«Όχι» με επιφυλάξεις στον όρο «παιδική πορνογραφία»

Με επιφυλάξεις νομικής υφής από την επίτροπο Νομοθεσίας, τη Νομική Υπηρεσία, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, και του Συμβουλίου «Φωνή» για την Εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών, άρχισε την Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2020 στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών η συζήτηση της πολύ σημαντικής πρότασης νόμου της βουλευτίνας του ΔΗΣΥ Ξένιας Κωνσταντίνου που κατατέθηκε εκ μέρους της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος για τροποποίηση του σχετικού νόμου του 2014 ώστε ο όρος «παιδική πορνογραφία» να αντικατασταθεί με τον όρο «υλικό σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιού» όπου αυτός αναφέρεται. Οι επιφυλάξεις αυτές δεν αφορούν τη φιλοσοφία της πρότασης νόμου, αλλά τις ενδεχόμενες νομικές επιπλοκές που μπορεί να προκληθούν από το γεγονός ότι οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες και Συμβάσεις, που υπερέχουν του Εθνικού Δικαίου, συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη φράση «παιδική πορνογραφία» («child pornography»). Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του υπογράφοντος η κυρία Κωνσταντίνου ανέφερε ότι «θα δημιουργήσουμε μια άτυπη υπο-ομάδα η οποία θα εργαστεί για να καλύψουμε αυτή τη νομική επιφύλαξη με σκοπό μέχρι τα μέσα Νοέμβρη να επανέλθουμε στην Επιτροπή Νομικών με μια ολοκληρωμένη συζήτηση. Εκείνο που θα πράξουμε αμέσως σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία της Βουλής είναι να στείλουμε ερώτημα για το πώς μπορούμε να κάνουμε την αλλαγή χωρίς να επηρεάζουμε με οποιοδήποτε τρόπο όλες αυτές τις υποθέσεις ενώπιον του δικαστηρίου».

Η αιτιολογική έκθεση

Στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει την πρόταση νόμου, αναφέρονται τα ακόλουθα από την Ξένια Κωνσταντίνου: «Η χρήση του πιο πάνω αναφερόμενου όρου προτείνεται στη βάση των Luxembourg Guidelines όπως προέκυψαν από το Interagency Working Group το 2016 αφού το σεξουαλικό περιεχόμενο που απεικονίζει ένα παιδί είναι μια μορφή σεξουαλικής κακοποίησης και ως εκ τούτου η πράξη αυτή δεν πρέπει να αποκαλείται 'παιδική πορνογραφία'. Ο όρος 'πορνογραφία' αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου ενήλικοι επιδίδονται, με τη συναίνεσή τους, σε σεξουαλικές πράξεις οι οποίες καταγράφονται είτε μέσω κάμερας είτε μέσω φωτογραφικής μηχανής και έπειτα διανέμονται, κυρίως νόμιμα, στο ευρύ κοινό για σεξουαλική ικανοποίηση. Προσθέτοντας τον προσδιορισμό 'παιδική' στον όρο αυτό, μειώνεται και υποβαθμίζεται η σοβαρότητα του ειδεχθούς εγκλήματος της σεξουαλικής κακοποίησης ενός παιδιού, καθώς η λέξη 'πορνογραφία' περιγράφει μια νόμιμη και κανονικοποιημένη κατάσταση. Με τον τρόπο αυτό αφήνεται το υπονοούμενο ότι η 'παιδική πορνογραφία' είναι μια πράξη νόμιμη, η οποία παράλληλα έχει επιτελεσθεί με τη συναίνεση του παιδιού. Στην πραγματικότητα ωστόσο, το σεξουαλικό περιεχόμενο της φωτογραφίας ενός παιδιού είναι αποτέλεσμα κακοποίησης και εκμετάλλευσης και όχι πορνογραφίας».



Αλλαγή κουλτούρας

Η κυρία Κωνσταντίνου ανέφερε στον υπογράφοντα ότι «θεωρεί ότι με την αλλαγή δεν αλλάζουμε απλώς τον ορισμό, αλλά και τη συλλογική κουλτούρα και κατανόηση αναφορικά με αυτό το θέμα που είναι και σύμφωνη με τις κατευθυντήριες γραμμές της Εθνικής Στρατηγικής για την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας 2016-2019». Αναφέρεται συγκεκριμένα στο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής: «Η παιδική πορνογραφία μπορεί να περιγραφεί και ως ένα τελικό αποτέλεσμα της εμπορίας παιδιών και της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσής τους. Η παιδική πορνογραφία δεν μπορεί να δημιουργηθεί εκτός εάν ένα παιδί καταστεί θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης. Η ζήτηση θα μπορεί να καταπολεμηθεί µόνο όταν ο τελικός 'χρήστης' της παιδικής πορνογραφίας και κυρίως ο 'περίεργος' ή ο 'περιστασιακός χρήστης', ως έχει αναφερθεί πιο πάνω, αντιληφθεί ότι αυτό που παρακολουθεί είναι αποτέλεσμα κακοποίησης και εκμετάλλευσης ενός παιδιού. Ως εκ τούτου, ένας σημαντικός τρόπος για να καταπολεμηθεί η ζήτηση της παιδικής πορνογραφίας είναι η ενημέρωση της κοινωνίας για αυτό ακριβώς το γεγονός».

