Ένα στα έξι ζευγάρια έχουν πρόβλημα τεκνοποίησης

Στις μέρες μας, ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η υφήλιος είναι η υπογονιμότητα. Το άγχος, σε συνδυασμό με πληθώρα παραγόντων, επιφέρουν δυσκολίες στην τεκνοποίηση, γεγονός που οδηγεί πολλά ζευγάρια στη λύση της εξωσωματικής.

Οι εξωσωματικές σε αριθμούς

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2016, στην Κύπρο γεννήθηκαν 410 παιδιά με υποβοηθούμενη γονιμοποίηση, εκ των οποίων τα 350 ήταν μέσω εξωσωματικής. Η πλειοψηφία των γυναικών (80,3%) που επέλεξαν την τελευταία γέννησαν με καισαρική, ενώ το 19,7% επέλεξε τον φυσιολογικό τοκετό. Με βάση τα τελευταία στοιχεία που κατέχει το Υπουργείο Υγείας κατά το 2017, 308 γυναίκες κατάφεραν να γεννήσουν με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, από τις οποίες οι 29 ήταν ηλικίας 25-29, 113 ηλικίας 30-34, 104 ηλικίας 35-39, 43 ηλικίας 40-44 και 19 άνω των 45 ετών. Το ποσοστό επιτυχίας των εξωσωματικών στην Κύπρο αγγίζει το 25%.



Αλλαγή νομοθεσίας

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο τα ζευγάρια, αλλά και οι μονήρεις που καταφεύγουν στη λύση της εξωσωματικής. Παράλληλα, τίθεται ζήτημα για το ποιοι μπορούν να προβούν στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, αφού η υπάρχουσα νομοθεσία διαχωρίζει μονήρη άτομα και ζευγάρια. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε στον «Π» η βουλευτής του ΔΗΣΥ Σάββια Ορφανίδου, θα πρέπει άμεσα να γίνουν κάποιες αλλαγές όσον αφορά τη νομοθεσία για τις εξωσωματικές. Στην παρούσα νομοθεσία γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα σε ζευγάρια και οι γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν με τη βοήθεια δότη σπέρματος οφείλουν να υποβάλουν αίτηση στο Συμβούλιο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Με βάση τον νόμο, οι γυναίκες κάθε ηλικίας μπορούν να προβούν σε αίτηση για επιχορήγηση εξωσωματικής γονιμοποίησης και οι γυναίκες άνω των 50 ετών, καθαρά για λόγους υγείας, πρέπει να πάρουν έγκριση από τον συμβούλιο. Από την ίδια διαδικασία που πρέπει να περάσουν οι γυναίκες άνω των 50 περνούν και αυτές που δεν έχουν σύντροφο, ανεξαρτήτως ηλικίας. Η κ. Ορφανίδου θεωρεί παράλογο και ψυχοφθόρο οι γυναίκες που δεν έχουν σύντροφο να υποβάλλονται σ’ αυτή τη διαδικασία, καθώς καλούνται να λογοδοτήσουν ως προς το γιατί θέλουν να αποκτήσουν παιδί. Επιπλέον, αναφέρθηκε και στο γεγονός ότι με βάση τη νομοθεσία τα μονήρη άτομα δεν μπορούν να λάβουν επιχορήγηση για να χρησιμοποιήσουν παρένθετη μητέρα, τονίζοντας ότι πρόκειται για έναν αδικαιολόγητο διαχωρισμό ανάμεσα σε μονήρεις και ζευγάρια που έχουν την ίδια ακριβώς επιθυμία, να αποκτήσουν το δικό τους παιδί. Ο «Π» επικοινώνησε με το Συμβούλιο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, όπου με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι στιγμής κατά το 2020 έχουν εξεταστεί 51 αιτήσεις για μονήρεις γυναίκες, 6 αιτήσεις για παρένθετη μητρότητα και 28 αιτήσεις για εξαίρεση ορίου ηλικίας.



