Ενδοοικογενειακή διαμάχη στην ΕΕ με επίκεντρο την Τουρκία

Λίγα μόλις 24ωρα πριν τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, η οποία είναι προγραμματισμένη για τις 10-11 Δεκεμβρίου, φουντώνει η συζήτηση εντός των οργάνων της Ένωσης σχετικά με το ποια θα πρέπει να είναι η στάση που θα τηρήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσον αφορά τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Κυρίαρχο ζήτημα στην παρούσα φάση είναι το κατά πόσον η χρονική στιγμή που διανύουμε είναι η ενδεδειγμένη για επιβολή αποτελεσματικών και αποφασιστικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Σαν να μην έφτανε το ότι οι ηγέτες των κρατών μελών παρουσιάζονται διχασμένοι ως προς την προσέγγιση που πρέπει να υιοθετηθεί, πλέον είναι σαφές πως υπάρχει και «ενδοοικογενειακή» διαμάχη ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το θέμα.

Την Τετάρτη που μας πέρασε, η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων-Σχέσεων του Ευρωκοινοβουλίου είχε την ευκαιρία να συζητήσει το περιεχόμενο της ετήσιας έκθεσης για την Τουρκία. Ο αρμόδιος ραπόρτερ για τη σύνταξη του κειμένου της έκθεσης, Ισπανός ευρωβουλευτής Νατσο Σάντσεζ Αμόρ, σε μία ανάλυση του περιεχομένου τής εν λόγω έκθεσης τόνισε πως από τον Μάρτιο του 2019, όταν εκφράστηκε η άποψη του Ευρωκοινοβουλίου πως οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας θα πρέπει να ανασταλούν, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Ανέφερε συγκεκριμένα πως «δεν έχουμε κανένα καλό νέο από την Τουρκία αυτούς τους 18 μήνες». Επεσήμανε, μάλιστα, πως κάθε φορά που επανέρχεται η επιτροπή σε ζητήματα που αφορούν την Τουρκία, αυτά συνεχώς πληθαίνουν αντί να λιγοστεύουν, ενώ χαρακτήρισε την Άγκυρα ως το βασικό θέμα-πρόκληση στις συζητήσεις που γίνονται επί των διεθνών σχέσεων και την κατάσταση στην περιοχή.

Παράλληλα, όμως, έστειλε σαφές μήνυμα πως αυτή η έκθεση δεν μπορεί να αποτελέσει απλά ακόμα ένα έγγραφο μέσα από το οποίο απλά θα ασκηθεί και πάλι κριτική στην Τουρκία. Τόνισε πως θα πρέπει να επανεξεταστεί το πλαίσιο των σχέσεων με την Τουρκία σε βάθος, καθώς, όπως είπε, «η Τουρκία είναι υπό ένταξη χώρα και αν ένα κράτος υποψήφιο για ένταξη πρέπει να εναρμονίζεται με τις ευρωπαϊκές πολιτικές και συμφέροντα, με την Τουρκία είδαμε να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, τόσο σε επίπεδο ανθρώπινων ελευθεριών, όσο και συγκεντρωτισμού εξουσιών, εθνικισμού και έξαρσης αντιευρωπαϊκής ρητορικής και επιθετικότητας». Επεσήμανε δε πως, όπως φαίνεται, αυτή η στάση δεν είναι τυχαία και μεμονωμένη, αλλά σκόπιμη και συνεχιζόμενη από πλευράς Τουρκίας, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη να επανεξεταστεί το πώς θα συνεχίσει η σχέση στο μέλλον.

Κίνητρα και Συμβούλιο

Ο Ισπανός ευρωβουλευτής τόνισε πως «κανένα ευρωπαϊκό κίνητρο δεν μπορεί να επιβάλει στην Τουρκία να θέλει να γίνει πιο δημοκρατική χώρα. Από μόνη της θα πρέπει να αποφασίσει αν επιθυμεί να είναι δημοκρατική χώρα και ακολούθως να δούμε αν μπορεί να διατηρήσει την υποψηφιότητά της ως κράτος μέλος». Εντύπωση προκαλεί η τοποθέτηση του αρμοδίου για τη σύνταξη της έκθεσης, σε σχέση με τη στάση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς η εντύπωση που μετέφερε είναι πως «το συμβούλιο προσεγγίζει την Τουρκία λες και δεν είναι υπό ένταξη χώρα, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την προσεγγίζει μόνο ως τέτοια. Ως εκ τούτου, αυτό που βλέπουμε είναι πως η στάση της προκαλεί προβλήματα».

«Δεν μπορεί», όπως είπε, «το συμβούλιο να υιοθετεί μία στάση βασισμένη στο πάρε-δώσε με την Τουρκία, ενώ το Ευρωκοινοβούλιο, ορθώς, να τηρεί μία στάση βασισμένη στις αρχές και τις αξίες που πρεσβεύει η ΕΕ» και ζήτησε όπως υιοθετηθεί μία προσέγγιση κοινής πολιτικής για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας από όλα τα όργανα της ΕΕ. Ξεκαθάρισε μάλιστα πως το οποιοδήποτε κίνητρο, όπως η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, θα πρέπει να έχει ως ρητή προϋπόθεση το να συμμορφωθεί η Άγκυρα σε σχέση με τον εκδημοκρατισμό, το κράτος δικαίου και τις λοιπές υποχρεώσεις της έναντι της ΕΕ. Άλλωστε, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της επιβολής αυστηρών κυρώσεων κατά της Τουρκίας από πλευράς Συμβουλίου, με τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος να επισημαίνει μάλιστα πως δεν πρέπει να παρασύρονται τα ευρωπαϊκά κράτη από τις πρόσκαιρες, ενδεχομένως, θετικές κινήσεις της Άγκυρας.

Ο προβληματισμός

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενόψει της Συνόδου Κορυφής, τόνισε πως τον Οκτώβριο η ΕΕ έτεινε το χέρι στην Άγκυρα με θετική ατζέντα, ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν μέχρι στιγμής θετικά, καθώς η Άγκυρα συνεχίζει τις μονομερείς ενέργειες και την εχθρική ρητορική. Ο Σαρλ Μισέλ τόνισε πως ζητούμενο είναι η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα με την Τουρκία, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει θετική κινητικότητα. Έστειλε το μήνυμα πως πλέον το συμβούλιο θα πρέπει να δει πώς θα αξιοποιήσει τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ωστόσο, ότι ο Μισέλ πρότεινε πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, μία πρόταση που συνεχίζει να επαναλαμβάνει και να αποδέχεται και η Άγκυρα, η οποία αξιώνει μάλιστα συμμετοχή και των Τ/Κ.

Από την πλευρά του, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ σε θέματα Εξωτερικών Υποθέσεων και Ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ, επεσήμανε πως η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει συντονισμένη προσέγγιση με τις ΗΠΑ στις σχέσεις με την Τουρκία, ωστόσο, παράλληλα ξεκαθάρισε πως η επιδίωξη αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με τα όσα θα συζητηθούν στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής. Πάντως, οι ΗΠΑ τηρούν μία ιδιαίτερα σκληρή, σε επίπεδο ρητορικής, γλώσσα κατά των ενεργειών της Τουρκίας, ενώ προωθείται και πρόνοια για επιβολή κυρώσεων για την αγορά των S-400, ενώπιον Βουλής και Γερουσίας, με τις εξελίξεις να αναμένονται την ερχόμενη εβδομάδα.