Προβληματισμός στη Λευκωσία για την Πολυμερή

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Τουρκία και τη Λευκορωσία, στα οποία κατέληξαν οι 27 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ κατά την πρώτη ημέρα της Συνόδου Κορυφής (Πέμπτη 1/10/2020), γίνεται αναφορά σε πολυμερή διάσκεψη για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «καλεί σε μια πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο (που ήταν αρχικά γερμανική πρόταση) και καλεί τον ύπατο εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή της». Διευκρινίζεται δε πως «λεπτομέρειες, όπως η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η διάσκεψη θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένων της οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας».

Η Τουρκία θέλει

Η αναφορά στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο αφήνει ικανοποιημένη την Τουρκία και προβληματισμένη την Κυπριακή Δημοκρατία. Τη δεύτερη ημέρα της Συνόδου Κορυφής (2/10/2020) ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, σε ομιλία του στο Ικόνιο, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι όσοι δεν μπορούσαν να κάνουν ένα βήμα πίσω στην Ανατολική Μεσόγειο επιδόθηκαν σε κούφιες απειλές και εκβιασμούς, αλλά τελικά εισάκουσαν τις εκκλήσεις μας για διάλογο. «Ήθελαν να παίξουν ένα παρόμοιο παιχνίδι στη Μεσόγειο. Μετά την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στην ‘ΤΔΒΚ’, χάρη στη συμφωνία που κάναμε με τη Λιβύη, μετατρέψαμε ένα μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου σε νόμιμο πεδίο δραστηριότητας». Παρόμοια αναφορά είχε γίνει από την τουρκική προεδρία και την παραμονή της -προγραμματισμένης για τις 24 και 25 Σεπτεμβρίου- ειδικής Συνόδου Κορυφής, που τελικά αναβλήθηκε για 1-2 Οκτωβρίου λόγω «κρούσματος» επαφής του Σαρλ Μισέλ. Μετά την τριμερή τηλεδιάσκεψη εκείνης της ημέρας (Ερντογάν, Μέρκελ, Μισέλ), σε ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας γινόταν αναφορά στο ότι ο Τούρκος Πρόεδρος είχε πει ότι πιστεύει πως μια περιφερειακή διάσκεψη, που θα πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή όλων των μερών συμπεριλαμβανομένων και των Τ/Κ, στην Ανατολική Μεσόγειο, θα λάβει θετικές και εποικοδομητικές αποφάσεις που θα ωφελήσουν όλους.



Η Λευκωσία ανησυχεί

Από την πλευρά της η Λευκωσία προβληματίζεται έως και ανησυχεί για το τι μπορεί να προκύψει σε σχέση με τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, που έχει συμπεριληφθεί στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Αρχίζοντας από το ότι η ε/κ πλευρά απορρίπτει ασυζητητί τη συμμετοχή των Τ/Κ (και Ε/Κ και όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας) σε μια τέτοια διάσκεψη, όπως επιμένει η Τουρκία, το Προεδρικό θεωρεί ότι σήμερα φαντάζει ανεφάρμοστη μια τέτοια περιφερειακή σύναξη. Επιπλέον, τίθενται ερωτήματα σχετικά με το ποιες χώρες θα λάβουν μέρος και με ποια ατζέντα. «Για παράδειγμα, θα λάβει μέρος και το Ισραήλ; Εάν ναι, γιατί; Αφού δεν έχει ανοιχτά ζητήματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα συζητηθούν ισχύουσες συμφωνίες για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών; Εκτός του ότι είναι διμερείς αυτές οι συμφωνίες, η Κύπρος δεν υπάρχει περίπτωση να δεχτεί να ξανανοίξουν αυτά τα θέματα ή να τεθούν προς συζήτηση σε μια σύσκεψη με τη συμμετοχή της Τουρκίας. Συν του ότι η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, οπόταν δεν φαίνεται να μπορεί να πραγματοποιηθεί μια τέτοια διάσκεψη. Και υπάρχουν πάντα και η υποψία, ο φόβος, ότι κάποιοι ενδεχομένως να θέλουν να θέσουν στο τραπέζι μιας τέτοιας διάσκεψης θέμα διαμοιρασμού κυπριακής ΑΟΖ αλλά και εσόδων από το φυσικό αέριο μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ, όταν αυτό το ζήτημα έχει ήδη συμφωνηθεί (σ.σ. σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ)», ανέφερε κυβερνητική πηγή που μίλησε στον «Πολίτη» ζητώντας να μην κατονομαστεί. Η μεγάλη συζήτηση για το θέμα αυτό διεξήχθη κατά τη διάρκεια της τριμερούς των εμπειρογνωμόνων στο Βερολίνο, στην οποία σε κατοπινό στάδιο συμμετείχε και η Κύπρος διά του διευθυντή του διπλωματικού γραφείου του Προέδρου Κυριακού Κούρου. Σε περίπτωση τέτοιας πολυμερούς βέβαια η Τουρκία επέμενε να εκπροσωπηθεί και το ψευδοκράτος διά του Κουντρέτ Όζερσαϊ, κάτι που δεν έγινε αποδεκτό.