 

Προβληματισμός για απόδειξη

Στη διάρκεια της συζήτησης στην Επιτροπή Νομικών με πρόεδρο τον βουλευτή ΔΗΣΥ Γιώργο Γεωργίου, η Ξένια Κωνσταντίνου τόνισε ότι «η εισήγησή της προέρχεται από την ανάγκη να εκσυγχρονίσουμε τη νομοθεσία αφού οι νόμοι πρέπει να εκσυγχρονίζονται για να συμβαδίζουν με την πρόοδο της κοινωνίας. Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα –πρόσθεσε– πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι δεν μιλούμε για μια βιομηχανία στην οποία συμμετέχουν τα παιδιά ως υποκατηγορία αυτής, σε καμιά περίπτωση. Μιλούμε για ένα ειδεχθές έγκλημα που πάντοτε προκύπτει ως αποτέλεσμα σεξουαλικής κακοποίησης, παρενόχλησης ή και εκμετάλλευσης ανηλίκων». Από το Υπουργείο Δικαιοσύνης η λειτουργός Ανθή Παπουτσίδου είπε ότι «συμφωνούμε με τη φιλοσοφία της πρότασης νόμου και η μόνη μας επιφύλαξη είναι ότι ο όρος 'παιδική πορνογραφία' χρησιμοποιείται στην Ευρωπαϊκή Οδηγία και στη Σύμβαση Λανζαρότε». Στο ίδιο πλαίσιο ήταν και η τοποθέτηση της εισαγγελέως της Νομικής Υπηρεσίας Άντρης Κωνσταντίνου που επεσήμανε ότι «ο όρος παιδική πορνογραφία όντως παραπέμπει σε συναινετικές πράξεις μεταξύ ενηλίκων και ίσως είναι πιο ορθή η χρήση του όρου 'υλικό παιδικής κακοποίησης'. Εκείνο που μας προβληματίζει όμως –πρόσθεσε– αφορά την απόδειξη των αδικημάτων και δεν θέλουμε με οποιοδήποτε τρόπο να δυσκολέψει το έργο μας σε σχέση με την απόδειξη της κακοποίησης και της εκμετάλλευσης». Από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας η Χαρά Ταπανίδου συμφώνησε ότι «είναι σημαντικό οι όροι να αποδίδουν τις σύγχρονες αντιλήψεις ως προς τα αδικήματα και την πιθανότητα έστω να υπονοείται ότι υπάρχει η παιδική πορνογραφία ως τομέας εργασίας ή βιομηχανίας ή ότι υπάρχει συναίνεση ή ότι το φταίξιμο είναι του παιδιού γι’ αυτά που συμβαίνουν. Πέραν αυτού –παρατήρησε– δεν είμαστε αρμόδιοι να κρίνουμε τα νομικά ζητήματα».

 

Πρόωρη η αντικατάσταση;

«Έχω μια ανησυχία, η οποία θα μπορούσε να διερευνηθεί με κάποιον τρόπο, για το κατά πόσο προκύπτει θέμα οποιασδήποτε παράβασης εκ μέρους της πολιτείας αν στο δικό μας Δίκαιο αντικατασταθεί ο όρος 'παιδική πορνογραφία'», είπε στη διάρκεια της συζήτησης η επίτροπος Νομοθεσίας Λουίζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου. «Θα εισηγούμουν λοιπόν», συνέχισε, «να διερευνήσουμε το θέμα, καθώς είναι πρόωρο να προχωρήσουμε στην αντικατάσταση του όρου αυτού γιατί αργότερα μπορεί να κατηγορηθούμε για παραβάσεις». Σε γραπτό υπόμνημα που κατέθεσε στην Επιτροπή Νομικών η Λουίζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου αναφέρει ότι «έχει μελετήσει την πρόταση νόμου και έχει να παρατηρήσει ότι παρά τις όποιες συζητήσεις ή συστάσεις υπάρχουν που υποστηρίζουν την τροποποίηση του όρου 'παιδική πορνογραφία', ενδεχόμενα μία τέτοια τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο να είναι πρόωρη και να μην συνάδει με την υπάρχουσα Οδηγία 2011/93/ΕΕ (του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011), αλλά και με τις σχετικές Διεθνείς Συμβάσεις που υπάρχουν για το θέμα αυτό, που υπερισχύουν του Εθνικού Δικαίου». Καταλήγει με την επισήμανση ότι «η όποια εισαγωγή διαφορετικών ορισμών από τους πιο πάνω, ενδεχομένως να εγείρει θέμα παράβασης της Οδηγίας, ή θέμα παράβασης των πιο πάνω Διεθνών Συμβάσεων η εφαρμογή των οποίων παρακολουθείται από διεθνή σώματα ή ακόμα και διαπίστωση παράβασης του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου από την αρμόδια Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών».

