυβερνών κόμμα δεν θα θέλουν με τίποτα να έχουν να διαχειριστούν μια κατάσταση οικονομικής παράλυσης.