Όροι και φόβοι Αναστασιάδη

Μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής, προχθές Παρασκευή 2/10/2020, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες αναφέρθηκε στη διεξαγωγή διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, με την Κύπρο να συμμετέχει ακριβώς όπως μετέχει και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Δηλαδή, ως Κυπριακή Δημοκρατία και χωρίς ξεχωριστή συμμετοχή των Τ/Κ. «Οι λεπτομέρειες, όπως η συμμετοχή, το πεδίο και το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Έχει γίνει ξεκάθαρο, τόσο από πλευράς μου όσο και από πλευράς άλλων ηγετών, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί παρά να εκπροσωπείται όπως εκπροσωπείται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Δεν γίνεται δεκτή η εκπροσώπηση οποιασδήποτε κοινότητας υπό οποιαδήποτε ιδιότητα, και συνεπώς γι' αυτό και καθορίζεται ότι πρέπει να συμφωνηθεί ποιοι είναι οι συμμετέχοντες, ποια είναι η ημερήσια διάταξη κ.λπ. Είναι μια φιλόδοξη και ευπρόσδεκτη πρωτοβουλία η οποία όμως είναι κάτω από συγκεκριμένους όρους», συμπλήρωσε. Ένας από τους φόβους του Προέδρου Αναστασιάδη είναι ότι σε μια τέτοια πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να μπει από το παράθυρο θέμα διαμοιρασμού του κυπριακού φυσικού αερίου (πριν τη λύση του Κυπριακού). Στην προχθεσινή συνέντευξη Τύπου των Βρυξελλών, ο Πρόεδρος ανέφερε ότι στο Συμβούλιο επεξήγησε τις συγκλίσεις του 2011 και του 2015 και την πρόταση που υπέβαλε τον Αύγουστο 2019, ότι δηλαδή η Κυπριακή Δημοκρατία είναι έτοιμη -εάν η Τουρκία σεβαστεί την κυπριακή ΑΟΖ όπως καθορίζεται από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας- να ανοίξει έναν καταπιστευματικό λογαριασμό προς όφελος της τ/κ κοινότητας, στον οποίο θα κατατίθενται οι μελλοντικές εισπράξεις με βάση την αναλογία πληθυσμού. Είπε, ακόμα, πως οι Τ/Κ θα είχαν δικαίωμα -και πριν τη λύση του Κυπριακού- να λαμβάνουν χρήματα από τον εν λόγω λογαριασμό προς όφελος της κοινότητάς τους.



Ήταν μια θολή ιδέα...

Ως γνωστόν, στη συνάντηση Μπορέλ - Τσαβούσογλου στην Τουρκία, στις 6 Ιουλίου 2020, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική είπε ότι «αυτό που έκανα εδώ είναι να διασφαλίσω την έναρξη διαπραγματεύσεων» και εξήγησε ότι επειδή η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία όμως είναι μέλος της ΕΕ, θα πρέπει να βρεθεί μια λύση που να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. «Εμείς αυτό συζητήσαμε. Να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας» είχε πει ο Ζοζέπ Μπορέλ, προσθέτοντας ότι οι δύο χώρες θα συζητήσουν το ζήτημα του διαμοιρασμού των εσόδων από το φυσικό αέριο μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ. Μετά τις αντιδράσεις της Λευκωσίας, διευκρίνισε ότι μετέφερε μια ιδέα της τουρκικής πλευράς... Στις 16 Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είχε συνάντηση στη Λευκωσία με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, κατά την οποία του παρουσίασε την ιδέα του για τη σύγκληση μιας πολυμερούς περιφερειακής διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, «ήταν μια θολή, ασαφής, γενική ιδέα για σύγκληση μιας διάσκεψης των χωρών της περιοχής -κράτη μέλη της ΕΕ, Τουρκία, Αίγυπτος, Λιβύη, Λίβανος, ίσως και Ισραήλ- και να γίνει συζήτηση για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, για το μεταναστευτικό / προσφυγικό και για άλλα σημαντικά θέματα της περιοχής».



Υπάρχει ήδη θετική ανταπόκριση

Υπενθυμίζεται ότι αναφορά σε μια διεθνή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο έκανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και κατά την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (25/9/2020). Είπε, συγκεκριμένα, ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση ανησυχεί για τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι μονομερείς ενέργειες και οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου πρέπει να σταματήσουν εντελώς. Μαζί με τα κράτη μέλη μας καταβάλλουμε εντατικές διπλωματικές προσπάθειες για την εξάλειψη των εντάσεων και την προώθηση του διαλόγου. Με αυτό το πνεύμα πρότεινα τη διοργάνωση μιας πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη. Πολλοί παράγοντες έχουν ήδη ανταποκριθεί θετικά και είναι έτοιμοι να συζητήσουν τις λεπτομέρειες, την ημερήσια διάταξη και το χρονοδιάγραμμα. Οι οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών, η ασφάλεια, τα ενεργειακά ζητήματα και η μετανάστευση είναι μερικά από τα θέματα που πιστεύω ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν». Σημειώνεται, τέλος, ότι σε σχέση με την πολυμερή διάσκεψη είναι ο κ. Μπορέλ που κάνει τις συζητήσεις / βολιδοσκοπήσεις, ο οποίος έχει ήδη πιάσει δουλειά. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Πολίτης», επαφές γίνονται με Αίγυπτο και Λιβύη (η Ελλάδα έχει ενστάσεις σε σχέση με το ποιος θα εκπροσωπεί τη Λιβύη), ενώ με το Ισραήλ δεν έχει γίνει καμία προσέγγιση επί του θέματος - μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Βεβαίως η Τουρκία αναμένεται να εγείρει και προβλήματα σε σχέση με την εκπροσώπηση της Κύπρου, αφού σε τέτοια περίπτωση θα επιδιώξει και την παρουσία των Τουρκοκυπρίων.