Είναι η Λιβύη η νέα Συρία; O διεθνολόγος Χαράλαμπος Χρυσοστόμου στον «Π»

Και ξαφνικά τα φώτα της διεθνούς κοινής γνώμης και των κρατών της Μεσογείου στράφηκαν στον εμφύλιο της Λιβύης, ο οποίος δεν είναι σημερινό θέμα, μαίνεται εδώ και καιρό. «Ουσιαστικά μετά την πτώση Καντάφι η χώρα ουδέποτε ηρέμησε και βρίσκεται συνεχώς σε επικίνδυνη αστάθεια. Από τον περασμένο Απρίλιο οι δυνάμεις του Εθνικού Λιβυκού Στρατού (NLA) υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ ξεκίνησαν τη μεγάλη επίθεση κατά της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του Φαγιέζ αλ Σαράτζ για να καταλάβουν την Τρίπολη», αναφέρει ο διεθνολόγος Χαράλαμπος Χρυσοστόμου μιλώντας στον «Πολίτη». Εκείνο που έφερε στο προσκήνιο του διεθνούς ενδιαφέροντος τον λιβυκό εμφύλιο είναι η παρέμβαση της Τουρκίας και η υπογραφή δύο συμφωνιών με την κυβέρνηση της Τρίπολης, προσθέτει. «Μία για στρατιωτική συνεργασία και μία δεύτερη, όπου γίνεται ο παράνομος θαλάσσιος διαμοιρασμός μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης», συμπληρώνει ο κ. Χρυσοστόμου. Σημειώνεται πως οι αντιμαχόμενες πλευρές του λιβυκού εμφυλίου είναι οι δυνάμεις που στηρίζουν την κυβέρνηση της Τρίπολης υπό τον Σαράτζ, με χαρακτηριστικά πολιτικού ισλάμ και συμμάχους ακραίες ισλαμιστικές ομάδες, και απέναντί τους στέκονται οι δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού υπό τον στρατηγό Χαφτάρ. «Ο Χαλίφα Χαφτάρ είναι πρώην αξιωματικός του Μουαμάρ αλ Καντάφι, με σπουδές στη Ρωσία - σε κάποια φάση, επί Καντάφι, έπεσε υπό δυσμένεια και διέφυγε για ένα διάστημα στις ΗΠΑ. Ακολούθως, μετά την πτώση του Καντάφι επανήλθε και πλέον ηγείται των στρατιωτικών δυνάμεων της λιβυκής αντιπολίτευσης. Την κυβέρνηση της Τρίπολης στηρίζει στρατιωτικά τόσο η Τουρκία όσο και το Κατάρ, ενώ με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης τάσσονται ανοικτά η Αίγυπτος, η Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία», εξηγεί ο κ. Χρυσοστόμου.

Θα δούμε τη Λιβύη να μετατρέπεται σε νέα Συρία;

Υπάρχει σοβαρότατο ενδεχόμενο ο λιβυκός εμφύλιος να μετατραπεί σε περιφερειακή σύρραξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει ήδη εξαγγείλει αποστολή ειδικών δυνάμεων για να συνδράμει τον Φαγιέζ αλ Σαράτζ. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι προχωρεί στην αποστολή αιγυπτιακών αρμάτων μάχης προς τις δυνάμεις του Χαφτάρ. Η Ιορδανία στέλνει κι αυτή στρατιωτική βοήθεια στον Χαφτάρ. Υπάρχουν αναφορές ότι ρωσικές ομάδες μισθοφόρων πολεμούν ήδη μαζί με τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ. Άρα, η εμπλοκή τρίτων χωρών στον εμφύλιο στη Λιβύη δημιουργεί συνθήκες πρόκλησης περιφερειακής σύγκρουσης - ενός πολέμου διά αντιπροσώπων, κατ’ ανάλογο τρόπο με αυτόν της Συρίας και της Υεμένης. Η στάση της Ρωσίας αλλά και των ΗΠΑ, που διατείνονται θετικά προς τον Χαφτάρ –για τους δικούς τους λόγους η κάθε μία– είναι επίσης κρίσιμη παράμετρος για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.

