Κυριαρχικό δικαίωμα της Κύπρου να εκδίδει διαβατήρια;

Στις 12 Δεκεμβρίου λήγει η προθεσμία των δύο μηνών που είχε η Κυπριακή Δημοκρατία, ώστε να απαντήσει στην επιστολή που απέστειλε ο επίτροπος Didier Reynders στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει εναντίον της Κύπρου για το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων.

Το επόμενο βήμα είναι η αποστολή της απαντητικής επιστολής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εάν η Κομισιόν δεν ικανοποιηθεί από τις απαντήσεις, θα αποστείλει ξανά επιστολή με τα σημεία στα οποία χρειάζονται διευκρινίσεις με προθεσμία άλλων δύο μηνών. Αν και η νέα απάντηση δεν κριθεί ικανοποιητική τότε η Επιτροπή θα αποφασίσει κατά πόσο θα παραπέμψει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Από την ημέρα παραλαβής της δεκασέλιδης επιστολής του επιτρόπου Reynders, την οποία αυτούσια δημοσίευσε το politis.com.cy και ξεκινά με την αυστηρή σύσταση «θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας...», το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία εργάζονται με στόχο να απαντηθεί η επιστολή.

 Συνεργασία με διεθνές οίκο

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», η διαδικασία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη Νομική Υπηρεσία η οποία συντάσσει την απάντηση, σε συνεργασία με διεθνή οίκο, ο οποίος εξειδικεύεται στα θέματα αυτά.

Η Νομική Υπηρεσία είναι αυτή που έχει και την περισσότερη δουλειά σε ό,τι αφορά την απάντηση, αφού από το Υπουργείο Εσωτερικών ζητείται ουσιαστικά μόνο ο αριθμός των προσώπων που πολιτογραφήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των εξαρτώμενων προσώπων ανά έτος από το 2013.

Πρωτόγνωρα αυστηροί

Κατά τα άλλα, η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να επιχειρηματολογήσει και να αποδείξει ότι δεν ευσταθεί αυτό που υποστηρίζεται με πρωτόγνωρη αυστηρότητα σε πολύ έντονο ύφος και στις δέκα σελίδες της επιστολής, ότι δηλαδή η Κύπρος, κατά παράβαση του δικαίου της Ένωσης, της Συνθήκης για την ΕΕ και της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ εκμεταλλεύθηκε το κοινό επίτευγμα της ιθαγένειας της ΕΕ, προς οικονομικό όφελος, υπονομεύοντας την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την καλόπιστη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.

 Κυριαρχικό μας δικαίωμα

Πληροφορίες από κυβερνητικές πηγές λένε ότι η επιχειρηματολογία στην απαντητική επιστολή θα στηρίζεται στην αμφισβήτηση του ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει παραβιάσει τη Συνθήκη της ΕΕ και ότι αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα η παραχώρηση ιθαγένειας. Θα τονίζεται δε ότι το επενδυτικό πρόγραμμα έπαψε να υφίσταται από την 1η Νοεμβρίου 2020.

Πάντως στη σελίδα 5 της επιστολής της Κομισιόν υπό τον τίτλο «νομική ανάλυση» ο επίτροπος Reynders σημειώνει μεν ότι «η ιθαγένεια είναι ζήτημα του εσωτερικού δικαίου των κρατών», αλλά συμπληρώνει στη συνέχεια ότι «το Δικαστήριο έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει ότι η αρμοδιότητα αυτή πρέπει να ασκείται τηρουμένου του δικαίου της ΕΕ». Και αυτό συνεχίζει, οφείλεται στο γεγονός ότι η κατοχή της ιθαγένειας κράτους μέλους είναι η μόνη προϋπόθεση για την απόκτηση ιδιότητας του πολίτη της ΕΕ. Και με τη σειρά της η ιθαγένεια της ΕΕ εμπεριέχει δικαιώματα που παρέχονται απευθείας από το νομικό σύστημα της ΕΕ και ιδίως το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης και διαμονής και το δικαίωμα στην απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας, αλλά και πολιτικά δικαιώματα. Ως εκ τούτου, συμπληρώνεται στην επιστολή Reynders, «τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν χρήση του προνομίου τους να χορηγούν ιθαγένεια λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το δίκαιο της ΕΕ και ιδίως την αρχή της καλόπιστης συνεργασίας», και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το επενδυτικό πρόγραμμα όπως εφαρμόστηκε στην Κύπρο, δεν συνάδει με το δίκαιο της Ένωσης.

Καινοφανής νομικά υπόθεση

Οι νομικές απόψεις για το κατά πόσον το επιχείρημα της Κυπριακής Δημοκρατίας περί κυριαρχικού της δικαιώματος για την παραχώρηση ιθαγενειών μπορεί να σταθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην περίπτωση που η επί παραβάσει διαδικασία οδηγηθεί τελικά εκεί, συμφωνούν στο ότι πρόκειται περί καινοφανούς νομικά υπόθεσης, χωρίς προηγούμενο. Συνήθως, επί παραβάσει διαδικασίες οι οποίες οδηγούνται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, έχουν να κάνουν με προφανείς παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ που άπτονται κυρίως της μη υιοθέτησης ευρωπαϊκών οδηγιών.

Το πρωτότυπο στην υπό αναφορά διαδικασία σύμφωνα με τον νομικό Αχιλλέα Αιμιλιανίδη είναι ότι «δεν υπάρχει κανόνας του ευρωπαϊκού δικαίου που να εμποδίζει ένα κράτος να παραχωρεί ιθαγένεια. Ο ισχυρισμός είναι ότι παραβιάζεται το δίκαιο της ΕΕ στη βάση θεμελιωδών αρχών».