 

Οι ανησυχίες του Συμβουλίου «Φωνή»

Παρόμοιες ανησυχίες και «αρχικές επιφυλάξεις» εκφράζει σε γραπτό σημείωμά της στην Επιτροπή Νομικών και η Αναστασία Παπαδοπούλου, πρόεδρος του Συμβουλίου «Φωνή» για την Εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας. (Η κυρία Παπαδοπούλου δεν παρευρέθηκε στη συζήτηση της Τετάρτης στη Βουλή.) «Κατά την άποψή μας», αναφέρεται στο σημείωμα, «προτού η Κυπριακή Δημοκρατία προχωρήσει σε οποιεσδήποτε τροποποιήσεις θα πρέπει να αποταθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για εκ των προτέρων έγκριση από αυτήν των προτεινόμενων τροποποιήσεων. Τα ίδια θέματα εγείρονται και σε σχέση με τους πιο πάνω αναφερόμενους Κυρωτικούς Νόμους Διεθνών Συμβάσεων. Όλες οι πιο πάνω Διεθνείς Συμβάσεις δεν έχουν ακόμη τροποποιήσει το κείμενό τους άρα τυχόν μονομερής τροποποίηση από την Κυπριακή Δημοκρατία θα αποτελούσε παράβαση των εν λόγω Συμβάσεων. Και πάλι η εισήγησή μας είναι η εκ των προτέρων ενημέρωση και λήψη άδειας από τις ανάλογες εποπτικές αρχές για την αποφυγή οποιωνδήποτε μέτρων ή παρατηρήσεων έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας». Στο σημείωμα τονίζεται ότι «το Συμβούλιο 'Φωνή' έχει εγείρει το θέμα της αλλαγής στην ορολογία των αδικημάτων παιδικής πορνογραφίας σε εγκλήματα κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο σε συνεννόηση με την Αστυνομία Κύπρου. Κατ’ ακρίβεια το θέμα αποτελεί και μέρος της Εθνικής Στρατηγικής και προτεινόμενη δράση στο τριετές Σχέδιο δράσης, όπου ο όρος 'παιδική πορνογραφία' θεωρείται ανεπαρκής για να αποδίδει τη σοβαρότητα αυτών των αδικημάτων τόσο στη νομοθεσία όσο και στη συνείδηση του κοινού. Προτείνεται τροποποίηση όλων των σχετικών νομοθεσιών για αντικατάσταση του όρου 'παιδική πορνογραφία' με τον όρο 'κακοποίηση παιδιών στο διαδίκτυο'». Σημειώνεται επίσης ότι «σε συνάντησή μας με τον τέως υπουργό Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως τον Ιανουάριο του 2020, στην παρουσία και της Αστυνομίας, συζητήθηκε εκτενέστατα η προτεινόμενη τροποποίηση. Στη συνάντηση εγέρθηκε η νομική ανάγκη να τροποποιηθούν ταυτόχρονα όλες οι σχετικές νομοθεσίες ούτως ώστε να μην υπάρξει στο μέλλον οποιαδήποτε σύγχυση σε κατηγορητήρια, αλλά κυρίως για να επιτευχθεί πλήρως ο στόχος ως αυτός καταγράφεται πιο πάνω, δηλαδή της καταπολέμησης της ζήτησης αλλά και της αποστολής του επιδιωκόμενου μηνύματος προς την κοινωνία αλλά και προς τις διωκτικές αρχές ως προς τη σοβαρότητα των εν λόγω αδικημάτων. Ακολούθως το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανέλαβε να καταγράψει όλες τις σχετικές νομοθεσίες και να προχωρήσει στην κατάθεση νομοσχεδίων ταυτόχρονα στη Βουλή των Αντιπροσώπων». Στο σημείωμα της Αναστασίας Παπαδοπούλου εγείρεται επίσης επιφύλαξη «σε σχέση με τις αναφορές στην αιτιολογική έκθεση σε θέματα 'συναίνεσης' του παιδιού σε οποιαδήποτε πράξη κακοποίησης αυτού». Προστίθενται τα εξής: «Ως καθίσταται ξεκάθαρο στον Νόμο 91(Ι)/2014 κανένα παιδί δεν μπορεί να συναινέσει σε πράξη κακοποίησής του ως εξάλλου αναφέρεται ρητά στο άρθρο 18(2). Ως εκ τούτου μας βρίσκει αντίθετους η χρήση τέτοιων ορολογιών ή και η επανένταξη στη δημόσια συζήτηση του θέματος ύπαρξης συναίνεσης παιδιού σε κακοποίηση ή εκμετάλλευσή του».