ΗΠΑ - Ρωσία



Δηλαδή, ποια είναι η μέχρι τώρα στάση των ΗΠΑ και της Ρωσίας;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες τηρούν, θα έλεγα, μια διακριτική στάση, ευνοϊκή προς τον Χαφτάρ, χωρίς όμως να επεμβαίνουν δυναμικά. Αν και αναγνωρίζουν την κυβέρνηση της Τρίπολης, παράλληλα στηρίζουν και το εμπάργκο πώλησης όπλων προς τις αντιμαχόμενες πλευρές, θεωρώντας ότι δεν πρέπει τρίτες χώρες να εμπλακούν στον εμφύλιο, διατηρώντας έτσι ένα κανάλι επικοινωνίας με τον Χαφτάρ. Από την άλλη, η Ρωσία έχει μια πιο ξεκάθαρη στάση υπέρ του Χαφτάρ, κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, διότι δεν θέλει να εξελιχθεί η Λιβύη σε μια νέα Συρία, με επικράτηση ακραίων εξτρεμιστικών ισλαμιστικών ομάδων τύπου ISIS, και, από την άλλη, επενδύει σημαντικά στην επιρροή σε μια χώρα όπως η Λιβύη, με πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύει αποφασιστικά την επιρροή της από τη Βόρειο Αφρική έως και τον Περσικό Κόλπο. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι η ρωσική Rosatom ετοιμάζεται να κατασκευάσει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Αιγύπτου στην περιοχή Νταμπάα, ενώ από το 2017 η Ρωσία είναι μέτοχος και στην African Export-Import Bank, που έχει την έδρα της στο Κάιρο της Αιγύπτου
 

Στάση Αιγύπτου


Γιατί η Αίγυπτος στηρίζει τον Χαλίφα Χαφτάρ και τη λιβυκή αντιπολίτευση;
Η Αίγυπτος στηρίζει τον Χαφτάρ εδώ και καιρό. Δεν έχει να κάνει τόσο με την τουρκολιβυκή συμφωνία για τη θάλασσα και τις επιπτώσεις στην αιγυπτιακή ΑΟΖ. Έχει να κάνει, πρωτίστως, με την ασφάλεια της Αιγύπτου. Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι δεν θέλει να συνορεύει με μια χώρα όπως η Λιβύη, με μια κυβέρνηση ακραίων ισλαμιστών με επιρροές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως αυτή του Φαγιέζ αλ Σαράτζ. Ο κίνδυνος διάχυσης αυτών των ομάδων και στην Αίγυπτο είναι ένας τεράστιος πονοκέφαλος για τον Σίσι. Μην ξεχνάμε ότι ο αλ Σίσι πήρε την εξουσία μετά την ανατροπή / πτώση του Μοχάμεντ Μόρσι των Αδελφών Μουσουλμάνων. Ο Μόρσι ήταν πολιτικός –και ιδεολογικός– σύμμαχος του Ταγίπ Ερντογάν. Και σήμερα ο Τούρκος Πρόεδρος στηρίζει τον Σαράτζ στη Λιβύη, για να διατηρήσει στην εξουσία μια κυβέρνηση που πρόσκειται στους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Συνεπώς, εάν ο Ερντογάν στείλει τουρκικό στρατό στη Λιβύη για στήριξη του Σαράτζ, ο Σίσι δεν θα μείνει απλός παρατηρητής. Η Αίγυπτος θα μπει πιο δυναμικά στο παιχνίδι.

Σαράτζ ή Χαφτάρ


Είναι σωστό η Ελλάδα να επενδύει πολιτικά στην ανατροπή του Σαράτζ και στην άνοδο του Χαφτάρ στην εξουσία ώστε να ακυρωθεί το μνημόνιο Τουρκίας - Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες της Ανατολικής Μεσογείου;
Κατ' αρχάς, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε και αν θα επέλθει πτώση του Σαράτζ και άνοδος του Χαφτάρ στην εξουσία, με διεθνή αναγνώριση. Η πτώση Σαράτζ θα δυσκολέψει τους τουρκικούς σχεδιασμούς, αλλά η ελληνική πλευρά δεν πρέπει να βασίζεται μόνο σε αυτό το ενδεχόμενο για τη λύση των ζητημάτων που προκύπτουν λόγω της παράνομης τουρκολιβυκής συμφωνίας, γιατί ο λιβυκός εμφύλιος μπορεί να συνεχίζεται για χρόνια. Ούτε θα ήταν ορθό για την Ελλάδα να εμπλακεί σε αυτόν τον εμφύλιο, στηρίζοντας στρατιωτικά τις δυνάμεις του Χαφτάρ. Στην ουσία, δηλαδή, σε μια σύγκρουση με την Τουρκία σε λιβυκό έδαφος.

