Η Τουρκία τεστάρει τις Βρυξέλλες

Η συμπεριφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι στην Τουρκία αρχίζει να περνά σε μια διαφορετική φάση καθώς αυξάνονται οι αντιπαραγωγικές της ενέργειες μετά και την υπογραφή του μνημονίου συναντίληψης με τη Λιβύη, εκτιμούν διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, πέρα από την προσπάθεια της κυπριακής και της ελληνικής διπλωματίας να αξιοποιήσουν το επιδεινούμενο κλίμα, οι Βρυξέλλες δεν είναι έτοιμες για ρήξη με την Άγκυρα. Είναι ξεκάθαρο από τα συμφραζόμενα και από τις πράξεις πώς αντιλαμβάνονται το παιχνίδι που παίζει η κυβέρνηση Ερντογάν και για αυτό δεν θέλουν να κάνουν βεβιασμένες κινήσεις πριν αναλύσουν σε βάθος τη συμφωνία με τη Λιβύη. Και ταυτόχρονα θέλουν να κρατήσουν τον διάλογο και τις διόδους ανοιχτές σε σχέση με την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας για το μεταναστευτικό.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία παίζει με τα όριά της, αλλά δεν φαίνεται προς το παρόν να οδεύει προς την απομόνωση. Οι Βρυξέλλες αντιλαμβάνονται πως οι εξελίξεις σε σχέση με τη Λιβύη αποτελούν νέο αρνητικό παράγοντα, αλλά δεν αρκούν για να διαρρήξουν τις σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ. Η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να πείσουν, αλλά θα πρέπει να το κάνουν μεθοδικά και προσεκτικά, καθώς δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως οι Βρυξέλλες θα υιοθετήσουν ως έχει την προσέγγιση πως η συμφωνία με τη Λιβύη εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προκλητικών διαθέσεων

Η Λιβύη πάει στους ΥΠΕΞ

Ενδεικτικό της προσέγγισης που κυριαρχεί προς το παρόν στις Βρυξέλλες είναι και η συμπερίληψη των τελευταίων εξελίξεων στην ατζέντα του επόμενου Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, όχι ως ζήτημα που αφορά κατ’ εξοχήν τη συμπεριφορά της Τουρκίας και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά ως εξέλιξη που αφορά την κατάσταση στην Λιβύη. Συγκεκριμένα, κοινοτικοί αξιωματούχοι που ενημέρωσαν τους δημοσιογράφους για την ατζέντα των ΥΠΕΞ τη Δευτέρα ανέφεραν πως θα γίνει αναφορά στην επιδείνωση της κατάστασης στη Λιβύη και τις εξελίξεις που σχετίζονται με την συμφωνία με την Τουρκία για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους. Αυτό επιβεβαιώνει και είδηση του ΚΥΠΕ (σελίδα 7) σε σχέση με το πρόγραμμα Χριστοδουλίδη στις Βρυξέλλες.

Θέλουν πρώτα να δουν

Η πρώτη αντίδραση του ύπατου εκπρόσωπου για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ μετά και τη συνάντησή του με τον Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκο Δένδια την Τετάρτη ήταν να στηρίξει μέσω ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης την Κύπρο και την Ελλάδα, τονίζοντας πως πρέπει να γίνεται σεβαστή η κυριαρχία των κρατών και στις θαλάσσιες ζώνες που προκύπτουν από την παρουσία νησιών.
Επί του προκειμένου όμως, για τη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης, η ανακοίνωση επισημαίνει πως καθώς το Μνημόνιο Συναντίληψης της 27ης Νοεμβρίου δεν είχε δοθεί στη δημοσιότητα, η ΕΕ ανέμενε να της σταλεί το κείμενο χωρίς καθυστέρηση καθώς «χρειάζονται διευκρινίσεις για το περιεχόμενό της».
Όπως επιβεβαίωσε την Παρασκευή ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για εξωτερικά θέματα Πίτερ Στάνο, η Κομισιόν παρέλαβε αντίγραφο του Μνημονίου Συναντίληψης την Πέμπτη, ενώ την ίδια ημέρα ο κ. Μπορέλ συζήτησε το θέμα με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Μπρατισλάβα. Ο κ. Στάνο περιορίστηκε να αναφέρει πως η Κομισιόν θα εξετάσει το μνημόνιο προσεκτικά πριν τοποθετηθεί, και πως το θέμα θα συζητηθεί τη Δευτέρα στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων.

Ευρύτερα προβληματική

Η προσέγγιση της ελληνικής κυβέρνησης κατά τις επαφές της στις Βρυξέλλες, που ξεκίνησαν από τη συνάντηση του κ. Δένδια με τον κ. Μπορέλ και συνεχίστηκαν με την παρέμβαση του υπουργού Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη στο Συμβούλιο με τους Ευρωπαίους ομολόγους του, είναι η ανάδειξη της υπογραφής του μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης ως ένδειξης πως το πρόβλημα με τη συμπεριφορά της Τουρκίας δεν αφορά μόνο την ιδιαίτερη περίπτωση της Κύπρου και του Κυπριακού.
Με άλλα λόγια, το μήνυμα που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι είναι πως πλέον δεν μιλάμε για μια αμφισβητούμενη θαλάσσια περιοχή στην οποία η Τουρκία μπορεί να παίζει στα όρια της νομιμότητας και να επικαλείται πότε τα δικά της δικαιώματα και πότε αυτά των Τουρκοκυπρίων ισορροπώντας στα περιθώρια του διεθνούς δικαίου.
Όπως και όταν ηγέρθη το θέμα των παράνομων γεωτρήσεων στις περιοχές που αποτελούν ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, έτσι και τώρα η προσπάθεια ήταν να υπάρξει διασύνδεση με τη συμπεριφορά της Τουρκίας στη Συρία και ο γενικότερα προβληματικός της ρόλος στην περιοχή.