Συμφωνώντας με αυτή τη θέση, ο επίκουρος καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου Κώστας Παρασκευά σημειώνει ωστόσο τη σοβαρότητα της υπόθεσης η οποία στηρίζεται στο πρωτογενές δίκαιο και επισημαίνει το πρωτοφανές αυστηρό λεκτικό της επιστολής της Κομισιόν, η οποία σε πολλά και διαφορετικά σημεία της, σημειώνει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία μέσα από το πρόγραμμα λειτούργησε με τρόπο που υπονόμευσε την αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στα κράτη μέλη. Πρόκειται, αναφέρει ο κ. Παρασκευά για εξαιρετικά βαριά κατηγορία εναντίον ενός κράτους μέλους.

 Νομικό εργαλείο πολιτικής

Η πολιτική ερμηνεία της κίνησης της Κομισιόν να ξεκινήσει διαδικασία επί παραβάσει εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενδεχομένως να χρησιμοποιεί ένα νομικό εργαλείο για να επιτύχει πολιτικούς στόχους. Ήδη ο κύριος στόχος έχει επιτευχθεί, αφού με την ανακοίνωση των ευρωπαϊκών προθέσεων, ακολούθησε και η ανακοίνωση σε εθνικό επίπεδο του τερματισμού του επενδυτικού προγράμματος, με τον υπουργό Οικονομικών Κωνσταντίνο Πετρίδη να δίνει δημόσια τη διαβεβαίωση μόλις την περασμένη Πέμπτη ότι το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα δεν πρόκειται να επανέλθει ούτε στην προηγούμενή του μορφή, αλλά ούτε με μορφή που να προσομοιάζει με την προηγούμενη.

Νομικοί και πολιτικοί κύκλοι εξέφρασαν στον «Π» την άποψη πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανοίγοντας θέμα που άπτεται εθνικής κυριαρχίας και αφήνοντας στη διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου να αποφασίσει αν αυτό παραβιάζει ή όχι εμμέσως το δίκαιο της ΕΕ, ενδεχομένως να άνοιγε ευρύτερα ζητήματα αφαίρεσης κρατικής εξουσίας, κάτι που θα δυσαρεστούσε άλλα ή και όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, ανεξαρτήτως της επικριτικής στάσης τους απέναντι στην Κύπρο για τις μεθόδους που χρησιμοποίησε για τις πολιτογραφήσεις.

Κυβερνητικές πηγές σημειώνουν δε ότι υπάρχουν παραδείγματα και άλλων χωρών και της ίδιας της Γερμανίας που χρησιμοποιώντας προγράμματα έχουν προχωρήσει σε πολιτογραφήσεις.

Καμπάνα τα πρόστιμα

Πάντως, η συντριπτική πλειοψηφία των επί παραβάσει διαδικασιών που φτάνουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καταλήγουν σε δικαίωση της Κομισιόν. Η ποινή που επιβάλλεται είναι χρηματικό πρόστιμο μαμούθ. Δεν συμβαίνει συχνά, αλλά όταν συμβεί, αποτελεί είδηση σε όλα τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που κινείται διαδικασία επί παραβάσει εναντίον της Κύπρου. Έχουμε σωρεία επιστολών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αποδέκτη πάντα τον υπουργό Εξωτερικών, οι οποίες διαβιβάζονται στα αρμόδια υπουργεία και υπηρεσίες προς απάντηση. Συνήθως αφορούν περιβαλλοντικά θέματα ή οδηγίες οι οποίες δεν έχουν υιοθετηθεί. Καμία εκ των διαδικασιών επί παραβάσει εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν έφτασε μέχρι σήμερα ενώπιον Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι

Διαβάζοντας κανείς την επιστολή του Didier Reynders, αντιλαμβάνεται αβίαστα ότι έχουμε δοκιμάσει τις αντοχές της Κομισιόν μέχρι και την υστάτη. Σε αυτήν αναφέρονται με ημερομηνίες όλες οι προηγούμενες συστάσεις που έγιναν προς την Κύπρο για τις πολιτογραφήσεις που ξεκινούν από το 2014 μέχρι και τον περασμένο Απρίλιο. Μάλιστα τον Απρίλιο η Επιτροπή ζήτησε από την Κύπρο να καταργήσει σταδιακά το πρόγραμμα χρησιμοποιώντας ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποίησε και στην επιστολή στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει, ότι δηλαδή το επενδυτικό πρόγραμμα εκμεταλλεύεται την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, προς οικονομικό όφελος.

Η προβολή του βίντεο του Al Jazeera μέρες πριν την απόφαση της Κομισιόν να κινηθεί ενδεχομένως και νομικά, δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο γεγονός. Ήταν προφανώς η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Καθόλου τυχαίο επίσης το γεγονός ότι στην επιστολή επισημαίνεται ο οικονομικός δεσμός μεταξύ του επενδυτή και άλλων οικονομικών παραγόντων στην Κύπρο, καθώς και η συνδρομή εξειδικευμένων επαγγελματιών και οικονομικών φορέων που συμμετείχαν στη διαδικασία «διαφημίζοντας την αξία των δικαιωμάτων που θα αποκτήσουν έναντι των άλλων κρατών μελών οι αιτητές που θα λάβουν την κυπριακή ιθαγένεια» όπως επί λέξει αναφέρεται στην επιστολή του Ευρωπαίου επιτρόπου Didier Reynders.

Απομένει να διαφανεί αν πρόθεση της Επιτροπής είναι να φτάσει ώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ή αν ικανοποιηθεί από τον τερματισμό του προγράμματος και τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα επαναληφθεί με τη μορφή του προηγούμενου.