Aκολουθεί τα βήματα της καφέ αρκούδας στα Απέννινα Όρη (pics & vid)

Η δίψα για κινηματογράφηση της άγριας ζωής τον ώθησε να ακολουθήσει τα βήματα της «καφέ μαρσικανής αρκούδας» στην κεντρική Ιταλία. Ο συμπατριώτης μας Κωνσταντίνος Χρίστου, ο οποίος είναι σκηνοθέτης ταινιών άγριας ζωής, βρίσκεται εδώ και τρεις μήνες στο Εθνικό Πάρκο του Αμπρούζο, στα κεντρικά Απέννινα Όρη, μετά από πρόσκληση τοπικής οργάνωσης προστασίας της «καφέ αρκούδας του Μαρσίκου», επίσης γνωστή ως «καφέ αρκούδα των Απεννίνων». Είναι ένα υποείδος της ευρασιατικής καφέ αρκούδας που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Μιλά στον «Π» για το ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει με ομάδα επιστημόνων, με θέμα αυτήν την αρκούδα, την ορεινή περιοχή στην οποία ζει και το έργο του οργανισμού που του ανάθεσε το ντοκιμαντέρ για να την προστατεύσει. Επίσης, τι άλλο μπορεί να γίνει για να προστατευτεί. Την ίδια ώρα ταξιδεύει σε διεθνή φεστιβάλ άγριας ζωής η τελευταία του ταινία στην Κύπρο, σε συνεργασία με την κοινότητα Δένειας και τον ερευνητή άγριας ζωής Χάρη Νικολάου, για την καταπολέμηση των τρωκτικών στη νεκρή ζώνη, μέσω των φωλιών ανθρωποπουλιών, αντικαθιστώντας τη χρήση βλαβερών τρωκτικοκτόνων δολωμάτων.

Πώς αποφάσισες να επικεντρωθείς στην κινηματογράφηση-φωτογράφιση άγριας ζωής;
Στην οικογένειά μου πάντα υπήρχε μια αγάπη προς τη φύση και το περιβάλλον. Ο πατέρας μου σπούδασε Ωκεανογραφία και η αδερφή μου Ζωολογία. Οπόταν πάντα υπήρχε μια κλίση προς τη φύση. Όμως, όταν πριν δύο χρόνια ήρθα για πρώτη φορά στην Ιταλία, με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus και έμεινα τρεις μήνες για πρακτική εξάσκηση στην κινηματογράφηση άγριας ζωής, μου άρεσε πάρα πολύ το συγκεκριμένο θέμα. Με εκείνες τις πρώτες εμπειρίες στην Ιταλία ουσιαστικά «κλείδωσε» το ότι ήθελα να κάνω αυτό το πράγμα.





«Όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και οπουδήποτε βρω ευκαιρία για να κινηματογραφήσω, θα πάω. Όπου βοηθάς την άγρια ζωή, είναι καλό», λέει στον «Π» ο σκηνοθέτης άγριας ζωής Κωνσταντίνος Χρίστου.





Σχετικά πρόσφατα μπήκες στον χώρο τέτοιων ταινιών, ωστόσο ξεκίνησες φιλόδοξα. Επιλέγοντας την εξωστρέφεια δεν διστάζεις να κινηματογραφήσεις εκτός από την άγρια ζωή της Κύπρου και αυτή άλλων χωρών. Θα ήθελες να μας μιλήσεις γι' αυτό τον προσανατολισμό που διάλεξες;
Είναι σημαντικό να βλέπεις τι γίνεται και σε άλλες χώρες. Όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και οπουδήποτε βρω ευκαιρία για να κινηματογραφήσω θα πάω. Το περιβάλλον είναι παντού. Οπόταν όπου και να πας, σε ό,τι και να βοηθήσεις την άγρια ζωή, είναι καλό. Την ίδια ώρα είναι πολύ εντυπωσιακό να δουλεύεις για την άγρια ζωή χωρών όπως εδώ στην Ιταλία που βρίσκομαι τώρα, μετά από πρόσκληση φιλοζωικού οργανισμού. Είναι διαφορετική η εμπειρία να βλέπεις στην Κύπρο αγρινά, ανθρωποπούλια και χελώνες, που είναι πάρα πολύ όμορφα, αλλά εδώ βλέπεις αρκούδες, λύκους και ελάφια!