Στο 70% η επιχορήγηση

Κάθε άτομο που υποβάλλει αίτηση για εξωσωματική δικαιούται να λάβει τέσσερις επιχορηγήσεις για διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και δωρεάν όλα τα φάρμακα που θα χρειαστεί στο πλαίσιο αυτών των τεσσάρων προσπαθειών. Για κάθε εξωσωματική γονιμοποίηση λαμβάνει 2.500 ευρώ, ενώ για την κατάψυξη ωαρίων το ποσό ανέρχεται στις 2.000 ευρώ και για κάθε τοποθέτηση εμβρύων ή εξωσωματική σε φυσικό κύκλο 500 ευρώ. Τα ποσά αυτά καλύπτουν από το 60% έως το 70% του συνολικού κόστους θεραπειών, το οποίο ανέρχεται περίπου στις 4.000- 5.000 ευρώ για εξωσωματική γονιμοποίηση. Δικαιούχοι των επιχορηγήσεων είναι όλοι οι εγγεγραμμένοι στο ΓεΣΥ, αλλά δεν είναι απαραίτητο το ιατρικό κέντρο το οποίο θα επιλέξουν να συμμετέχει στο σύστημα.

Όσον αφορά το ιατρικό κομμάτι, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αίτια υπογονιμότητας, οι διαφορετικοί μέθοδοι εξωσωματικής, καθώς και οι παρενέργειες που μπορεί να έχουν.



Υπογονιμότητα ανά φύλο

Ο «Π» ήρθε σε επαφή με την κλινική ISIS, η οποία κατέχει μία εκ των πιο έμπειρων μονάδων εξωσωματικής γονιμοποίησης στην Κύπρο με περίπου 800 κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης ετησίως, και με το  ποσοστό εγκυμοσύνης του εμβρυολογικού τμήματος της κλινικής να πλησιάζει το 80% για γυναίκες κάτω των 35 ετών ανά εμβρυομεταφορά. Όπως ανέφερε η κλινική εμβρυολόγος Άννα Αγαθαγγέλου, η εξωσωματική γονιμοποίηση απευθύνεται κυρίως σε υπογόνιμα ζευγάρια, μονήρεις γυναίκες, αλλά και ζευγάρια που είναι φορείς κληρονομικών ασθενειών. Ο κυριότερος παράγοντας που οδηγεί στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η υπογονιμότητα, η οποία αποτελεί ένα συνηθισμένο πρόβλημα της σημερινής κοινωνίας που επηρεάζει ένα στα έξι ζευγάρια. Στον άντρα, η υπογονιμότητα σχετίζεται με παράγοντες όπως ο χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων, στη γυναίκα με παράγοντες όπως οι  κλειστές σάλπιγγες, ενώ υπάρχει και η υπογονιμότητα που εμφανίζεται και στους δύο, ή αυτό που αποκαλείται ως ανεξήγητη υπογονιμότητα.



Παράγοντας κληρονομικότητα

Στην εξωσωματική γονιμοποίηση απευθύνονται και ζευγάρια που δεν είναι υπογόνιμα αλλά είναι φορείς κληρονομικών ασθενειών, π.χ. φορείς Β’ θαλασσαιμίας (στίγμα). Μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης ελέγχονται τα έμβρυα που προκύπτουν με προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο. Ο στόχος της διαδικασίας αυτής είναι να μεταφερθούν πίσω στη μητέρα μόνο τα υγιή έμβρυα, προκειμένου να αποφευχθεί η γέννηση ενός παιδιού που νοσεί από το συγκεκριμένο κληρονομικό γενετικό νόσημα. Παράλληλα, όπως δήλωσε η δρ Αγαθαγγέλου, υπάρχουν και μονήρεις γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί και καταφεύγουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, είτε για να γονιμοποιήσουν τα ωάριά τους με δότη σπέρματος και να μεταφέρουν στη μήτρα ένα ή δυο έμβρυα που θα προκύψουν, είτε για να κρυοσυντηρήσουν ωάρια τα οποία θα αποθηκευτούν μέχρι η γυναίκα να αποφασίσει να τα χρησιμοποιήσει.





