«Τι μας έμαθε το σχολείο για τον ναζισμό;»

Η διαπίστωση ότι μέχρι τις μέρες μας το τερατώδες του ναζισμού δεν έχει γίνει κτήμα των ανθρώπων είναι που οδήγησε τον ψυχολόγο και συγγραφέα δρα Μιχάλη Παπαδόπουλο να γράψει ένα «Εγχειρίδιο Ναζισμού». Μάλιστα, τονίζει ότι η προσπάθειά του βημάτιζε παράλληλα με τις δικαστικές μάχες για καταδίκη της Χρυσής Αυγής, οι οποίες ξεκίνησαν το 2015, με αποτέλεσμα σήμερα, δηλαδή την ίδια ώρα που αποφασίστηκε η καταδίκη της Οργάνωσης και των ηγετικών μελών της, να είναι και το έργο του διαθέσιμο στο κοινό. Το «Άουσβιτς. Το Τέλος του ανθρώπου. Εγχειρίδιο Ναζισμού» είναι ένα βιβλίο που περιγράφει τη βαρβαρότητα του ναζισμού, την κατάντια του ανθρώπου. Το στρατόπεδο του Άουσβιτς, το αποκορύφωμα μιας επιστημονικά σχεδιασμένης βιομηχανίας θανάτου στην οποία συμμετείχαν οι ψυχίατροι και οι φαρμακοβιομηχανίες - και το αναλύω αυτό στο βιβλίο μου διεξοδικά, είναι το «πέρας και το πέραν», όπως το περιέγραψε το 2012 στο Εβραϊκό Μουσείο Αθήνας ένας επιζών του, ο Jean Amery. «Το πέρας του κόσμου τούτου ονομάζεται Άουσβιτς και εδώ τελειώνει το ανθρώπινο», αναφέρει στον «Π» ο δρ Παπαδόπουλος, στο γραφείο του στη Λεμεσό, όπου τον επισκεφτήκαμε.

Γιατί επιστρέφει;

Στο ερώτημα που αμέσως του θέσαμε, ‘γιατί επιστρέφει συνεχώς στις κοινωνίες των ανθρώπων ο ναζισμός, παρά το τόσο κηλιδωμένο του παρελθόν’, ανταποκρίθηκε αρχικά με αντερώτημα: «Άραγε, τι μας έμαθε το σχολείο για τον ναζισμό;». Εξήγησε ακολούθως ότι η επιστροφή του τερατώδους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, μετά τη δημιουργία ναζιστικών κομμάτων και πυρήνων στα γήπεδα και σε άλλους χώρους, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και σελίδες διαδικτύου, έχει να κάνει με το πόσο λίγο έχει καταδεχτεί μέχρι σήμερα η εκπαίδευση να ασχοληθεί μαζί του. «Η εκπαίδευση, όπου ο άνθρωπος διαπλάθεται κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, μια πραγματικότητα που γίνεται με τις νέες εξελίξεις στη νευροεπιστήμη ακόμα πιο ορατή», τονίζει, «ήτανε πάντοτε ‘στραβή’ απέναντι στη βαρβαρότητα. Στραβή απέναντι στην πραγματικότητα ότι η ίδια είναι το μόνο ισχυρό όπλο που μπορεί να καταπολεμήσει τον ναζισμό: ‘όταν ακούω τη λέξη κουλτούρα απασφαλίζω το όπλο μου’, είχε γράψει ο Γερμανός, ναζιστής συγγραφέας Hans Johet’».





«Η επιστροφή του τερατώδους στην Ελλάδα και την Κύπρο έχει να κάνει με το πόσο λίγο έχει καταδεχτεί μέχρι σήμερα η εκπαίδευση να ασχοληθεί μαζί του», τονίζει στον «Π» ο ψυχολόγος και συγγραφέας δρ Μιχάλης Παπαδόπουλος.



Κυπριακό σχολείο

Αντλώντας γνώση από την 35χρονη εμπειρία του στην κυπριακή εκπαίδευση, όπου έφτασε μέχρι τη θέση του προϊσταμένου στο Τμήμα Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας, αλλά και από έρευνα ετών πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, έχει διαπιστώσει, αναφέρει, πόσο πολύ απέχουμε ακόμη από το να ικανοποιήσουμε, ακόμη και στο ελάχιστο το αίτημα που έθεσε το 1966 ο γνωστός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Theodor Adorno στο βιβλίο του «Η εκπαίδευση μετά το Άουσβιτς». Η απαίτηση να μην επαναληφθεί το Άουσβιτς θα έπρεπε να είναι η πρώτη και κύρια που τίθεται στην εκπαίδευση, σημειώνει με τη σειρά του και ο δρ Παπαδόπουλος, τονίζοντας ότι προηγείται τόσο πολύ κάθε άλλης «που δεν πιστεύω ότι χρειάζεται ή οφείλω να την αιτιολογήσω. Μου είναι ακατανόητο το πόσο λίγο έχει καταδεχτεί η εκπαίδευση να ασχοληθεί μαζί της. Η αιτιολόγησή της θα είχε κάτι το τερατώδες ενόψει της τερατωδίας που συντελέστηκε. Ωστόσο, το γεγονός ότι μέχρι σήμερα το Υπουργείο Παιδείας έχει τόσο περιορισμένη συνείδηση αυτής της απαίτησης και των ερωτημάτων που εγείρει, δείχνει ότι το τερατώδες δεν έχει γίνει κτήμα των ανθρώπων».