Διττές οι σχέσεις με...σύνεση η Ευρώπη 

Όμως, όσο και να το θέλουν η κυπριακή και η ελληνική διπλωματία, οι Βρυξέλλες και τα κράτη της Ευρώπης δεν βλέπουν με μονοσήμαντο τρόπο τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Αυτό άλλωστε αποδείχθηκε πολλές φορές στο παρελθόν και ήταν ο μπούσουλας της κυβέρνησης για το ποια μέτρα και ποιος βαθμός αντίδρασης μπορούν να θεωρηθούν ρεαλιστικός στόχος, ανεξάρτητα από το τι αφηνόταν να διαρρεύσει.
Έτσι και τώρα, πέρα από την ανάγκη της ΕΕ (και της Ελλάδας) να διατηρήσει τη συζήτηση με την Τουρκία για το μεταναστευτικό ανοιχτή, η Κομισιόν τουλάχιστον φαίνεται να θέλει να κινηθεί πάρα πολύ προσεκτικά. Χωρίς να απορρίπτει πως η Τουρκία προκαλεί προβλήματα, αλλά και θέλοντας να κάνει τις δικές της εκτιμήσεις.
Για αυτό και η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φρόντισε, απαντώντας σε ερώτηση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις στην πρώτη της συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη, να συζεύξει τα δύο θέματα για τα οποία πρέπει να υπάρξει διάλογος με την Τουρκία. Από τη μία έστειλε το μήνυμα πως η Τουρκία θα πρέπει να σέβεται την κυριαρχία των γειτονικών της κρατών, και από την άλλη παρέπεμψε στην συζήτηση που πρέπει να γίνει για την εφαρμογή της συμφωνίας για τη μετανάστευση.
Με την ευκαιρία, ανακοίνωσε και την επίσκεψη των επιτρόπων Μαργαρίτη Σχοινά (Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής) και Ίλβα Γιόχανσον (Εσωτερικών Θεμάτων - και μετανάστευσης) στην Άγκυρα την Παρασκευή για επαφές. Άλλωστε, οι κυρώσεις για το θέμα της κυπριακής ΑΟΖ απαγορεύουν τη συνέχιση των θεσμοθετημένων Υψηλών Διαλόγων ΕΕ - Τουρκίας... και όχι τις επισκέψεις ή επαφές μεταξύ υψηλά ιστάμενων προσώπων. Όταν μάλιστα η συνάντηση έγινε την Παρασκευή, στις σχετικές ανακοινώσεις της ΕΕ δεν έγινε αναφορά παρά μόνο στα θέματα μετανάστευσης.

Στα όρια της νομιμότητας

Ο λόγος για την προσεκτική προσέγγιση της ΕΕ είναι πως γνωρίζει αυτό που ανέφερε την Πέμπτη ο Ταγίπ Ερντογάν, σημειώνοντας πως η χώρα έχει διπλωματική παράδοση που φτάνει μέχρι την Οθωμανική Περίοδο: «Αυτό το έθνος γνωρίζει τι είναι το θαλάσσιο δίκαιο, από πού βγαίνει το διεθνές δίκαιο. Δηλαδή το Υπουργείο Εξωτερικών έχει πολύ καλή μνήμη σε αυτό».

Οι Βρυξέλλες αντιλαμβάνονται πως η Άγκυρα γνωρίζει τι προνοεί το Δίκαιο της Θάλασσας το οποίο δεν έχει υπογράψει και γενικότερα το διεθνές δίκαιο. Όπως σημειώνουν άλλωστε εδώ και χρόνια διπλωμάτες και ειδικοί στη Λευκωσία και τις Βρυξέλλες, η Τουρκία προχωρεί σε καλά σχεδιασμένες κινήσεις στο όριο της νομιμότητας, δοκιμάζοντας τις αντιστάσεις και τα όρια που της θέτουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι γείτονές της.
Για αυτό άλλωστε και ενόχλησε τον Ταγίπ Ερντογάν η αντίδραση της Γαλλίας, καθώς και της Γερμανίας, στο πλαίσιο της συνόδου ηγετών του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο, όπως φάνηκε από πρόσφατες δηλώσεις του σε Τούρκους δημοσιογράφους. Η Γαλλία έχει φροντίσει επίσης να ξεκαθαρίσει τη θέση της έναντι στο μνημόνιο με τη Λιβύη πιο πρόσφατα με τηλεφωνική επικοινωνία του Γάλλου ΥΠΕΞ Ζαν-Υβ Λε Ντριάν με τον Αιγύπτιο ΥΠΕΞ Σάμεχ Σούκρι.