Ο ρόλος της Ελλάδας


Μπορεί η Ελλάδα να ακυρώσει τους τουρκολιβυκούς σχεδιασμούς στην Ανατολική Μεσόγειο με αναγνωρισμένο ηγέτη της χώρας τον Σαράτζ;
Υπάρχουν δύο εργαλεία: το διπλωματικό / νομικοπολιτικό και η αμυντική αποτροπή. Τα διπλωματικά μέσα (επιστολές στον ΟΗΕ, καταγγελία συμφωνίας, αποπομπή πρέσβη, αποφάσεις ΕΕ, επαφές με Αίγυπτο / ΣΑ) διεθνοποιούν το πρόβλημα, απομονώνουν την Τουρκία και βάζουν πίεση στον κ. Ερντογάν. Η περιοδεία του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια σε όλες τις αραβικές χώρες που βλέπουν με ανησυχία τις εξελίξεις στη Λιβύη είναι προς αυτήν την κατεύθυνση. Θεωρώ, όμως, ότι τα διπλωματικά και πολιτικά μέσα από μόνα τους δεν μπορούν να σταματήσουν την Τουρκία. Οι όποιες παράνομες ενέργειες, είτε με σεισμογραφικές έρευνες είτε ακόμα χειρότερα με παράνομη γεώτρηση εντός ελληνικών θαλάσσιων ζωνών (π.χ. πλησίον της Κρήτης), μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με αποτροπή με αμυντικά ναυτικά μέσα.

EastMed vs Τουρκία




Ερωτηθείς κατά πόσον η υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed μεταξύ Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ στις 2 Ιανουαρίου του 2020 θα ανακόψει την τουρκική επιθετικότητα, ο Χαράλαμπος Χρυσοστόμου επισημαίνει ότι «ένας από τους στόχους της υπογραφής της τουρκολιβυκής συμφωνίας για τις ΑΟΖ είναι και η αποτροπή ή ματαίωση του project EastMed χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο». Ο Ταγίπ Ερντογάν, συνεχίζει, εκείνο που καταγράφει ξεκάθαρα με τις κινήσεις του είναι το εξής: είτε θα προχωρήσετε στους ενεργειακούς σχεδιασμούς με εμάς, είτε δεν θα προχωρήσετε καθόλου. «Η υπογραφή της συμφωνίας για τον EastMed είναι ένα ακόμα παραπέρα βήμα προς τους ενεργειακούς σχεδιασμούς των χωρών της ΝΑ Μεσογείου. Πέραν της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, συμβαλλόμενο μέρος είναι και η Ιταλία, ενώ υπάρχει ειδικό ενδιαφέρον τόσο από την ΕΕ όσο και από τις ΗΠΑ. Εκτός, όμως, από τα εμπόδια που παρεμβάλει η Τουρκία, υπάρχουν και σοβαρά ζητήματα που αφορούν την πρακτικότητα (τεχνικά/κατασκευαστικά θέματα) του εγχειρήματος καθώς και την οικονομική του βιωσιμότητα», αναφέρει ο διεθνολόγος. Τέλος, ο κ. Χρυσοστόμου θεωρεί ότι «η υπογραφή της εν λόγω συμφωνίας θα προκαλέσει σίγουρα την αντίδραση της Τουρκίας, η οποία θα επιχειρήσει με ενέργειες –όπως είναι οι σεισμογραφικές έρευνες ή ακόμα και οι γεωτρήσεις σε περιοχές που εφάπτονται των ελληνικών και λιβυκών θαλάσσιων ζωνών, που παρεμβάλλονται στη διαδρομή του EastMed– να παρεμποδίσει τους σχεδιασμούς αυτούς».