Κυπριακό πρόβλημα: Νέα βήματα ή νέα στασιμότητα;

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ είναι έτοιμος να εμπλακεί στο Κυπριακό, το ίδιο και η απεσταλμένη του η κ. Λουτ, φτάνει να είναι καλοδεχούμενοι από όλες τις πλευρές. Η επιφυλακτική αυτή στάση του γενικού γραμματέα, σε αντίθεση με την αρχική του δήλωση η οποία προεξάγγελλε την πραγματοποίηση πενταμερούς περί το τέλος Νοεμβρίου, μετά από τηλεφωνικές επικοινωνίες με τους κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί, έχει σίγουρα να κάνει με την αλλαγή στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων και κυρίως με τη διαφοροποίηση της ρητορικής στο Κυπριακό από την Άγκυρα.

Ένα πρώτο ξεκαθάρισμα για τις πραγματικές προθέσεις της τουρκικής πλευράς θα γίνει την ερχόμενη Τρίτη στις 7 μ.μ. όταν οι κύριοι Αναστασιάδης και Τατάρ θα συναντηθούν με την εκπρόσωπο του γ.γ. Ελίζαμπεθ Σπέχαρ στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ίσως μια τελική αποτίμηση για το τι δέον γενέσθαι να προκύψει από την επίσκεψη Ερντογάν στη Νέα Υόρκη εντός Νοεμβρίου, όπου θα δει τον Αντόνιο Γκουτέρες.



Τα σενάρια

Από τη συνάντηση της Τρίτης πάντως αναμένεται η εικόνα να ξεκαθαρίσει αρκούντως ικανοποιητικά, αφού ο κ. Τατάρ δεν κρύβει ότι βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία θέσεων και δηλώσεων με την Άγκυρα. Εν ολίγοις αναμένεται να διευκρινιστεί κατά πόσον:

1. Η τουρκική πλευρά είναι διατεθειμένη να επανεκκινήσει τις συζητήσεις για το Κυπριακό, από το σημείο που σταμάτησαν στο Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017 ή έστω από την Κοινή Δήλωση Αναστασιάδη-Ακιντζί στο Βερολίνο στις 26 Νοεμβρίου 2019. Αν συμβεί κάτι τέτοιο τότε ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες θα ζητήσει από την κ. Λουτ να επισκεφθεί την Κύπρο για να τακτοποιήσει τις λεπτομέρειες για τη σύγκληση μιας Πενταμερούς Plus (οι 2 κοινότητες + οι 3 εγγυήτριες) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

2. Η τουρκική πλευρά επιθυμεί να εντάξει στη διαδικασία και νέα στοιχεία τα οποία σε μεγάλο ή μικρό βαθμό αλλάζουν τη συμφωνημένη βάση της λύσης που είναι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Με λίγα λόγια όλες οι λύσεις στο τραπέζι. Από τις δηλώσεις του κ. Τατάρ φαίνεται να υπάρχει μια τέτοια διάθεση η οποία ξεκινά από δηλώσεις περί καλής γειτονίας, διαμοιρασμού του φυσικού αερίου έως και λύσης δύο κρατών. Εν τοιαύτη περιπτώσει η ελληνοκυπριακή πλευρά δηλώνει αποφασισμένη ότι δεν επιθυμεί εμπλοκή σε μια νέα πενταμερή και σίγουρα σε κάποια στιγμή αν αυτή η θέση οριστικοποιηθεί, τότε αναμένεται μια νέα μεγάλη περίοδος αναμονής στο Κυπριακό, η οποία αυτή τη φορά δεν θα είναι στασιμότητα, αλλά σταδιακή ανατροπή του status quo μέσα από ήδη τροχιοδρομημένες κινήσεις της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή ο Αντόνιο Γκουτέρες θα αναγκαστεί να προβληματιστεί σε σχέση με την εντολή που έχει για προσφορά καλών υπηρεσιών στο Κυπριακό. Σε τέτοια περίπτωση το Συμβούλιο Ασφαλείας θα κληθεί να συζητήσει επίσης και το θέμα της παραμονής της UNFICYP στην Κύπρο.

Ο σκοπός της πενταμερούς

Σύμφωνα με ελληνοκυπριακή διπλωματική πηγή ο σκοπός της σύγκλησης μιας πενταμερούς είναι τρισδιάστατος σε ό,τι αφορά την κατάληξη σε ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς.