Έτυχε καθόλου να κινδύνεψες μέσα σε αυτό το περιβάλλον;
Όχι. Όχι ακόμα (γέλια). Εντάξει, τα ζώα αυτά σε φοβούνται πιο πολύ απ’ ό,τι τα φοβάσαι εσύ. Δηλαδή το υποείδος της καφέ αρκούδας που υπάρχει εδώ φοβάται τον άνθρωπο. Αν πας να τις πλησιάσεις θα τρέξουν και θα φύγουν. Ποτέ στα ιστορικά δεν έχει καταγραφεί επίθεση από αυτήν την αρκούδα σε άνθρωπο.

Βοηθώντας την αρκούδα

Μίλησέ μας για το συγκεκριμένο υποείδος αρκούδας, το οποίο είναι το θέμα για το ντοκιμαντέρ που ετοιμάζεις.
Η «καφέ αρκούδα του Μαρσίκου», επίσης γνωστή ως «καφέ αρκούδα των Απεννίνων», είναι ένα υποείδος της ευρασιατικής καφέ αρκούδας που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Σήμερα υπάρχουν γύρω στις 50-60 αρκούδες, που βρίσκονται στο Εθνικό Πάρκο του Αμπρούζο, στα κεντρικά Απέννινα Όρη (κεντρική Ιταλία). Επειδή ο πληθυσμός τους παρέμεινε για πολλές χιλιάδες χρόνια μόνος στην περιοχή, χωρίς να συναντήσει άλλον πληθυσμό καφέ αρκούδας, γίνανε υποείδος και γι' αυτό ο τρόπος με τον οποίο χειρίζονται καταστάσεις, ακόμα και κάποια χαρακτηριστικά στο πρόσωπό τους, αλλά και στο σώμα τους, διαφέρουν από άλλες καφέ αρκούδες.



Όπως με την περίπτωση του κυπριακού αγρινού.
Ακριβώς έτσι.





Η «καφέ μαρσικανή αρκούδα» είναι ένας υποείδος της ευρασιατικής καφέ αρκούδας που κινδυνεύει με εξαφάνιση.









Ποιος είναι ο σκοπός του ντοκιμαντέρ;
Να εξηγήσουμε τι είναι αυτή η αρκούδα. Λίγα λόγια για την περιοχή και τι κάνει αυτός ο οργανισμός, ο οποίος μου ανέθεσε το ντοκιμαντέρ για να την προστατεύσει. Επίσης, τι άλλο μπορεί να γίνει για να προστατευτεί η αρκούδα.



Πόσες ώρες περνάς για να εξασφαλίσεις τα πλάνα που επιθυμείς;
Αμέτρητες. Πριν από δύο μέρες η ομάδα, η οποία εκτός από εμένα αποτελείται από επιστήμονες και μέλη του οργανισμού, βρήκαμε ένα πτώμα αγελάδας και καθίσαμε όλη νύχτα, μέσα στο κρύο, περιμένοντας να έρθει κάτι -κυρίως μια αρκούδα- για να το κινηματογραφήσουμε. Τελικά μας έκανε τη χάρη μια αλεπού. Άλλη φορά, όμως, ήταν ένα ελάφι που πέθανε. Τότε ήρθε και αρκούδα, ήρθαν και λύκοι και αλεπού, προσφέροντας ωραία πλάνα.





Εικονογραφώντας τα αγριόγιδα στα ιταλικά βουνά.

Και στην Ιταλία τα συμφέροντα

Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η αντιμετώπιση και διαχείριση του περιβάλλοντος στην Ιταλία; Αν θέλεις κάνε μια σύγκριση με αυτό της Κύπρου.
Είναι λίγο χειρότερα τα πράγματα, γιατί εδώ παίζονται πάρα πολλά συμφέροντα όχι πως στην Κύπρο δεν παίζονται-, αλλά, για παράδειγμα, εδώ έδωσε άδεια η επαρχία να μεγαλώσουν ένα χιονοδρομικό κέντρο -ενώ σταμάτησε να χιονίζει στην περιοχή- για να μπορέσει το χιόνι να υποστηρίξει το κέντρο. Όμως, βρήκαν ως λύση να χρησιμοποιούν το νερό των υπόγειων υδάτων για τεχνητή χιονόπτωση. Από την άλλη, στην Ιταλία έχει και πιο πολλούς φιλοζωικούς οργανισμούς, ενώ οι τόποι που είναι προστατευμένοι είναι αρκετά καλά προστατευμένοι.