Η συγγραφή του βιβλίου βημάτιζε παράλληλα με τις δικαστικές μάχες για καταδίκη της Χρυσής Αυγής, οι οποίες ξεκίνησαν το 2015, με αποτέλεσμα σήμερα, δηλαδή την ίδια ώρα που αποφασίστηκε η καταδίκη της Οργάνωσης και των ηγετικών της μελών, να είναι και το έργο διαθέσιμο στο κοινό.

 

Ιατροί και φαρμακοβιομηχανίες

Στο εγχειρίδιο του δρα Παπαδόπουλου μπορεί κανείς να μελετήσει το ιδεολογικό υπόβαθρο της ναζιστικής ιδεολογίας, με εγκληματικές ενέργειες σχετιζόμενες, μεταξύ άλλων, με την ευγονική, τη φυλετική υγιεινή και τις φυλετικές ανισότητες. Περιγράφεται η αντιμετώπιση μαθητών με μαθησιακά και ειδικά προβλήματα («βλαβερά στοιχεία», τα οποία βλάπτουν τη «φροντίδα της φυλής»), η ιδέα της «στείρωσης», το «ξεκαθάρισμα» των περιθωριακών ασθενών και γενικά των «μη παραγωγικών» από το 1934 και μετά, φτάνοντας στο «Πρόγραμμα Τ4» (πρότυπο μαζικής εξόντωσης των ψυχασθενών και των «άχρηστων» ατόμων με αυστηρά δομημένη οργάνωση και μεθοδολογία). Επίσης, ξεχωριστό κεφάλαιο υπάρχει για τη ναζιστοποίηση της Ιατρικής, όπου ανάμεσα σε άλλα γίνεται αντιληπτός ο καθοριστικός ρόλος που αναλαμβάνουν οι ιατροί σε όλους τους μηχανισμούς εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος, ειδικά οι ψυχίατροι δρουν ως «επαγγελματίες δολοφόνοι», ενώ οι φαρμακοβιομηχανίες, όπως η Byer, στηρίζουν τις φρικαλεότητες.







«Αφιερωμένο στον Αμερίκο Αργυρίου που ήταν αντι-Χίτλερ»

Το βιβλίο το έχει αφιερώσει στον γνωστό παιδίατρο Αμερίκο Αργυρίου, ο οποίος απεβίωσε τον περασμένο Φεβρουάριο, αφήνοντας πίσω του μεγάλο και σημαντικό επιστημονικό και κοινωνικό έργο. Υπήρξε φίλος και συνεργάτης του συγγραφέα για δεκαετίες. Ο δρ Παπαδόπουλος μάς εξηγεί ότι δημιουργώντας το ίδρυμα Θεοτόκος το 1969, με σκοπό τη συνολική επίλυση των θεμάτων που αντιμετώπιζαν οι οικογένειες που είχαν παιδιά με πνευματική υστέρηση, ο Αργυρίου έδρασε ως αντι-Χίτλερ, κάνοντας το αντίθετο απ’ όσα διέπραξε ο Χίτλερ, ο οποίος καταδίκασε σε θάνατο τα ψυχικά διαταραγμένα άτομα ή όσους το καθεστώς νόμιζε ότι ήταν τέτοια. Αναφερόμενος στον Αμερίκο Αργυρίου, ο δρ Παπαδόπουλος δράττεται της ευκαιρίας για να τονίσει πόσο ελάχιστη είναι η σημασία και η τιμή που δίνει η πολιτεία στους πνευματικούς ανθρώπους, αναφέροντας ότι συνηθίζει να τους θυμάται όταν βγάζει μία τυπική, εγκωμιαστική ανακοίνωση με αφορμή το θάνατό τους.