Πρώτον θα επιβεβαιώνει τη βάση λύσης του Κυπριακού με βάση την αποδοχή των συγκλίσεων στο Κυπριακό, το πλαίσιο Γκουτέρες και τη διακήρυξη του Βερολίνου.

Δεύτερον, θα υπάρξει συμφωνία επί της διαδικασίας. Δηλαδή ότι θα πραγματοποιηθεί μια διάσκεψη για τη λύση τύπου Κραν Μοντανά στην οποία πέρα από τους 5 ενδιαφερόμενους και τον ΟΗΕ θα είναι παρούσα και η Ευρωπαϊκή Ένωση και ίσως και κάποιοι άλλοι.

Τρίτον, ότι για να ξεκινήσει μια αξιόπιστη διαδικασία πρέπει να υπάρξουν κάποιοι όροι και προϋποθέσεις, δηλαδή να σταματήσουν π.χ. οι προκλήσεις των Τούρκων στην Αμμόχωστο και οι γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αν όλα τα πιο πάνω συντρέξουν η ε/κ πλευρά δηλώνει έτοιμη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να συμφωνήσει σε μια στρατηγική συμφωνία για το Κυπριακό, κάτι που στην πράξη σημαίνει συμφωνία στα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες όπως αυτά κατατέθηκαν στον Κραν Μοντανά. Τα σημεία αυτά είναι ως γνωστό α) οι εγγυήσεις β) τα στρατεύματα, γ) οι περιουσίες, δ) το εδαφικό, ε) η διακυβέρνηση και στ) το καθεστώς των Τούρκων υπηκόων στην Κύπρο μετά τη λύση.





Τι θα κάνει η τουρκική πλευρά;

Αν επανεκλεγόταν ο Μουσταφά Ακιντζί όλα τα πιο πάνω σε σχέση με την ακολουθητέα διαδικασία ήταν σχεδόν συμφωνημένα. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο σήμερα η τουρκική πλευρά θα επιχειρήσει να αλλάξει τη βάση των συνομιλιών. Εν τοιαύτη περιπτώσει δεν θα υπάρξουν συνομιλίες αναφέρει στον «Πολίτη» ε/κ διπλωματική πηγή. Από την άλλη, σύμφωνα με τ/κ πηγή θα πρέπει να θεωρείται μάλλον απίθανο ότι ο Τατάρ θα μεταβεί στην οικία Σπέχαρ για να ανατρέψει άρδην από την πρώτη στιγμή τη βάση των συνομιλιών. Το πιο πιθανό είναι ότι θα μιλήσει γενικά για διάφορες πιθανές λύσεις, επικαλούμενος τις έως τώρα αστοχίες στις συνομιλίες που προϋπήρξαν. Ακόμα και σε περίπτωση που συγκατανεύσει άμεσα στο πλαίσιο ΔΔΟ και δεν απαιτηθούν οι γνωστές και χρονοβόρες διαδικασίες και πιέσεις που χρειάζεται η τουρκική πλευρά για να επανέλθει στο συμφωνηθέν πλαίσιο, αναμένεται ότι θα ζητήσει μια σειρά προϋποθέσεις και διασφαλίσεις. Ποιες είναι αυτές;



* Πρώτον ότι σε περίπτωση επανέναρξης της διαδικασίας θα υπάρξει ένα πραγματικά σύντομο χρονοδιάγραμμα, το οποίο θα ορίσει ο γενικός γραμματέας ώστε να ολοκληρωθούν οι συζητήσεις.



* Δεύτερον δεν αποκλείεται καθόλου να ζητηθεί μετ' επιμονής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πέρα από τα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες να μπει και ένα έβδομο για το φυσικό αέριο.



* Τρίτον κυρίως η τουρκοκυπριακή πλευρά θα επιμείνει να καταγραφεί σε ένα πλαίσιο στρατηγικής συμφωνίας με ποιο τρόπο θα προχωρήσει η διαδικασία διευθέτησης του Κυπριακού στο μέλλον αν σε αυτή τη διαδικασία διαπιστωθεί ότι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία δεν είναι πλέον εφικτή.



* Τέταρτον η ε/κ πλευρά θα πρέπει να σταματήσει κάθε διαδικασία επιβολής κυρώσεων προς την Τουρκία.



Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, σύμφωνα με πηγή στη Νέα Υόρκη, αν υπάρξει μια θετική κατάληξη για σύγκληση πενταμερούς, είναι έτοιμος για ένα Κραν Μοντανά 2, στο οποίο θα επέλθει μια πλήρης και ολοκληρωμένη συμφωνία. Εν τοιαύτη περιπτώσει θεωρεί ότι η διαδικασία λύσης του Κυπριακού θα είναι πλέον μη αναστρέψιμη, αφού στην πραγματικότητα θα έχει συμφωνηθεί το 99% της λύσης του Κυπριακού.



Ο κύκλος έκλεισε

Δεν είναι πάντως λίγοι και εκείνοι οι αναλυτές που πιστεύουν ότι ο συγκεκριμένος κύκλος συζήτησης του Κυπριακού στη βάση της λύσης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας έχει κλείσει και μάλιστα οριστικά. Στον νέο κύκλο που θα ανοίξει, αν ανοίξει, θα πρέπει να σταθμιστούν πλέον ξανά τα συμφέροντα και τα ενδιαφέροντα των δύο πλευρών.

* Οι Τουρκοκύπριοι θα ήθελαν μέσω της όποιας λύσης βρεθεί στο Κυπριακό να είναι μέλη της ΕΕ; Αν επιμένουν στη λύση δύο κρατών, όπως υποστηρίζει ο κ. Τατάρ, αυτό δεν είναι καθόλου εφικτό.



* Οι Ε/Κ αν δεν αποδεχθούν να συζητήσουν τίποτε άλλο πέραν της ΔΔΟ πώς στη συνέχεια θα αντιμετωπίσουν τη συνεχή επεκτατική πολιτική της Τουρκίας στο έδαφος αλλά και την ΑΟΖ;

Ο Νίκος Αναστασιάδης μίλησε επανειλημμένα για χαλαρή ομοσπονδία με διερυμένες αρμοδιότητες των δύο κρατιδίων. Ο Τατάρ ως εναλλακτική λύση των δύο κρατών μιλά για συνομοσπονδία. Ως μέση λύση φαντάζει ένα κράτος με ένα ομοσπονδιακό συμβούλιο 12 ατόμων (κάθε μήνα θα αλλάζει ο Πρόεδρος όπως γίνεται κατά παρόμοιο τρόπο στην Ελβετία) που θα διασφαλίζει μία εκπροσώπηση στην ΕΕ, με ένα νόμισμα και μία ιθαγένεια. Όλα τα άλλα θα ανήκουν στα κρατίδια με μια ισχυρή υποσημείωση. Ότι όλες οι νομοθεσίες που θα ψηφίζονται θα συνάδουν με το κοινοτικό κεκτημένο.

Το νέο διεθνές περιβάλλον

Με βάση την ανάλυση του διεθνούς περιβάλλοντος τα πράγματα δεν φαίνεται σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές να ευνοούν μια αξιόπιστη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Η κατάσταση στα Ελληνοτουρκικά είναι τεταμένη, οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη βρίσκονται στο ναδίρ με τις σχέσεις ειδικά Γαλλίας-Τουρκίας να βρίσκονται στη χειρότερη ιστορική τους φάση.

Από την άλλη οι εκλογές στις ΗΠΑ σε περίπτωση εκλογής του Τζο Μπάιντεν μπορεί να αλλάξουν το αλαλούμ που επικρατεί σήμερα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Επί διακυβέρνησης Τραμπ η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή ουσιαστικά δημιούργησε ένα κενό εξουσίας το οποίο προκαλεί συνεχείς διενέξεις σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση νέων ισορροπιών. Ο Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε την επαναφορά των ΗΠΑ στην περιοχή και τη δραματική βελτίωση στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπενθυμίζουμε ότι ο κ. Μπάιντεν ως Αντιπρόεδρος του Μπαράκ Ομπάμα ασχολήθηκε ενεργά με το Κυπριακό μετά το 2014, επισκέφθηκε μάλιστα και την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στη Λευκωσία ανέπτυξε τη θέση των ΗΠΑ για τη δημιουργία ενεργειακού τόξου στην Ανατολική Μεσόγειο στο πλαίσιο μιας συνεργασίας win win όπου η Κύπρος αναβαθμιζόταν σε στρατηγικό εταίρο των ΗΠΑ.