Λόγω της πανδημίας έχεις συναντήσεις δυσκολίες στην κινηματογράφηση του ντοκιμαντέρ;
Έπρεπε να έφτανα εδώ στις αρχές Μαΐου, αλλά άργησα δύο μήνες επειδή ήταν κλειστά τα αεροδρόμια. Αλλά από τη στιγμή που ήρθα εδώ και επειδή είμαστε τόσο μακριά από την πόλη, σε ένα χωριουδάκι στο Εθνικό Πάρκο, δεν τίθεται θέμα προβλήματος στην εργασία για το ντοκιμαντέρ. Μπορώ να πω ότι είμαι πιο ασφαλής εδώ παρά στη Λευκωσία. Εδώ είναι μία στο εκατομμύριο η πιθανότητα να κολλήσει κανείς κορωνοϊό.





Μελισσοκόμοι τοποθετούν προστατευτική περίφραξη στις κυψέλες, λόγω "επίσκεψης" αρκούδας για το μέλι.

Μπούμερανγκ η καταστροφή

Ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Λούι Ψυχογιός, φωτογράφος του National Geographic και βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθεσίας ντοκιμαντέρ άγριας ζωής, είπε κάποτε ότι «οι ταινίες θα έπρεπε να γυρίζονται για να αλλάξει ο κόσμος, όχι για να τρώμε ποπ κορν». Εσύ το πιστεύεις αυτό; Είναι κι αυτός ένας λόγος που θέλεις να κάνεις ταινίες άγριας ζωής;
Εννοείται. Και όπως είπα προηγουμένως, όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και οπουδήποτε στον κόσμο βρω μία ευκαιρία. Όπου και να πας, ό,τι και να βοηθήσεις, είναι καλό. Ξέρεις, υπάρχουν πολλά ντοκιμαντέρ που λένε ότι ο άνθρωπος κάνει κακό στο περιβάλλον, αλλά το περιβάλλον είναι και ο ίδιος ο άνθρωπος. Οπόταν, κάποια στιγμή θα έρθει και θα μας βρει αυτό το πρόβλημα και είναι αυτό που πιστεύω ότι καλείται να δείξει ένας σκηνοθέτης άγριας ζωής στον κόσμο. Ότι δεν είναι μόνο το περιβάλλον, αλλά ότι κι εσύ θα πάθεις κάτι. Αν αρχίσει και σκεφτεί ο άλλος ότι «αν χρησιμοποιώ δηλητήρια για αντιμετώπιση των τρωκτικών μπορεί να δηλητηριαστώ κι εγώ στο τέλος της ημέρας, αν πετώ πλαστικό τρώω πλαστικό στο τέλος της ημέρας», τότε είμαστε στον σωστό δρόμο για ένα καλύτερο αύριο. Είναι εδώ που προσπαθούμε, τέλος πάντων, να στοχεύσουμε, με όσους έχω συνεργαστεί μέχρι σήμερα για δημιουργία ντοκιμαντέρ άγριας ζωής.



Έχεις να μοιραστείς κάποια εμπειρία όπου συνάντησες την άγρια ζωή να απειλείται και προσπάθησες να το αναδείξεις με τον φακό σου;
Ήμασταν σε ένα χωριό, εδώ στην Ιταλία, και είχε μία μητέρα αρκούδα με τα τέσσερα μικρά της. Μυρίστηκε τροφή στο χωριό και γι’ αυτό για ένα διάστημα κατέβαινε από το βουνό με τα μωρά. Επειδή ερχόταν κάθε μέρα μαθεύτηκε γύρω-γύρω στην επαρχία, και πάρα πολύς κόσμος ερχόταν για να δει το θέαμα, με αποτέλεσμα να κάνουν τόσο μεγάλη φασαρία που τους ενοχλούσαν. Και αυτό δεν ήταν πολύ ωραίο πράγμα να το βλέπεις.