Μέθοδοι εξωσωματικής

Όσον αφορά τις μεθόδους εξωσωματικής γονιμοποίησης, αυτές είναι η σπερματέγχυση, η κρυοσυντήρηση εμβρύων, η μικρογονιµοποίηση ωαρίων (ICSI), ο προεµφυτευτικός γενετικός έλεγχος, καθώς και η κρυοσυντήρηση ωαρίων. Το κόστος θεραπείας ενός κύκλου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής χωρίζεται στο ιατρικό/εργαστηριακό κομμάτι και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής. Το κόστος κάθε θεραπείας είναι διαφορετικό και η θεραπεία καθορίζεται από την αιτία υπογονιμότητας του ζευγαριού. Το ίδιο ισχύει και για το είδος και τις δόσεις των φαρμάκων που θα χρησιμοποιηθούν, τα οποία σύμφωνα με τη δρα Αγαθαγγέλου καθορίζονται από διάφορες παραμέτρους, όπως είναι π.χ. τα αποθέματα ωαρίων της γυναίκας.





Ο παράγοντας χρόνος

Τα ποσοστά επιτυχίας εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι η ηλικία της γυναίκας, η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα, αλλά και η γνώση των ιατρών, των εμβρυολόγων, των νοσοκόμων και των υπόλοιπων επιστημόνων που εμπλέκονται στη θεραπεία. Ο βασικός παράγοντας επιτυχίας ή αποτυχίας της διαδικασίας είναι ο χρόνος. Στις γυναίκες ο χρόνος επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή ωαρίων, με την ποιότητα και την ποσότητα τους να φθίνουν περίπου μετά την ηλικία των 35 ετών, γεγονός που έχει ως συνέπεια να μειώνονται με την αύξηση της ηλικίας οι πιθανότητες σύλληψης και απόκτησης υγιούς παιδιού. Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που στις μέρες μας ολοένα και αυξάνεται το ποσοστό των γυναικών που επιλέγουν σε νεαρή ηλικία ( 25-35 ετών) να φυλάξουν ωάρια μέσω της διαδικασίας κρυοσυντήρησης, έτσι ώστε να μπορούν να γονιμοποιήσουν αργότερα. Η μέθοδος της κρυοσυντήρησης είναι μια αμφιλεγόμενη διαδικασία, αφού υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα παιδιά που προέρχονται από ωάρια τα οποία έχουν καταψυχθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποιου είδους καρκίνο.





Παρενέργειες

Ένας από τους μύθους που υπάρχουν γύρω από το θέμα της εξωσωματικής αφορά τις σοβαρές παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ή και μακροχρόνια. Παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι μέσω της εξωσωματικής αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Ωστόσο, όπως αναφέρει η δρ Αγαθαγγέλου, αυτό αποτελεί μύθο, καθώς ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου ωοθήκης, μήτρας ή μαστού είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον του γενικού πληθυσμού. Οι ορμόνες που λαμβάνουν οι γυναίκες στα πλαίσια της διέγερσης των ωοθηκών δεν αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της κακοήθους νόσου, ωστόσο είναι απαραίτητος ο προληπτικός έλεγχος όλων των γυναικών που πρόκειται να υποβληθούν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, μέσω κλινικής εξέτασης και απεικονιστικού ελέγχου. Υπάρχουν αναφορές σε διάφορες μελέτες διεθνώς ότι η εξωσωματική δεν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, αλλά σε περίπτωση που υπάρχει όγκος στο στήθος, με τη λήψη ορμονών το πρόβλημα διογκώνεται, αναδεικνύοντας έτσι την ανάγκη για έλεγχο των μαστών πριν από τη λήψη φαρμάκων γονιμότητας.

Επιπλέον, όπως τόνισε η δρ Αγαθαγγέλου, τα φάρμακα που λαμβάνονται στην προετοιμασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης έχουν ήπια συμπτώματα, όπως εξάψεις, πονοκέφαλους, πρήξιμο, τα οποία είναι εύκολα αντιμετωπίσιμα και υποχωρούν με την ολοκλήρωση της θεραπείας. Σπανίως εμφανίζονται κάποιες άλλες παρενέργειες, όπως το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Στην πιο ήπια μορφή εκδηλώνεται με ήπια διάταση της κοιλιάς, αίσθημα βάρους και δυσφορίας. Σπάνια γίνεται πιο σοβαρό και συνοδεύεται από αναπνευστική δυσκολία, διάρροια, εμετό, νεφρική δυσλειτουργία, ακόμα και θρομβώσεις. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών μπορεί πλέον να προληφθεί, αλλά και όταν εκδηλωθεί αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.