Φως στη συμμετοχή ψυχιάτρων στα εγκλήματα των Ναζί

Μπορεί να ξενίσει, αλλά ένα κύριο θέμα με το οποίο καταπιάνεται στο βιβλίο του ο δρ Παπαδόπουλος, αυτό της σύνδεσης των ψυχιάτρων με τα εγκλήματα του ναζισμού, η οποία είναι μεγάλη (φτάνει ενδεικτικά να αναφερθεί ότι η εμπειρία και η γνώση που απέκτησαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος Τ4, χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για να εξοντωθεί πολύ περισσότερος κόσμος – χιλιάδες τώρα), για δεκαετίες έχει προσεγγιστεί μόνο ακροθιγώς. Αυτό απορρέει μέσα από το απόσπασμα της ομιλίας-ομολογίας του δρα Franck Schneider, προέδρου της Γερμανικής Ψυχιατρικής και Νευρολογικής Εταιρείας, μόλις το 2010. Το απόσπασμα αυτό είναι και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να τελειώσει το βιβλίο του ο δρΠαπαδόπουλος, δηλώνοντας ότι μέσα από τις παραδοχές του δρα Schneider υποστηρίζεται το αληθές των όσων διατυπώνει ο ίδιος στις εκατό περίπου σελίδες που προηγούνται στο βιβλίο του. «Παρόλο που η ομιλία του έγινε εβδομήντα χρόνια μετά, η ομολογία αυτή περιέχει μία οξύτατη αυτοκριτική για τον ρόλο της Ιατρικής και ειδικότερα της Ψυχιατρικής στις φρικαλεότητες  του ναζισμού», επισημαίνει.





 «Γιατί αργήσαμε τόσο πολύ;»

Εδώ παραθέτουμε κι εμείς με τη σειρά μας ορισμένες γραμμές από την ομιλία του δρα Schneider, όπως τις βρήκαμε μεταφρασμένες στο βιβλίο του δρα Παπαδόπουλου: «Κατά τη διάρκεια της περιόδου του Εθνικοσοσιαλισμού, οι ψυχίατροι καταδίκασαν ανθρώπους, τους είπαν ψέματα παρά την εμπιστοσύνη που οι ασθενείς επέδειξαν στο πρόσωπό τους, τους πρόδωσαν. Προέβησαν σε στείρωση ασθενών παρά τη θέλησή τους, κατέστρεψαν την προσωπικότητά τους και τέλος τους σκότωσαν. Πειραματίστηκαν επίσης άσκοπα πάνω στους ασθενείς και τους προκάλεσαν τραυματισμούς ή τους οδήγησαν στον θάνατο. Γιατί αργήσαμε τόσο πολύ να αντιμετωπίσουμε δημόσια αυτά τα γεγονότα, καθώς και τον ρόλο μας στην Ιστορία; […] Μας πήρε σχεδόν 70 χρόνια ως Εταιρεία, της οποίας είμαι σήμερα πρόεδρος, για να βάλουμε τέλος σ’ αυτή τη σιγή και να υπενθυμίσουμε την επιστημονική μας παιδεία. Μία ανεξάρτητη επιστημονική επιτροπή διεξάγει ένα ερευνητικό πρόγραμμα με στόχο να επανεξετάσει την ιστορία της οργάνωσης μας καθώς και των προηγούμενων οργανώσεων μεταξύ 1933-1945. […] Ο ‘ψυχικός θάνατος’, το ‘βάρος για την κοινωνία’, ‘η ζωή που δεν αξίζει κανείς να ζει’. είναι λέξεις που μας έρχονται στο μυαλό και μας λυπούν πολύ. Μας σοκάρουν, μας ανησυχούν κα,ι γνωρίζοντας την ενεργό συμμετοχή των ψυχιάτρων στα εγκλήματα των Ναζί, μας γεμίζουν ντροπή, θυμό και πόνο».





 *Ο ψυχολόγος Μιχάλης Παπαδόπουλος αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στα θέματα της σχολικής βίας, νεανικής παραβατικότητας, λειτουργικού αναλφαβητισμού, χρήσης ουσιών και αγωγής υγείας. Για τις δημοσιεύσεις και εργασίες του σε αυτά τα επιστημονικά πεδία έχει αναγνωριστεί ως εμπειρογνώμονας από πανεπιστήμια της Ευρώπης, διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η UNESCO, το Υπουργείο Παιδείας της Γαλλίας, καθώς και από άλλους επιστημονικούς φορείς. Υπηρέτησε 35 χρόνια στην κυπριακή εκπαίδευση, όπου έφτασε μέχρι τη θέση του προϊσταμένου στο Τμήμα Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας. Ήταν επικεφαλής ή μέλος πολλών επιστημονικών επιτροπών και συμβουλίων, όπως η Επιτροπή για τις Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας, η Συντονιστική Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας, το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο, η Επιτροπή για το Πρόγραμμα Αναλφαβητισμού στο Γυμνάσιο, το Συμβούλιο Εγκληματικότητας και το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο. Επίσης, έχει να επιδείξει ποιητικό έργο.