«'Δώρον άδωρον' να θέσω σε κίνδυνο ή να ενοχλήσω ζώο»

Σε σχέση με τον τρόπο που δουλεύεις, τόσο για τη λήψη πλάνων όσο και για το μοντάζ, ακολουθείς κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία;
Το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι υπάρχει μια ιεραρχία. Το ζώο είναι πάντα πρώτο. Δηλαδή, αν χρειαστεί να τραβήξω ένα πλάνο και να το θέσω σε κίνδυνο -ή ακόμα και να το ενοχλήσω- προτιμώ να μην το κάνω, γιατί είναι «δώρον άδωρον», αφού σε τελική ανάλυση κάνω αυτό το πράγμα για να προστατεύσω το ζώο. Δεν θα μπω μέσα στη σπηλιά του λύκου για να φωτογραφίσω. Την ίδια ώρα ένας καλός τρόπος για να πεις μια ιστορία είναι η αλληλουχία σκηνών, που σημαίνει να βλέπεις με πλάνα που αλλάζουν συνέχεια, και από διάφορες γωνίες λήψης, το ίδιο ζώο ή το ίδιο είδος/υποείδος -γιατί μπορεί να μην είναι πάντα το ίδιο- όταν, για παράδειγμα, τρώει ή όταν πάει να πιει νερό, όταν περπατά ή όταν πάει να σκαρφαλώσει. Έτσι το αποτέλεσμα είναι ενδιαφέρον. Επίσης, πάντα πρέπει να συμβουλεύεσαι κάποιον ειδικό επιστήμονα, για να είναι ρεαλιστικό το αποτέλεσμα, να σου πει τι μπορεί να γίνει και τι όχι. Άλλη γούνα αρκούδας μπορείς να δείξεις την άνοιξη και άλλη το φθινόπωρο.

https://vimeo.com/404248215?fbclid=IwAR0ADyibODnqS4kdsBq6_F_2s9qHW4MmNmowxPAanp9fDD9-Yd9M7d8_6D4

Ντοκιμαντέρ για ανθρωποπούλια στη νεκρή ζώνη

Πριν φύγεις για την Ιταλία ετοίμασες σε συνεργασία με την κοινότητα Δένειας και τον ερευνητή άγριας ζωής Χάρη Νικολάου ένα ντοκιμαντέρ για τη μέθοδο καταπολέμησης των τρωκτικών μέσω των φωλιών ανθρωποπουλιών. Τι περιγράφει;
Η Δένεια είναι ένα από τα τέσσερα χωριά της Κύπρου που βρίσκεται εξολοκλήρου μέσα στη νεκρή ζώνη μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται ένας προϊστορικός οικισμός, όπου οι λαξευτοί τάφοι του νεκροταφείου συνέβαλαν στη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού των τρωκτικών. Για αρκετό διάστημα τα τρωκτικά ταλαιπωρούσαν την κοινότητα στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Γέμισαν οι φάρμες, τρώγανε τα λάστιχα ποτίσματος και τα σύρματα. Μάλιστα, ένα ποσοστό κατοίκων του χωριού είχε πάθει τύφο πριν από τέσσερα χρόνια. Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα ξεκίνησαν να βάζουν δηλητήρια και μετά από καιρό καταλάβανε ότι δεν ήταν και ο καλύτερος τρόπος για να διώξουν τα τρωκτικά, έτσι προσεγγίσανε τον Χάρη Νικολάου , ώστε να χρησιμοποιηθεί ένας βιολογικός τρόπος καταπολέμησης των τρωκτικών χρησιμοποιώντας ανθρωποπούλια και συγχρόνως αντικαθιστώντας τη χρήση βλαβερών τρωκτικοκτόνων δολωμάτων. Βάλανε ορισμένες φωλιές αρχικά και ο πληθυσμός των ανθρωποπουλιών μεγάλωσε. Τώρα υπάρχουν γύρω στις 30 φωλιές περίπου.  Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ενεπλάκησαν το Τμήμα Δασών, η Υπηρεσία Θήρας και ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου. Σε γενικές γραμμές το ντοκιμαντέρ λέει αυτήν την ιστορία.











Άρα είναι μια πετυχημένη προσπάθεια.
Ναι, αρκετά επιτυχημένη. Και ο κοινοτάρχης και οι κάτοικοι είναι πολύ ευχαριστημένοι.



Η ταινία έχει πάει σε διεθνές φεστιβάλ. Πώς προχωρά;
Μέχρι τώρα τη δεχθήκανε σε έξι φεστιβάλ. Το ένα από αυτά είναι πολύ σημαντικό. Ονομάζεται «Wildlife Conservation Film Festival», με έδρα τη Νέα Υόρκη και το Λος Άντζελες. Είναι ένα από τα πιο μεγάλα του κόσμου για ταινίες άγριας ζωής.













Αφίσες από άλλες ταινίες του Κωνσταντίνου Χρίστου: